Ukształtowanie powierzchni Tytana
Na powierzchni Tytana, największego księżyca Saturna można wyróżnić następujące formacje geologiczne[1]:
Nazwa | Tłumaczenie | Znaczenie[2] |
---|---|---|
Cecha albedo | – | Obszar wyróżniający się jasnością |
Arcus, arcūs | łuk | Obiekt geograficzny o kształcie łuku |
Collis, colles | wzgórze | Małe wzgórze lub wybrzuszenie terenu |
Facula, faculae | mała pochodnia | Jasna plamka |
Fluctus, fluctūs | fala | Teren zalewowy |
Flumen, flumina | rzeka | Rzeka węglowodorów |
Insula, insulae | wyspa | Wyspa na jeziorze |
Crater | krater | krater uderzeniowy |
Labyrinthus, labyrinthi | labirynt | kompleks dolin |
Lacus, lacūs | jezioro | jezioro węglowodorów |
Lacuna, lacunae | dziura, luka | Obniżenie terenu o nieregularnym, wyraźnym kształcie, zapewne suche dno jeziora |
Macula, maculae | plama | Ciemna plama |
Mare, maria | morze | Bardzo duże jezioro węglowodorów |
Mons, montes | góry | Góry |
Patera, paterae | misa | Krater z poszarpanym brzegiem, potencjalnie krater wulkaniczny |
Planitia, planitiae | równina | Równina |
Obrączki (duże formacje obrączkowe) | – | Obiekt geograficzny o kształcie pierścienia |
Regio, regiones | obszar | Duży obszar wyróżniający się kolorem lub jasnością wśród otaczających |
Terra, terrae | ziemia | Wyróżniający się obszar |
Unda, undae | fala | Pole wydm |
Virga, virgae | kreska | Obiekt geograficzny o liniowym kształcie, wyróżniający się kolorem |
Poniżej znajdują się spisy wymieniające poszczególne formy geologiczne, należące do każdej z kategorii.
Oficjalne nazwy cech powierzchni nadano niedawno, gdyż powierzchnia Tytana pozostawała praktycznie nieznana do misji sondy Cassini. Niektóre cechy powierzchni były nazwane wcześniej, te nazwy są wówczas zaznaczone.
Cechy albedo
Nazwy obszarów o wyróżniającym się jasnym lub ciemnym albedo pochodzą od świętych lub magicznych miejsc światowych mitologii i literatury.
Jasne albedo
Albedo | Koordynaty | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|
Adiri | ⌘ 10°S 210°W/-10,000000 -210,000000 | Adiri, melanezyjski raj |
Dilmun | ⌘ 15°N 175°W/15,000000 -175,000000 | Dilmun, sumeryjski raj |
Quivira | ⌘ 0°N 15°W/0,000000 -15,000000 | Quivira, legendarne miasto w południowo-zachodniej Ameryce |
Tsegihi | ⌘ 40°S 10°W/-40,000000 -10,000000 | Tsegihi, święte miejsce Nawahów |
Xanadu | ⌘ 15°S 100°W/-15,000000 -100,000000 | Xanadu, magiczna kraina w poemacie Kubla Chan Samuela Coleridge’a |
Ciemne albedo
Albedo | Koordynaty | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|
Aaru | ⌘ 10°N 340°W/10,000000 -340,000000 | Aaru, egipski raj |
Aztlan | ⌘ 10°S 20°W/-10,000000 -20,000000 | Aztlán, mityczna ojczyzna Azteków |
Belet | ⌘ 5°S 255°W/-5,000000 -255,000000 | Belet, malajski raj |
Ching-tu | ⌘ 30°S 205°W/-30,000000 -205,000000 | Jingtu, raj w buddyzmie chińskim |
Fensal | ⌘ 5°N 30°W/5,000000 -30,000000 | Fensal, niebiański dwór w mitologii nordyckiej |
Mezzoramia | ⌘ 70°S 0°E/-70,000000 -0,000000 | Mezzoramia, oaza szczęścia w Afryce we włoskich legendach |
Senkyo | ⌘ 5°S 320°W/-5,000000 -320,000000 | Senkyo, japoński raj |
Shangri-la | ⌘ 10°S 165°W/-10,000000 -165,000000 | Shangri-La, tybetański raj |
Arcus
Nazwy arcus pochodzą od bóstw szczęścia
Arcus | Koordynaty | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|
Hotei Arcus | ⌘ 28,0°S 79,0°W/-28,000000 -79,000000 | Hotei, japoński bóg |
Colles
Nazwy collis pochodzą od postaci z fantastycznego świata Śródziemia z powieści Tolkiena.
