Ulica św. Barbary we Wrocławiu

ulica św. Barbary

Stare Miasto
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Przebieg
św. Mikołaja ul. Wszystkich Świętych
Położenie na mapie Wrocławia ulica św. Barbary
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica św. Barbary
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ulica św. Barbary
51°06′42,899″N 17°01′29,730″E/51,111916 17,024925

Zabudowa ulicy.

Przejście od ul. Świętego Mikołaja (teren prywatny).

Zabudowa ulicy, widok od ul. Świętego Mikołaja.

Ulica św. Barbary – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście. Odchodziła od ulicy św. Mikołaja i pod koniec XIX wieku łączyła się z ulicą obecnie Wszystkich Świętych^[1][2][3][4]. Współcześnie stanowi prywatną drogę wewnętrzną^[2][5].

Historia

Pierwsza wzmianka o tym miejscu pochodzi z 1398 r. i odnosi się ona do placu, który istniał już wcześniej, przy czym sama uliczka w jego obrębie powstała wtórnie do obsługi działek wewnętrznych. Już od XIII wieku istniał tu cmentarz, na którym grzebano ludzi z gminu. W XVIII wieku zaczęto jednak na cmentarzu chować bogatych rzemieślników, rajców miejskich, a nawet szlachtę. W ramach cmentarza istniała kaplica cmentarna parafii pw. św. Elżbiety. Patronowali jej święci Barbara, Feliks i Adaukt. Kaplica spłonęła w XIV wieku. Jej odbudowa miała miejsce w 1400 r. W kolejnych latach miało miejsce kilka inwestycji związanych ze świątynią. Obejmowały między innymi: około 1430–1440 r. budowa prezbiterium przy kaplicy, po 1465 r. budowa na jej miejscu nowego korpusu z wieżą i zakrystią przez Hansa Bertholda i Petera Franczke. Początkowo świątynia służyła cechowi tkaczy, białoskórników, mydlarzy i karczmarzy, którzy mieli tu osobną emporę. W 1526 r. kościół stał się świątynią ewangelicką. W 1963 r. kościół zamieniono na katedrę prawosławną pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy^{[2][3][4][6][7][8][9]}.

Ulica św. Barbary była ulicą ślepą (Św. Barbary). Działki przy ulicy powstały poprzez parcelację długiej działki biegnącej od ulicy św. Mikołaja, określanej Swarczin houestat (1403 r.), a zabudowa czynszowa w tym miejscu wspominana jest od 1472 r.^[4].

W wyniku działań wojennych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. zabudowa w tym rejonie uległa niemal całkowitemu zniszczeniu. Zachowała się jedynie świątynia i budynki szpitala zamykające oś północno-zachodnią ulicy, za ulicą Wszystkich Świętych. Kościół częściowo spłonął w pożarze, a zniszczenia sięgały 30%. Z tego względu po wojnie zabudowa w tym rejonie została ukształtowana bez dokładnego odtworzenia pierwotnego układu, a sama ulica uległa częściowemu zatarciu, pozostając współcześnie drogą wewnętrzną na prywatnej nieruchomości związanej z wybudowanym w 1966 r. przy niej budynku o adresie: ulica św. Barbary 2, 4 i 6^[2][3][6][9].

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

• plac Cyckowy (Cziczenplatz, Zitzenplatz), od 1398 r. do ok. XV wieku^[2][3] (Cziczenplatz, 1398 r.; Zitzenplatz, do XVI wieku^[4])
• inne nazwy od XVII wieku do 1924 r.:
  • Sitzplatz^[4]
  • Besitzplatz^[4]
  • Sitzegässel^[4]
  • Besitzegässel^[4]
  • Sackgasse^[4]
  • Brustgasse – uliczka Piersiasta, od ok. XV wieku do 1824 r.^[2][3][4]
• św. Barbary (Barbaragasse), od 1824 r.^[2][3][10].

Pierwotne nazwy placu i ulicy przypisywano obłemu kształtowi placu przypominającemu pierś kobiety. Ponadto tak niecodzienną nazwę (Cyckowy) część autorów, jak np. H. Markgraf, niemiecki historyk ulic Wrocławia, przypisuje wyrażeniu rubaszne mego humoru średniowiecza. Dla drugiej nazwy istniała też hipoteza jednego z niemieckich zbieraczy osobliwości, który wywodził jej etymologię od słowiańskiej brzozy^[2][3]. Ostatnia nazwa wywodzi się już bezpośrednio od kościoła i cmentarza św. Barbary^[2][3][10].

