Ulica Świętokrzyska w Warszawie
| Śródmieście Północne | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Świętokrzyska, widok w kierunku ul. Marszałkowskiej | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość | 1,5 km | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°14′07,4″N 21°00′34,0″E/52,235389 21,009444 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
Ulica Świętokrzyska – ulica w śródmieściu Warszawy.
Historia
Jedna z najstarszych dróg narolnych w Warszawie. Rozdzielała grunty książęce od włók Kałęczyna[1].
Nazwa ulicy, potwierdzona urzędowo w 1770, pochodzi pośrednio od kościoła św. Krzyża. W XVIII w. działający tam księża misjonarze założyli w pobliżu obecnej ulicy Czackiego folwark zwany Świętokrzyskim, przez który biegła dzisiejsza ulica Świętokrzyska[2].
Drewniana zabudowa ulicy została zniszczona w 1656 podczas potopu szwedzkiego[1].
W połowie XVIII wieku ulica została wybrukowana, a w czasach Królestwa Polskiego – została zabudowana dwupiętrowymi kamienicami. W 1828 w rejonie Świętokrzyskiej i ówczesnego placu Dzieciątka Jezus powstała duża fabryka metalurgiczna Karola Mintera wraz z pałacykiem właściciela. W 1868 w zabudowaniach dawnej fabryki uruchomiono pocztę[3].
Od końca XIX wieku do wybuchu II wojny światowej ulica na odcinku pomiędzy Nowym Światem a ulicą Jasną była znana w Warszawie jako miejsce handlu starymi i używanymi książkami[4][5]. Działało tutaj kilkanaście antykwariatów[6]. Właścicielami większości z nich byli warszawscy Żydzi[3]. Ulica była wąska i nie kursowały nią ani tramwaje, ani autobusy[7].
W latach 1922–1923 na rogu Świętokrzyskiej i Jasnej wzniesiono gmach Pocztowej Kasy Oszczędności zaprojektowany przez Józefa Handzlewicza. Był to jeden z nielicznych budynków wzniesionych w Warszawie bezpośrednio po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918. Gmach został rozbudowany w latach 30. w kierunku ulicy Marszałkowskiej. W latach 1938–1939 przy skrzyżowaniu z ulicą Marszałkowską wzniesiono kolejny gmach banku zaprojektowany przez B. Szmidta[8].
Duża część zabudowy Świętokrzyskiej została zburzona podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939[9]. Kolejne zniszczenia przyniósł rok 1944. W czasie powstania warszawskiego od 4 sierpnia do 5 września w gmachu PKO mieścił się m.in. Sztab Komendy Okręgu Warszawa Armii Krajowej[10].
Podczas odbudowy Warszawy zadecydowano się poszerzyć wąską ulicę do 42 metrów poprzez wchłonięcie jej północnej pierzei wraz z wylotami ulic Mazowieckiej, Jasnej i Czackiego[11] oraz przebić ją przez Nowy Świat do ul. Kopernika, w stronę Powiśla. Ze strony zachodniej w 1955 przedłużono ulicę od ulicy Bagno – gdzie od połowy XVIII wieku kończyła się Świętokrzyska – do ówczesnej ul. Juliana Marchlewskiego (obecnie al. Jana Pawła II). To sprawiło, że Świętokrzyska stała się jedną z ważniejszych arterii komunikacyjnych w Śródmieściu[3].
W 1948 w rejonie ulic Świętokrzyskiej, Wareckiej i placu Powstańców Warszawy rozpoczęto, prowadzoną etapami, budowę kompleksu budynków Narodowego Banku Polskiego. W latach 50. po południowej stronie ulicy w rejonie placu Defilad urządzono tereny zielone – obecnie Park Świętokrzyski.
W latach 1961–1967 w rejonie ulic Świętokrzyskiej, Marchlewskiego, Twardej i Emilii Plater zbudowano osiedla mieszkaniowe „Emilia” i „Mariańska” zaprojektowane przez Alinę Kosecką, Czesława Wegnera, Lecha Robaczyńskiego, Hannę Lewicką i Wojciecha Piotrowskiego[12]. Najbardziej znanym z bloków osiedla jest znajdujący się na rogu Świętokrzyskiej i Emilii Plater jedenastopiętrowy budynek o charakterystycznym trójkątnym kształcie, nazywany „Igrekiem” lub „Wiatrakiem” (ul. Emilii Plater 55). Przeznaczony dla 920 osób, był to wtedy największy budynek mieszkalny w Warszawie[13].