Collis | Koordynaty | Rozmiar | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|---|
Arwen Colles | ⌘ 7,5°S 260,0°W/-7,500000 -260,000000 | 64 | Arwena, córka Elronda |
Bilbo Colles | ⌘ 4,23°S 38,56°W/-4,230000 -38,560000 | 164 | Bilbo Baggins, główny bohater powieści Hobbit, czyli tam i z powrotem |
Faramir Colles | ⌘ 4,0°N 153,8°W/4,000000 -153,800000 | 82 | Faramir, syn namiestnika Gondoru |
Handir Colles | ⌘ 10,00°N 356,68°W/10,000000 -356,680000 | 100 | Handir, wódz ludu Halethy |
Nimloth Colles | ⌘ 11,86°S 151,30°W/-11,860000 -151,300000 | 90 | Nimloth, małżonka Diora i królowa Doriathu |
Faculae
Nazwy facula pochodzą od wysp na Ziemi, które nie są politycznie niezależne; nazwy grup faculae pochodzą od archipelagów na Ziemi.
Fluctus
Nazwy fluctus pochodzą od mitologicznych figur związanych z pięknem.
Fluctus | Koordynaty | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|
Ara Fluctus | ⌘ 39,8°N 118,4°W/39,800000 -118,400000 | Ara Piękny, legendarny król Armenii |
Leilah Fluctus | ⌘ 50,5°N 77,8°W/50,500000 -77,800000 | Lajla, perska bogini |
Mohini Fluctus | ⌘ 11,78°S 38,53°W/-11,780000 -38,530000 | Mohini, postać z mitologii indyjskiej |
Rohe Fluctus | ⌘ 47,30°N 37,75°W/47,300000 -37,750000 | Rohe, maoryska bogini |
Winia Fluctus | ⌘ 49,0°N 46,0°W/49,000000 -46,000000 | Winia, indonezyjska pierwsza kobieta |
Flumina
Nazwy flumina pochodzą od mitycznych rzek.
Flumina | Koordynaty | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|
Elivagar Flumina | ⌘ 19,3°N 78,5°W/19,300000 -78,500000 | Elivagar, grupa rzek w mitologii nordyckiej |
Vid Flumina | ⌘ 72,90°N 242,25°W/72,900000 -242,250000 | Jedna z rzek grupy Elivagar |
Insula
Nazwy insula pochodzą od mitycznych wysp.
Insula | Koordynaty | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|
Mayda Insula | ⌘ 79,1°N 312,2°W/79,100000 -312,200000 | Mayda, legendarna wyspa na północnym Atlantyku |
Kratery
Nazwy kraterów pochodzą od bóstw mądrości.