Układ drogowy

Przebieg ulicy został częściowo zatarty podczas inwestycji obejmujących nową zabudowę powojenną. W jej biegu początkowym znajduje się przejazd bramowy do wnętrza kwartału, poprzez który następuje włączenie do drogi publicznej – ulicy św. Mikołaja. Biegnie przez teren prywatny wzdłuż nowo wybudowanych po wojnie budynków^[5] do ulicy Wszystkich Świętych^[1][11].

Zabudowa i zagospodarowanie

Współcześnie istnieje pierzeja zachodnia ulicy, którą stanowi budynek z 1966 r., o numerach św. Barbary 2, 4 i 6. Ma on trzy piętra. Pierwotnie powstał dla pracowników Zakładów Badawczych i Projektowych Miedzi „Cuprum”. Budynek ten oddziela współcześnie ulicę od katedry prawosławnej pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy. Pomiędzy budynkiem a terenem świątyni dopuszcza się wyłącznie skwery^[2][3][5]. Na południu oś ulicy zamyka budynek położony przy ulicy św. Mikołaja 32-33 z przejazdem bramowym i dalej włączeniem do drogi publicznej^[1][5].

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym położona jest ulica św. Barbary, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.^[12][13]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii^[14][15]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta^[16].

Jak wyżej zaznaczono zabudowa ulicy została zniszczona i przy ulicy nie ma żadnych zabytków. Związana z historią ulicy świątynia jest obecnie oddzielona od niej współczesną zabudową mieszkaniową. Jedynie oś widokowa ulicy w kierunku północno-zachodnim zamknięta jest budynkiem należącym do dawnego Zespołu Szpitala Wszystkich Świętych, po 1945 r. Wojewódzkiego Szpital im. Józefa Babińskiego^[2][17][18].

obiekt, położenie	powstanie, nr rej.[a]	foto
Kaplica cmentarna parafii św. Elżbiety pw. św. Feliksa i Adaukta, następnie kościół pw. św. Barbary, ob. Katedra Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy ulica św. Mikołaja 40[17][18][19]	wzmiankowany 1268 r., lata 1400-1417 (odbudowa i rozbudowa), 1448 r. – konsekracja, XVI-XVII wiek, 1704, 1868-1869 i 1897 (remonty), 1945 r. zniszczony, lata 1947-1948 i 1964-1967 (odbudowa), od 1966 r. - remonty[17] XIII, XV-XVI wiek[20] 11 z 27.11.1947 r.[18] 288/15 z dn. 23.10.1961[17][18][19].
Zespół Szpitala Wszystkich Świętych, po 1945 r. Wojewódzki Szpital im. Józefa Babińskiego, obecnie nieużytkowany (przebudowa przez I2 Development) plac Jana Pawła II 8[17][21][22]	1526 r. (brama wodna), lata 1799-1801, 1821-1823, 1856 r., 1869 r., lata 1901-1902, 1935-1936 gez, mpzp[17] 1776-1936, A/5945/1-7 z 2.12.2014 r.[21][22]

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• BeataB. Maciejewska BeataB., Kiedyś pl. Cyckowy i ul. Piersiasta. Gdzie jest to miejsce we Wrocławiu?, wyborcza.pl, 4 grudnia 2014  (pol.).
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31]  (pol.).
• Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
• System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06]  (pol.).
• Uchwała XXVIII/978/08 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 11 grudnia 2008 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zachodniej części obszaru Starego Miasta - rejon ARSENAŁU i ul. ŚW. MIKOŁAJA, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 23 stycznia 2009 r. Nr 9, poz.180.; Biuletyn Urzędowy RMW z 18 grudnia 2008 r. Nr 12, poz.1003., Wrocław, 11 grudnia 2008 [dostęp 2019-06-10]  (pol.).
• Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 7 maja 2019 [dostęp 2019-05-31]  (pol.).
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2018 [dostęp 2019-01-25]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Barbary, św., [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-06-07]  (pol.).
• ul. Barbary, św., [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2019-06-07]  (pol.).
• ul. św. Barbary, wikimapia.org [dostęp 2019-06-07]  (pol.).