Ukwiały

Ukwiały

Actiniaria[1]
Hertwig, 1882
(c) Attrattorestrano z włoskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0 Anemonia sulcata
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	parzydełkowce
Gromada	koralowce
Podgromada	koralowce sześciopromienne
Rząd	ukwiały

Ukwiały (Actiniaria) – rząd bezszkieletowych, osiadłych lub półosiadłych koralowców sześciopromiennych (Hexacorallia) żyjących pojedynczo, często intensywnie ubarwionych, z wyraźnymi deseniami. Zwierzęta te często żyją w symbiozie z innymi organizmami. Do najbardziej znanych ukwiałów zalicza się: Aiptasia diaphana, Actinia equina (ukwiał koński) oraz ukwiały symbiotyczne Stoichactis, Radianthus. Niektóre gatunki są hodowane w akwariach morskich.

Ekologia i morfologia

Ukwiały są zwierzętami osiadłymi. Wszystkie żyją pojedynczo, najczęściej przytwierdzone podeszwą (tarczą czepną) do podłoża, zazwyczaj mogą się na niej przesuwać. Wyjątki są wtórnie pelagiczne. Są rozpowszechnione w niemal wszystkich, głównie ciepłych morzach świata, na różnych głębokościach. Posiadają duże zdolności adaptacji do środowiska – niektóre gatunki znoszą wody o niższym zasoleniu – występują w estuariach.

Ich cylindryczne ciało osiąga zwykle kilka milimetrów, ale w niektórych przypadkach może osiągać do 1,5 m średnicy. Żywe ubarwienie zawdzięczają barwnikom karotenowym.

Ukwiał w akwarium

Czułki, zwykle pojedyncze, wyjątkowo rozgałęzione, mogą występować w formie wieńca na krawędzi szczelinowatego otworu gębowego lub – jeśli są liczne – w zróżnicowanych funkcjonalnie okółkach pokrywających całą, płaską tarczę oralną.

Ukwiały nie wytwarzają szkieletu wewnętrznego. Układ nerwowy złożony jest z sieci zewnętrznej i wewnętrznej, ze szczególnym unerwieniem czułków i płytki gębowej. Mają dobrze rozwinięte umięśnienie. Liczne i różnorodne komórki parzydełkowe (haplonemy, heteronemy i spirocysty) są wykorzystywane do obrony i polowania. Ukwiały są drapieżnikami – obezwładniają ofiarę parzydełkami i wciągają czułkami do otworu gębowego lub ruchami rzęsek napędzają do niego plankton.

Rozmnażanie

Rozmnażają się płciowo lub bezpłciowo. W większości są rozdzielnopłciowe lub dwupłciowe. Partenogeneza występuje rzadko – tak rozmnaża się np. ukwiał koński (Actinia equina). Rozmnażanie płciowe z zapłodnieniem zewnętrznym lub wewnętrznym. Jak u wszystkich koralowców, również u ukwiałów nie występuje stadium meduzy. W rozwoju występuje kilka stadiów larwalnych: planula, larwa typu edwardsia i halcampula. Rozmnażanie bezpłciowe poprzez podział podłużny, podział poprzeczny, lacerację (te posiadają znaczne zdolności regeneracyjne) lub wyjątkowo przez pączkowanie. Niektóre gatunki opiekują się potomstwem – ich młode przez pewien czas przebywają na ciele matki.

Amfiprion okoniowy ukryty wśród czułków ukwiała Dofleinia armata

Symbioza

Do organizmów żyjących w symbiozie z ukwiałami należą zooksantelle, pustelniki (Paguroidea) oraz ryby (np. z rodzaju Amphiprion).

Klasyfikacja

Do ukwiałów zaliczono ponad 1400 gatunków, z których, w wyniku rewizji taksonomicznej, około 1100 uznano za formalnie poprawnie opisane^[2]. Klasyfikowane są w 46 rodzinach^[3] grupowanych w podrzędach^[1]:

• Endocoelantheae,
• Nyantheae,
• Protantheae,
• Ptychodacteae.

Przypisy

Bibliografia

• Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
• Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
• Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.