Krater | Koordynaty | Średnica (km) | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|---|
Afekan | ⌘ 25,8°N 200,3°W/25,800000 -200,300000 | 115,0 | Afekan, nowogwinejska bogini stworzycielka |
Hano | ⌘ 40,3°N 345,1°W/40,300000 -345,100000 | 100,0 | Hano, Bella Coola bogini nauki, wiedzy i magii |
Ksa | ⌘ 14,0°N 65,4°W/14,000000 -65,400000 | 29,0 | Ksa, bóg mądrości Lakotów i Oglala |
Menrva | ⌘ 20,1°N 87,2°W/20,100000 -87,200000 | 392,0 | Menrva, etruska bogini |
Momoy | ⌘ 11,6°N 44,6°W/11,600000 -44,600000 | 40,0 | Momoy, dla ludu Chumash bogini bogini magii, wiedzy i uzdrawiania |
Selk | ⌘ 7,0°N 199,0°W/7,000000 -199,000000 | 80,0 | Selk, mitologia egipska |
Sinlap | ⌘ 11,3°N 16,0°W/11,300000 -16,000000 | 80,0 | Sinlap, duch w wierzeniach Kachin |
Soi | ⌘ 24,3°N 140,9°W/24,300000 -140,900000 | 75,0 | Soi, melanezyjski bóg mądrości |
Labrynthi
Nazwy labrynthus pochodzą od planet w Uniwersum Diuny.
Labyrinthus | Koordynaty | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|
Sikun Labyrinthus | ⌘ 77,9°S 28,9°W/-77,900000 -28,900000 | Planeta Sikun |
Lacus
Lacūs (l. mn. lacus jest stosowana w nomenklaturze geologicznej Tytana) to jeziora węglowodorów. Cechy powierzchni nazywane lacus są uważane za etanowo-metanowe jeziora. Ich nazwy pochodzą od jezior ziemskich.
Lacunae
Nazwy lacunae pochodzą od wyschniętych lub słonych jezior.
Lacuna | Koordynaty | Średnica (km) | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|---|
Atacama Lacuna | ⌘ 68,2°N 227,6°W/68,200000 -227,600000 | 35,9 | Atakama, Chile |
Eyre Lacuna | ⌘ 72,6°N 225,1°W/72,600000 -225,100000 | 25,4 | Eyre, Australia |
Jerid Lacuna | ⌘ 66,7°N 221,0°W/66,700000 -221,000000 | 42,6 | Wielki Szott, Tunezja |
Kutch Lacuna | ⌘ 88,4°N 217,0°W/88,400000 -217,000000 | 175 | Jezioro okresowe w dystrykcie Kaććh na granicy Indii i Pakistanu |
Melrhir Lacuna | ⌘ 64,9°N 212,6°W/64,900000 -212,600000 | 23 | Szatt Malghigh, Algieria |
Nakuru Lacuna | ⌘ 65,81°N 94,00°W/65,810000 -94,000000 | 188 | Nakuru, Kenia |
Ngami Lacuna | ⌘ 66,7°N 213,9°W/66,700000 -213,900000 | 37,2 | Ngami, Botswana |
Racetrack Lacuna | ⌘ 66,1°N 224,9°W/66,100000 -224,900000 | 9,9 | Racetrack Playa, Kalifornia |
Uyuni Lacuna | ⌘ 66,3°N 228,4°W/66,300000 -228,400000 | 27 | Uyuni, Boliwia |
Woytchugga Lacuna | ⌘ 68,88°N 109,00°W/68,880000 -109,000000 | 449 | Woytchugga, Australia |
Maculae
Nazwy maculae pochodzą od bóstw szczęścia, pokoju i harmonii w mitologiach świata.
Macula | Koordynaty | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|
Eir Macula | ⌘ 24,0°S 114,7°W/-24,000000 -114,700000 | Eir, nordycka bogini |
Elpis Macula | ⌘ 31,2°N 27,0°W/31,200000 -27,000000 | Elpis, grecka personifikacja nadziei |
Ganesa Macula | ⌘ 50,0°N 87,3°W/50,000000 -87,300000 | Ganeśa, hinduistyczny bóg |
Omacatl Macula | ⌘ 17,6°N 37,2°W/17,600000 -37,200000 | Omacatl, aztecki bóg |
Polaznik Macula | ⌘ 41,1°S 280,4°W/-41,100000 -280,400000 | Polaznik, słowiański bóg |
Polelya Macula | ⌘ 50,0°N 56,0°W/50,000000 -56,000000 | Polelya, słowiański bóg |
Mare
Nazwy mare pochodzą od nazw potworów morskich w mitologiach świata.
