Ukraińska Policja Pomocnicza
Ukraińscy policjanci na zbiórce | |
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | 27 lipca 1941 |
Rozformowanie | 1944 |
Tradycje | |
Rodowód | |
Konflikty zbrojne | |
II wojna światowa | |
Organizacja | |
Rodzaj wojsk | paramilitarny |
Podległość |
Ukraińska Policja Pomocnicza (niem. Ukrainische Hilfspolizei, ukr. Українська допоміжна поліція) – ukraińska kolaboracyjna formacja policyjna na terenie Generalnego Gubernatorstwa podczas II wojny światowej.
Historia i organizacja
Formacja została powołana zarządzeniem Hansa Franka z dnia 17 grudnia 1939[1]. W Dystrykcie Galicja utworzona rozporządzeniem władz Generalnego Gubernatorstwa z dnia 18 sierpnia 1941 w miejsce ukraińskiej milicji.
Policja współpracowała z niemieckimi formacjami policyjnymi – posterunki UPP podlegały komendantom dystryktów Ordnungspolizei. Pełniła ona pomocnicze funkcje w:
- utrzymywaniu ładu i porządku wśród ludności cywilnej
- kontrolowaniu ruchu ludności
- ściąganiu kontyngentów
- ściganiu szmuglerów
- poborze ludzi do wyjazdu na roboty przymusowe do Niemiec
- ochronie obiektów, linii kolejowych i kwater niemieckich funkcjonariuszy
- zwalczaniu partyzantki sowieckiej i polskiej konspiracji
- tropieniu ukrywających się Żydów
- egzekucjach i pacyfikacjach, pilnowaniu obozów jenieckich, karnych i gett, udział w likwidacji gett[2].
Ukraińska Policja Pomocnicza obsadzała posterunki na terenach z przewagą ludności ukraińskiej. Jej liczebność wynosiła około 6 tysięcy funkcjonariuszy[3].
Składała się niemal w całości z Ukraińców (w tym byłych funkcjonariuszy Policji Państwowej), a działała w rejonach z przewagą ludności ukraińskiej. W dystrykcie lubelskim obsadzała około 40 posterunków (w Landkreis Hrubieszow: Busno, Czerniczyn, Dołhobyczów, Dubienka, Grabowiec, Hołubie, Hostynne, Hrubieszów, Kryłów, Lubycza Królewska, Łuszczów, Mieniany, Mircze, Modryń, Moniatycze, Poturzyn, Sahryń, Szczepiatyń, Szychowice, Uchanie, Telatyn, Tuczapy, Werbkowice; w Landkreis Bilgoraj: Aleksandrów, Biłgoraj, Biszcza, Bukowina, Cieplice, Dzików, Frampol, Księżpol, Kuryłówka, Łukowa, Obsza, Obżanka, Potok Górny, Tarnogród; w Landkreis Chelm: Chełm, Rakołupy, Wyryki; w Landkreis Zamosc: Jacznia, Łaszczów), a w dystrykcie krakowskim około 20 (m.in. Bircza, Jawornik Ruski, Komańcza, Kuźmina, Medyka, Olszany, Wojtkowa). Mniejsze posterunki liczyły 5-7 funkcjonariuszy, większe do ponad 20 policjantów. Posterunki umieszczano zazwyczaj w budynkach murowanych, o wzmocnionych oknach i drzwiach. Otaczano je okopami ze schronami i stanowiskami broni maszynowej, oraz zasiekami.
Kadry dla UPP szkolono na kursach w Zakopanem i Chełmie oraz w szkołach policyjnych w Krakowie i Lublinie. W lecie 1941 szkoły zlikwidowano, a w ich miejsce utworzono 1 października 1941 we Lwowie Centralną Szkołę Ukraińskiej Policji Pomocniczej. Przeprowadzono również dwa kursy oficerskie w szkole oficerskiej Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa w Nowym Sączu.
Duża część funkcjonariuszy policji ukraińskiej była równocześnie członkami Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów[4]. Po sierpniu 1944 roku część dezerterów z pomocniczej policji ukraińskiej zasiliła szeregi Ukraińskiej Powstańczej Armii.
Ukraińska Policja Pomocnicza umundurowana była w mundury SS, Wehrmachtu oraz pozostałych służb militarnych III Rzeszy. Na czapkach tych formacji widniał okrągły znak z żółtym tryzubem na niebieskim tle.
Udział w Holocauście
Niemcy wykorzystywali również Ukraińską Policję Pomocniczą do organizowania i bezpośredniego udziału w egzekucjach ludności żydowskiej. Pełniła ona tę funkcję nie tylko na ziemiach ukraińskich, ale także polskich, białoruskich i litewskich. Ukraińscy policjanci byli strażnikami w obozach koncentracyjnych[5], a także czynnie uczestniczyli w likwidacji gett żydowskich[6].