W czerwcu 2011 rozpoczęto pod ulicą budowę linii M2 warszawskiego metra (odcinek ze stacjami Rondo ONZ, Świętokrzyska i Nowy Świat-Uniwersytet). Na czas budowy ulica na odcinku od Nowego Światu do ronda ONZ została zamknięta dla ruchu kołowego. Ponowne otwarcie po modernizacji nastąpiło 30 września 2014[14].
W październiku 2015 przy skrzyżowaniu z ul. Nowy Świat powstała pierwsza w Warszawie śluza rowerowa[15].
Ważniejsze obiekty
- Pomnik Solidarności
- XXXVII Liceum Ogólnokształcące im. Jarosława Dąbrowskiego (nr 1)
- Warszawski Szpital dla Dzieci
- Pałac Staszica
- Pałac Zamoyskich
- Gmach Ministerstwa Finansów (nr 12)
- Stacja metra Nowy Świat-Uniwersytet
- Gmach Narodowego Banku Polskiego z Centrum Pieniądza NBP im. Sławomira S. Skrzypka (nr 11/21)
- Polski Komitet Normalizacyjny (nr 14)
- Centrum Jasna, siedziba m.in. Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce (ul. Jasna 14/16a)
- Urząd Pocztowy Warszawa 1, d. gmach Pocztowej Kasy Oszczędności (nr 31/33)
- Stacja metra Świętokrzyska
- Pomnik granic getta (na skwerze mjr. Bolesława Kontryma „Żmudzina”)
- Park Świętokrzyski
- Igrek (budynek)
- Warsaw Financial Center
- Biurowiec Skysawa
- Stacja metra Rondo ONZ
- Biurowiec Rondo 1
Inne informacje
- W wieżowcu nr 35 przez wiele lat działał popularny bar „Hortexu”. W serialu Czterdziestolatek to tutaj Madzia Karwowska (w tej roli Anna Seniuk) po kłótni z mężem topi swoje smutki w doskonałych lodach[16].
- W bloku nr 32 mieszkali Kazimierz Górski, Lucjan Brychczy, Jacek Gmoch i Kazimierz Deyna[17][18].
Przypisy
- ↑ a b Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 215.
- ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 184. ISBN 978-83-62189-08-3.
- ↑ a b c Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 216.
- ↑ Jadwiga Waydel Dmochowska: Jeszcze o dawnej Warszawie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1960, s. 125.
- ↑ Danuta Szmit-Zawierucha: O Warszawie inaczej (anegdoty, fakty, obserwacje). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Anagram, 1996, s. 174. ISBN 83-86086-28-9.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 861. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Jerzy Kasprzycki: Warszawa sprzed lat. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989, s. 100. ISBN 83-7005-201-0.
- ↑ Marta Leśniewska: Architektura w Warszawie 1918-1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 19. ISBN 83-908950-4-8.
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 24.
- ↑ Jerzy Majewski, Tomasz Urzykowski: Przewodnik po powstańczej Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2012, s. 57. ISBN 978-83-273-0091-1.
- ↑ Grzegorz Mika. Najlepszy adres w śródmieściu. „Skarpa Warszawska”, s. 21, październik 2021.
- ↑ Barbara Orlańska, Andrzej Dobrucki, Wacław Orzeszkowski, Jan Kazimierz Zieliński: Warszawskie osiedla ZOR. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1968, s. 152, 153.
- ↑ Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 16. ISBN 83-85028-56-0.
- ↑ Wreszcie jeździmy nad metrem. Świętokrzyska otwarta!. gazeta.pl, 2014-09-30. [dostęp 2014-09-30].
- ↑ Krzysztof Śmietana: Pierwsza śluza rowerowa już jest, ale sygnalizacja nie wykrywa cyklistów. gazeta.pl, 8 października 2015. [dostęp 2015-10-27].
- ↑ Grzegorz Sołtysiak: Filmowy przewodnik po Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2007, s. 48. ISBN 978-83-60142-70-7.
- ↑ Grzegorz Szymanik. Nie rusz naszego Kazika. „Gazeta Stołeczna”, s. 6–7, 2013-02-22. [dostęp 2013-03-03].
- ↑ Stefan Szczepłek. Warszawski szlak pana Kazimierza. „Skarpa Warszawska”, s. 46–47, marzec 2021.
Media użyte na tej stronie
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
Ikonka świateł na skrzyżowaniu
Crossroads with a major road ahead.
Ul. Świętokrzyska od ul. Nowy Świat w kierunku ul. Marszałkowskiej po odgruzowaniu. Widoczny gmach Prudentialu.
(c) Bundesarchiv, Bild 121-0276 / CC-BY-SA 3.0
Autor: SVG by Harry-C, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ikona skrzyżowania ulicy z deptakiem z lewej
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ulica Świętokrzyska w Warszawie, widok w kierunku ul. Marszałkowskiej
Ulica Świętokrzyska w Warszawie