Mare | Koordynaty | Średnica (km) | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|---|
Kraken Mare | ⌘ 68,0°N 310,0°W/68,000000 -310,000000 | 1170,0 | Kraken, nordycki potwór morski |
Ligeia Mare | ⌘ 79,0°N 248,0°W/79,000000 -248,000000 | 500,0 | Ligeja, jedna z syren w mitologii greckiej |
Punga Mare | ⌘ 85,1°N 339,7°W/85,100000 -339,700000 | 380,0 | Punga, maoryski przodek rekinów i jaszczurek |
Montes
Nazwy montes pochodzą od nazw gór w fantastycznych powieściach Tolkiena. Według tych pism wszystkie niżej wymienione góry i pasma wznosiły się na kontynencie Śródziemia, oprócz Taniquetilu, najwyższego szczytu świata, wznoszącego się w Amanie.
Obrączki (duże formacje obrączkowe)
Nazwy formacji obrączkowych pochodzą od bóstw mądrości w mitologiach świata.
Formacje obrączkowe | Koordynaty | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|
Guabonito | ⌘ 10,9°S 150,8°W/-10,900000 -150,800000 | Guabonito, taińska bogini morza |
Nath | ⌘ 30,5°S 7,7°W/-30,500000 -7,700000 | Nath, irlandzka bogini mądrości |
Veles | ⌘ 2,0°N 137,3°W/2,000000 -137,300000 | Weles, słowiański bóg |
Paterae
Nazwy patera pochodzą od wysp na Ziemi, które nie są politycznie niezależne.
Patera | Koordynaty | Średnica (km) | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|---|
Sotra Patera | ⌘ 14,54°S 40,00°W/-14,540000 -40,000000 | 40 | Sotra, Norwegia |
Planitia
Nazwy planitia pochodzą od planet w Uniwersum Diuny.
Planitia | Koordynaty | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|
Arrakis Planitia | ⌘ 78,4°S 117,0°W/-78,400000 -117,000000 | Arrakis |
Chusuk Planitia | ⌘ 5,0°S 23,5°W/-5,000000 -23,500000 | Chusuk |
Regio
Nazwy regio pochodzą od bóstwa szczęścia i pokoju.
Regio | Koordynaty | Średnica (km) | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|---|
Concordia Regio | ⌘ 20°S 241°W/-20,000000 -241,000000 | 1500 | Concordia, rzymska bogini harmonii |
Hetpet Regio | ⌘ 22°S 292°W/-22,000000 -292,000000 | 1080 | Hetpet, egipska personifikacja szczęścia |
Hotei Regio | ⌘ 26,0°S 78,0°W/-26,000000 -78,000000 | 500 | Budai, chiński buddyzm |
Tui Regio | ⌘ 24,5°S 124,9°W/-24,500000 -124,900000 | 1200 | Tui, mitologia chińska |
Terra
Nazwy terra pochodzą od nazw krain szczęśliwości w mitologiach świata.
Terra | Koordynaty | Średnica (km) | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|---|
Garotman Terra | ⌘ 13,5°S 348,0°W/-13,500000 -348,000000 | 970,0 | Garotman, irański raj |
Tollan Terra | ⌘ 6,4°N 322,7°W/6,400000 -322,700000 | 800,0 | Tollan, aztecki raj |
Yalaing Terra | ⌘ 19,5°S 324,0°W/-19,500000 -324,000000 | 980,0 | Yalaing, australijski ląd dla dobrych dusz |
Undae
Nazwy undae pochodzą od bóstw wiatru.
