Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie

Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie
	Filtry, Stara Ochota, Rakowiec, Wyględów, Okęcie, Paluch
	; Ulica Żwirki i Wigury na wysokości ulicy 1 sierpnia
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Długość	5 km
Przebieg
	Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie
	52°11′33,7″N 20°58′55,5″E/52,192694 20,982083

Ulica Żwirki i Wigury – ulica w dzielnicach Ochota, Mokotów i Włochy w Warszawie.

Łączy Lotnisko Chopina z centrum miasta.

Przebieg

Ulica Żwirki i Wigury rozpoczyna swój bieg na terenie działek "Paluch" tuż przy granicy miasta z Jaworową. Ulica jednak kończy się na ulicy Na Skraju. Później wstęp na nią jest niemożliwy, dlatego że pierwotny ciąg ulicy przedzieliła płyta lotniska Chopina. Drugi odcinek ulicy rozpoczyna się przy terminalu lotniska Chopina. Dalej Żwirki i Wigury kieruje się na północ przecinając ulice Komitetu Obrony Robotników i Astronautów, przechodzi pod wiaduktem ulic Franciszka Hynka (po lewej) i Sasanki (po prawej) i dalej przecina działki, by napotkać ulicę 1 Sierpnia. Zaraz za ulicą 1 Sierpnia znajduje się wiadukt kolejowy nad linią kolejową nr 8 Warszawa-Kraków (tzw. linią radomską). Za wiaduktem przecina kolejno: Racławicką, Pruszkowską, Księcia Trojdena, Stefana Banacha, Rokitnicką i Ilji Miecznikowa. Ulica kończy bieg na ul. Wawelskiej w okolicy Pomnika Lotnika. Po zmianie organizacji ruchu w 1988 roku wschodnia nitka ulicy między ul. Miecznikowa a ul. Wawelską została poprowadzona bardziej na wschód, w kierunku ul. Andrzeja Krzyckiego, zaś zachodnia - bez zmian - jest na przedłużeniu ul. Raszyńskiej. Stary fragment wschodniej nitki ulicy jest obecnie wykorzystywany jako parking.

Ulica Żwirki i Wigury znajduje się w dzielnicy Włochy na odcinku od działek "Paluch" do linii kolejowej nr 8 Warszawa-Kraków (linii radomskiej). Dalej, aż do ul. Banacha, ulica stanowi granicę dzielnic Ochota (po stronie zachodniej) i Mokotów (po stronie wschodniej). Od ul. Banacha do ul. Wawelskiej ulica znajduje się na terenie Ochoty.

Wjazd na teren Lotniska Chopina

Historia

Ulica wybudowana została według projektu Antoniego Jawornickiego jako droga szybkiego ruchu łącząca Port Lotniczy Warszawa I z dawnym lotniskiem mokotowskim na Polu Mokotowskim. Jej budowa związana była z zawodami lotniczymi serii Challenge. Po zwycięstwie Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury zawodów Challenge 1932, dzięki czemu następne – Challenge 1934 – powinny odbyć się w Polsce. W ciągu dwóch lat udało się wybudować wersję prowizoryczną – jednopasmową drogę brukowaną granitową kostką^[1], wyposażoną jednak w chodniki i ścieżki rowerowe, po zawodach prace kontynuowano - aleja została poszerzona i pokryta asfaltem, ustawiono też gazowe latarnie zaprojektowane specjalnie dla tej drogi. Ich wzór nie miał w Warszawie analogii. Wzdłuż ulicy posadzono lipy. Aleję uroczyście otwarto 26 sierpnia 1934. Otrzymała imię Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury, którzy zginęli tragicznie w katastrofie lotniczej w 1932 roku. Lampy uliczne ustawione w latach 30. miały funkcję ułatwiania orientacji pilotom samolotów^[1].

Pierwszym obiektem wybudowanym w pierzei ulicy był gmach Kierownictwa Marynarki Wojennej (nr 105, pierwotnie ul. Wawelska 7A) według projektu architekta Rudolfa Świerczyńskiego i inżyniera Stefana Bryły, który zajął się stroną konstrukcyjną projektu. Licowany piaskowcem budynek otrzymał nowoczesną konstrukcję ze stali i żelbetu. Wnętrza wykończono bardzo luksusowo, używając do tego celu m.in. marmuru, dolomitu, terrazytu i alabastru.