W latach 1941–1943 Niemcy z powszechnym udziałem policji ukraińskiej dokonali likwidacji ludności żydowskiej. Policja ukraińska uczestniczyła we wszystkich czynnościach procesu zagłady[7].
Według szacunków profesora Stefana Possony’ego, bazującego na dokumentach izraelskiego Instytutu Jad Waszem, w różnych akcjach antyżydowskich (masowych egzekucjach, deportacjach itp.) wzięło udział około jedenastu tysięcy Ukraińców[8], którzy w służbie niemieckiej i przy udziale jednostek niemieckich wymordowali na samym tylko Wołyniu i Małopolsce Wschodniej 450.000 Żydów[6].
Pacyfikacje wsi i prześladowania Polaków
Od początku działalności Ukraińska Policja stała się jednym z narzędzi terroru okupacyjnego. 5 marca 1940 roku Hans Frank odnosząc się do problemu polskiego ruchu oporu powiedział:
W rozwiązaniu tych problemów przyjdzie wam z pomocą 600 tys. Ukraińców, wrogów Polski od kolebki. Będziemy świadomie przyciągać tych Ukraińców i angażować ich do policji oraz służb publicznych. Mamy pod ręką sokoły, które nie będą oszczędzać Polaków[9].
Ukraińska Policja Pomocnicza wzięła udział w aresztowaniach polskiej inteligencji w Stanisławowie. Następnie wzięła udział w przewiezieniu zatrzymanych na miejsce kaźni do Czarnego Lasu, gdzie Gestapo z Hansem Krügerem na czele dokonało egzekucji około 200 osób, głównie nauczycieli w sierpniu 1941 r[10].
We Lwowie na przełomie lutego i marca 1944 ukraińscy policjanci dokonali szeregu zabójstw Polaków, aby zdobyć polskie dokumenty umożliwiające im ucieczkę i nowe życie na Zachodzie[11]. Dopiero odwetowa akcja Nieszpory przeprowadzona przez AK powstrzymała mordy.
Zobacz też
- Schutzmannschaft
- 202 Batalion Schutzmannschaft
- Białoruska Policja Pomocnicza
- Jüdischer Ordnungsdienst
- Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa
- Ukraiński Legion Samoobrony
- Ukraińskie Bataliony Policyjne
- Bohdan Kozij
- Dezercja ukraińskich policjantów na Wołyniu w 1943 roku
Przypisy
- ↑ Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w polityce III Rzeszy 1933-1945, Warszawa 1972, s. 202.
- ↑ Informacji tej nie potwierdza Grzegorz Motyka. Według niego tymi zadaniami zajmowały się inne służby. Grzegorz motyka – „Tak było w Bieszczadach. Walki polsko-ukraińskie 1943-1948”, s. 86.
- ↑ Karol Grünberg, Bolesław Otręba: Hans Frank na Wawelu, Włocławek 2001, s. 120.
- ↑ Bereza z IPN. fakty.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-13)]..
- ↑ Jarosław Hrycak, Zbyt wiele świadectw: Ukraińcy w akcjach antyżydowskich.
- ↑ a b Czesław Partacz, Przyczyny i tło konfliktu polsko-ukraińkiego w latach 1939–1947, „27 Dywizja Wołyńska AK” Biuletyn Informacyjny, nr 1(101), styczeń-marzec 2009 Warszawa, s. 19.
- ↑ Od walk do ludobójstwa. rp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-08)]..
- ↑ Jarosław Hrycak, [1].
- ↑ Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w polityce..., op.cit., s. 201–202.
- ↑ Tadeusz Kamiński, Tajemnica Czarnego Lasu, s. 13.
- ↑ Ostatnia kara śmierci (pol.). [dostęp 2009-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 kwietnia 2012)].
Literatura
- Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski: Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa. Katowice, 2007. ISBN 978-83-86250-49-3.
- Jarosław Gdański, Ukraińcy w niemieckich formacjach zbrojnych na Kresach Wschodnich, [w:] Marek Białokur, Mariusz Patelski (red.), Podzielone narody. Szkice z historii stosunków polsko-ukraińskich w latach 40. XX wieku. Toruń-Opole, 2010. ISBN 978-83-7611-828-4.
Media użyte na tej stronie
(c) Bundesarchiv, Bild 146-1982-161-01A / Maier, Dr. / CC-BY-SA 3.0
![Info non-talk.svg](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Info_non-talk.svg/15px-Info_non-talk.svg.png)
Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg für die besetzten Gebiete - Hauptarbeitsgruppe Ostland