Undae | Koordynaty | Średnica (km) | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|---|
Boreas Undae | ⌘ 6°S 215°W/-6,000000 -215,000000 | 260,0 | Boreasz, grecki bóg północnego wiatru |
Eurus Undae | ⌘ 7,5°S 210,3°W/-7,500000 -210,300000 | 220,0 | Eurus, grecki bóg wschodniego wiatru |
Notus Undae | ⌘ 10,0°S 211,1°W/-10,000000 -211,100000 | 530,0 | Notus, grecki bóg południowego wiatru |
Zephyrus Undae | ⌘ 8,5°S 217,1°W/-8,500000 -217,100000 | 130,0 | Zefir, grecki bóg zachodniego wiatru |
Virgae
Nazwy virgae pochodzą od bóstw deszczu w mitologiach świata.
Virga | Koordynaty | Pochodzenie nazwy |
---|---|---|
Bacab Virgae | ⌘ 19,0°S 151,0°W/-19,000000 -151,000000 | Bacab, bóg deszczu w mitologii Majów |
Hobal Virga | ⌘ 35,0°S 166,0°W/-35,000000 -166,000000 | Hobal, arabski bóg deszczu |
Kalseru Virga | ⌘ 36,0°S 137,0°W/-36,000000 -137,000000 | Kalseru, bóg deszczu Aborygenów australijskich |
Perkunas Virgae | ⌘ 27,0°S 162,0°W/-27,000000 -162,000000 | Perkūnas, najwyższy bóg Bałtów |
Shiwanni Virgae | ⌘ 25,0°S 32,0°W/-25,000000 -32,000000 | Shiwanni, bóg deszczu w wierzeniach Zuni |
Uanui Virgae | ⌘ 45,2°N 235,3°W/45,200000 -235,300000 | Uanui, maoryski bóg deszczu |
Formy geologiczne nieposiadające nazw oficjalnych
Ponieważ dokładny charakter wielu cech powierzchni pozostaje nieznany, wiele ukształtowań nie otrzymało nazw formalnych choć posiadają nazwy robocze. W większości przypadków nie są oceniane na podstawie różnic jasności i ciemności w świetle widzialnym, lecz ze względu na zachmurzenie księżyca są obserwowane w podczerwieni. Sonda Cassini-Huygens rozpoczęła także wykonywanie części mapy Tytana za pomocą radaru.
Przykłady nazw nieoficjalnych:
- Sierp: duży, ciemny obszar, w kształcie sierpa zaobserwowany przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a.
- Pies i piłka oraz Głowa smoka: duże ciemne obszary okołorównikowe zaobserwowane przez Europejskie Obserwatorium Południowe za pomocą Very Large Telescope, nazwane ze względu na ich charakterystyczny kształt.
- Kot Si-Si: ciemny obszar widoczny na obrazach radarowych, nazwany przez córkę jednego z naukowców gdy powiedziała że wygląda jak kot.
Przypisy
- ↑ Planetary Names: Titan. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. MUA. [dostęp 2014-02-06]. (ang.).
- ↑ Descriptor Terms (Feature Types). [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. MUA. [dostęp 2014-02-06].
Media użyte na tej stronie
Saturn Cassini-Huygens (NASA)
Instrument: Imaging Science Subsystem - Narrow Angle
Saturn's peaceful beauty invites the Cassini spacecraft for a closer look in this natural color view, taken during the spacecraft's approach to the planet. By this point in the approach sequence, Saturn was large enough that two narrow angle camera images were required to capture an end-to-end view of the planet, its delicate rings and several of its icy moons. The composite is made entire from these two images.
Moons visible in this mosaic: Epimetheus (116 kilometers, 72 miles across), Pandora (84 kilometers, 52 miles across) and Mimas (398 kilometers, 247 miles across) at left of Saturn; Prometheus (102 kilometers, 63 miles across), Janus (181 kilometers, 113 miles across) and Enceladus (499 kilometers, 310 miles across) at right of Saturn.
The images were taken on May 7, 2004 from a distance of 28.2 million kilometers (17.6 million miles) from Saturn. The image scale is 169 kilometers (105 miles) per pixel. Moons in the image have been brightened for visibility.