W okresie okupacji niemieckiej ulicy nadano niemiecką nazwę Strasse der Flieger^[2]. W 1954 w ramach masowej zmiany nazw ulic Warszawy, nazwę Żwirki i Wigury zastąpiono Rokitnicką, jednak po pięciu latach przywrócono starą nazwę^[3]. Obecnie nazwę Rokitnicka nosi uliczka ulokowana między Polem Mokotowskim a obiektami klubu RKS Skra Warszawa. Krótko potem zrekonstruowany został pomnik Lotnika, ustawiony na nowym miejscu u zbiegu z ul. Wawelską (przed II wojną światową znajdował się na placu Unii Lubelskiej).

W 1964 roku ulicę poszerzono zgodnie z pierwotnym projektem^[1].

W latach 1985 – 1998 była częścią drogi krajowej nr 634^[4], która od 1999 roku^[5] jest drogą wojewódzką.

Ulica Żwirki i Wigury była pierwszą w Warszawie, której latarnie zostały wyposażone w lampy sodowe. Ta modernizacja nastąpiła na początku lat 80. XX wieku.

Patroni ulicy

Stanisław Wigura był polskim konstruktorem lotniczym i lotnikiem, współzałożycielem zespołu konstrukcyjnego RWD. Wraz z pilotem Franciszkiem Żwirką zwyciężył w międzynarodowych zawodach lotniczych Challenge 1932. Stanisław Wigura od najmłodszych lat interesował się techniką i lotnictwem, był aktywnym harcerzem 2 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej. W 1920, podczas wojny polsko-radzieckiej, służył ochotniczo w 8. pułku artylerii polowej. 11 września 1932, lecąc na meeting lotniczy do Pragi, Franciszek Żwirko wraz ze Stanisławem Wigurą zginęli w katastrofie w lesie pod Cierlickiem Górnym koło Cieszyna na Śląsku Cieszyńskim, na terenie Czech, na skutek oderwania się skrzydła samolotu RWD-6 podczas burzy (zobacz Żwirkowisko).

Franciszek Żwirko. Po ukończeniu szkoły oficerskiej w Irkucku, służył w piechocie, m.in. w 27 pułku strzelców syberyjskich i 674 pułku piechoty, walcząc z Niemcami. We wrześniu 1921 przedostał się przez granicę do Polski i zgłosił do służby w polskim lotnictwie. W listopadzie 1923 ukończył Szkołę Pilotów w Bydgoszczy, a następnie w 1924 Wyższą Szkołę Pilotów w Grudziądzu, po czym służył jako pilot w 18. eskadrze myśliwskiej 1. pułku, w stopniu porucznika pilota. Zginął lecąc na meeting lotniczy do Pragi.

Ważniejsze obiekty

Klub Proxima

ul. Żwirki i Wigury 1 – Przedsiębiorstwo Państwowe „Porty Lotnicze”
ul. Żwirki i Wigury 1a – Lotnisko Chopina w Warszawie
ul. Żwirki i Wigury 1c – 1 Baza Lotnictwa Transportowego
ul. Żwirki i Wigury 9/13 – Koszary Dowództwa Garnizonu Warszawa
- Oddział Zabezpieczenia Garnizonu Stołecznego (Jednostka Wojskowa 6021)
- Pułk Ochrony im. gen. dyw. Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego (Jednostka Wojskowa 2414)
- Centrum Wsparcia Teleinformatycznego Sił Zbrojnych
- Batalion Reprezentacyjny Wojska Polskiego (wejście od ulicy Hynka 2)
Przystanek kolejowy Warszawa Żwirki i Wigury
ul. Żwirki i Wigury 51 – Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich
ul. Żwirki i Wigury 61 – Warszawski Uniwersytet Medyczny
ul. Żwirki i Wigury 93 – Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego
ul. Żwirki i Wigury 99a – klub Proxima
ul. Żwirki i Wigury 105 – gmach Kierownictwa Marynarki Wojennej