The Cassini-Huygens mission is a cooperative project of NASA, the European Space Agency and the Italian Space Agency. The Jet Propulsion Laboratory, a division of the California Institute of Technology in Pasadena, manages the Cassini-Huygens mission for NASA's Office of Space Science, Washington, D.C. The Cassini orbiter and its two onboard cameras, were designed, developed and assembled at JPL. The imaging team is based at the Space Science Institute, Boulder, Colo.
For more information, about the Cassini-Huygens mission visit, http://saturn.jpl.nasa.gov and the Cassini imaging team home page, http://ciclops.org.Radar image of the Titan surface taken on 22. July 2006 from Cassini probe. We can see liquid lakes of methane in this picture. The image is centered near 80 degrees north, 35 degrees west and is about 140 kilometers (84 miles) across. Smallest details in this image are about 500 meters (1,640 feet) across. The colours are not true.
The view is from Bolsena Lacus in the lower right to Mackay Lacus in the upper left. The names of some of the other laci in the image are given in this map.
Some of the features in this image have been annotated in Wikimedia Commons.PIA19658: Titan Global Map - June 2015
http://photojournal.jpl.nasa.gov/catalog/PIA19658
This global digital map of Saturn's moon Titan was created using images taken by the Cassini spacecraft's imaging science subsystem (ISS). The map was produced in June 2015 using data collected through Cassini's flyby on April 7, 2014, known as "T100."
The images were taken using a filter centered at 938 nanometers, allowing researchers to examine variations in albedo (or inherent brightness) across the surface of Titan. Because of the scattering of light by Titan's dense atmosphere, no topographic shading is visible in these images.
The map is an equidistant projection and has a scale of 2.5 miles (4 kilometers) per pixel. Actual resolution varies greatly across the map, with the best coverage (close to the map scale) along the equator near the center of the map at 180 degrees west longitude. The lowest resolution coverage can be seen in the northern mid-latitudes on the sub-Saturn hemisphere.
Mapping coverage in the northern polar region has greatly improved since the previous version of this map in 2011 (see PIA14908). Large dark areas, now known to be liquid-hydrocarbon-filled lakes and seas, have since been documented at high latitudes. Titan's north pole was not well illuminated early in Cassini's mission, because it was winter in the northern hemisphere when the spacecraft arrived at Saturn. Cassini has been better able to observe northern latitudes in more recent years due to seasonal changes in solar illumination.
This map is an update to the previous versions released in April 2011 and February 2009 (see PIA11149). Data from the past four years (the most recent data in the map is from April 2014) has completely filled in missing data in the north polar region and replaces the earlier imagery of the Xanadu region with higher quality data. A data gap of about 3 to 5 percent of Titan's surface still remains, located in the northern mid-latitudes on the sub-Saturn hemisphere of Titan.
The uniform gray area in the northern hemisphere indicates a gap in the imaging coverage of Titan's surface, to date. The missing data will be imaged by Cassini during flybys on December 15, 2016 and March 5, 2017.
The mean radius of Titan used for projection of this map is 1,600 miles (2,575 kilometers). Titan is assumed to be spherical until a control network -- a model of the moon's shape based on multiple images tied together at defined points on the surface -- is created at some point in the future.
The Cassini mission is a cooperative project of NASA, ESA (the European Space Agency) and the Italian Space Agency. The Jet Propulsion Laboratory, a division of the California Institute of Technology in Pasadena, manages the mission for NASA's Science Mission Directorate, Washington. The Cassini orbiter and its two onboard cameras were designed, developed and assembled at JPL. The imaging operations center is based at the Space Science Institute in Boulder, Colorado.
For more information about the Cassini–Huygens mission visit http://saturn.jpl.nasa.gov and http://www.nasa.gov/cassini. The Cassini imaging team homepage is at http://ciclops.org.