Pomniki przyrody

Wytyczona przez Antoniego Jawornickiego w latach 20. i nasadzona w kolejnej dekadzie aleja lipowa^[6] ma od 1988 status pomnika przyrody^[7]. Formalnie dotyczy to odcinka między pomnikiem Lotnika a skrzyżowaniem z ulicą Komitetu Obrony Robotników liczącego w 2018 ponad 1050 drzew, rosnących w trzech lub czterech rzędach^[8]. W 2009 miały one od 10 do 220 cm obwodu i od 3 do 16 m wysokości^[9]. Aleję tworzą różne gatunki lip: naturalnie występujące w Polsce lipa drobnolistna i lipa szerokolistna oraz gatunki mieszańcowe – lipa krymska i lipa warszawska^[9]. Kondycja drzew pogorszyła się od czasu modernizacji ulicy w latach 80. XX w., kiedy naruszono ich bryły korzeniowe, a powierzchnia jezdni zwiększyła się kosztem trzech rzędów trawników, na których rosną^[6]. Obumierające drzewa są sukcesywnie zastępowane nowymi^[8]. Aleja od 2017 jest również ujęta w gminnej ewidencji zabytków pod numerem OCH34318^[10].

Ponadto status pomnika przyrody ma aleja kilkugatunkowa (głównie brzoza brodawkowata) ciągnąca się w pobliżu ulicy między Polem Mokotowskim a cmentarzem żołnierzy radzieckich, kilka drzew w ogródkach działkowych Rakowiec (adres Żwirki i Wigury 26) – 12-metrowa sosna limba na działce 218, 14-metrowy miłorząb dwuklapowy na działce 498, 15-metrowy miłorząb dwuklapowy na działce 500, 18-metrowa metasekwoja chińska na działce 491, 22-metrowy modrzew polski na działce 198, dwa 20-metrowe modrzewie polskie na działce 48, 20-metrowy świerk kłujący i 14-metrowy modrzew polski o formie parasolowatej na działce 261 i 5-metrowy różanecznik żółty na działce 265. Na rogu ul. 1 sierpnia znajduje się pomnikowy głaz narzutowy (granit)^[9].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Jarosław Zieliński: Ochotnicy na spacer: Przewodnik po Ochocie. Warszawa: Veda, 2010, s. 60–62, 112. ISBN 978-83-61932-22-2.
↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 49. ISBN 978-83-07-03239-9.
↑ Uchwała Nr 5 Rady Narodowej M. St. Warszawy z dnia 25 marca 1959 r. w sprawie nadania nazw ulicom nowowybudowanym
↑ Warszawa: atlas aglomeracji 1:20 000. Wyd. pierwsze. Warszawa: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1996. ISBN 83-7000-086-X.
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998 r. w sprawie ustalenia wykazu dróg krajowych i wojewódzkich (Dz.U. z 1998 r. nr 160, poz. 1071)
↑ ^a ^b Zieleń uliczna naszej dzielnicy (pol.). Urząd Dzielnicy Ochota. [dostęp 2020-03-10].
↑ Pomnik przyrody PL.ZIPOP.1393.PP.1465011.3276, Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody .
↑ ^a ^b Warszawa dba o aleję lip. W: Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl. [dostęp 2018-11-05].
↑ ^a ^b ^c Rejestr pomników przyrody – powiat warszawski (pol.). Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie. [dostęp 2013-12-19].
↑ Aktualny wykaz zabytków ujętych w gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy (PDF), Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków [dostęp 2020-03-10] .

[jz-1] Jarosław Zieliński: Ochotnicy na spacer: Przewodnik po Ochocie. Warszawa: Veda, 2010, s. 60–62, 112. ISBN 978-83-61932-22-2.

[2] Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 49. ISBN 978-83-07-03239-9.

[3] Uchwała Nr 5 Rady Narodowej M. St. Warszawy z dnia 25 marca 1959 r. w sprawie nadania nazw ulicom nowowybudowanym

[4] Warszawa: atlas aglomeracji 1:20 000. Wyd. pierwsze. Warszawa: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1996. ISBN 83-7000-086-X.

[5] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998 r. w sprawie ustalenia wykazu dróg krajowych i wojewódzkich (Dz.U. z 1998 r. nr 160, poz. 1071)

[udo-6] Zieleń uliczna naszej dzielnicy (pol.). Urząd Dzielnicy Ochota. [dostęp 2020-03-10].

[crfop-7] Pomnik przyrody PL.ZIPOP.1393.PP.1465011.3276, Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody .

[Aleja-8] Warszawa dba o aleję lip. W: Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl. [dostęp 2018-11-05].

[rdos-9] Rejestr pomników przyrody – powiat warszawski (pol.). Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie. [dostęp 2013-12-19].

[gez-10] Aktualny wykaz zabytków ujętych w gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy (PDF), Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków [dostęp 2020-03-10] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne