Ulica 3 Maja w Rzeszowie

ulica 3 Maja
	Śródmieście
Państwo	Polska
Miejscowość	Rzeszów
Długość	350 m
Przebieg
	Położenie na mapie Rzeszowa ulica 3 Maja
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica 3 Maja
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego ulica 3 Maja
	50°02′10,8″N 22°00′04,1″E/50,036327 22,001143

Ulica 3 Maja

Kościół św. Krzyża

Ulica 3 Maja (dawniej Pańska, zwana popularnie Paniagą) – jedna z najważniejszych, najstarsza i zarazem najbardziej reprezentacyjna ulica Rzeszowa. Biegnie południkowo od kościoła farnego do zbiegu alei Pod Kasztanami i ulicy Zamkowej. Wraz z alejami Lubomirskich i Pod Kasztanami oraz ulicami Zamkową, Kościuszki i Grunwaldzką stanowiła historyczny trakt handlowy i tranzytowy z północy na południe, a obecnie jest częścią głównego traktu pieszego i najważniejszym deptakiem Rzeszowa.

Historia

Początki ulicy sięgają czasów, gdy w pobliżu powstał w XIV wieku kościół farny i w XV rzeszowski zamek. Stanowiła ona najkrótsze połączenie między tymi dwoma najważniejszymi obiektami miasta. Apogeum swojego rozwoju osiągnęła w XIX wieku, stała się wtedy miejscem spotkań mieszkańców miasta, w którym swobodnie, niezależnie od lokalnej władzy można było wymieniać poglądy^[1]. Kamienice stojące w ciągu ulicy uległy sporym uszkodzeniom w czasie II Wojny Światowej, a po zakończeniu wojny wiele z nich zostało odbudowanych w nieco okrojonym wydaniu, bez najwyższych kondygnacji, co powoduje, że całość zabudowy tej ulicy jest stosunkowo niska w porównaniu z innymi ulicami rzeszowskiego Śródmieścia.

Nazwa

Początkowo zwana była Ku Piarum Scholarum, później Pijarską, w czasach zaboru austriackiego Expiaristengasse (Popijarska), autonomii Galicyjskiej Herrengasse, czyli Pańską. Większość mieszkańców zwyczajowo nazywało ją Paniagą. Nazwę 3 Maja otrzymała w okrągłą rocznicę uchwalenia Ustawy Zasadniczej. We wrześniu 1939 roku Niemcy, którzy wkroczyli do miasta w celu zniszczenia świadomości narodowej zmienili nazwę na Breite Straße, czyli Ulica Szeroka. Dopiero po II wojnie ostatecznie przemianowano ją na 3 Maja^[2].

W 1951 ulica 3 Maja została przemianowana na ul. 1 Maja^[3].

Przebieg

Ulica rozpoczyna swój bieg od Placu Farnego tuż przy dzwonnicy Kościoła Farnego, gdzie krzyżuje się z ulicą Kościuszki, która prowadzi bezpośrednio do Rynku. Następnie krzyżuje się z trzema mniejszymi ulicami tj. Dymnickiego, Fircowskiego i Alsa oraz jedną z głównych ulic Śródmieścia, czyli ulicą Jagiellońską. Paniaga kończy swój bieg rozwidlając się na ulicę Zamkową oraz aleję Pod Kasztanami, którą dalej biegnie deptak aż do ulicy Szopena.

Wybrane budynki

Kościół św. Wojciecha i św. Stanisława (farny)
Kamienica Tekielskiego
Księgarnia (od 1855 roku) – budynek wybudował w 1820 roku Wojciech Konarski. Po jego śmierci przejął go w 1855 Jan Andrzej Pelar, rzeszowski drukarz i księgarz, który założył tu swoje miejsce pracy. Do chwili obecnej w budynku mieszczą się 3 księgarnie.
Poczta (zniszczona przez Niemców w 1944 roku)
Kamienica (Obecnie Galeria Paniaga)
Kompleks Klasztorny oo. Pijarów, Kościół Świętego Krzyża i I LO im. ks. Stanisława Konarskiego
Bank Austro-Węgierski
Kamienica dr. Jabłońskiego
Bank PKO
Kino Zorza (najstarsze działające kino w Rzeszowie)

Kalendarium

Około 1840 roku Franciszek Skielski wybudował pierwszą w Rzeszowie drukarnię, jest to narożny dom od placu Farnego
Budynek banku PKO został zbudowany w latach 1906–1908.
W latach powojennych w głębi małego placyku został wybudowany budynek NBP.
W latach 1950–1960 większość kamieniczek została poddana restauracji, w trakcie której uproszczono ich wystrój architektoniczny.

Obecnie

W chwili obecnej ulica jest głównym centrum handlowym miasta. Ulica, która na stałe wpisała się w jego historię i jego mieszkańców, doczekała się święta, tzw. Święta Paniagi, które odbywa się corocznie 3 maja począwszy od 2003 roku. Pod koniec ubiegłego wieku ulicę zmieniono w deptak, jednak w krótkim czasie wpuszczono tam tysiące samochodów. Po akcjach młodych mieszkańców Rzeszowa, zmniejszono liczbę samochodów uprawnionych do wjazdu i przywrócono ulicy charakter typowego miejskiego deptaka. Na chwilę obecną prawo do poruszania się po Paniadze przysługuje jedynie pieszym, rowerzystom, służbom miejskim oraz pojazdom z identyfikatorem A uprawniającym do wjazdu na tę konkretną ulicę. Na dzień dzisiejszy na ulicy znajdują się dwa pomniki: wcześniejszy Stanisława Konarskiego, znajdujący się przed budynkiem I LO, oraz odsłonięty w 2010 roku pomnik Tadeusza Nalepy.

Przypisy

↑ Rzeszowskie ulice i okolice. Marek Czarnota. Rzeszów: Mitel, 2001, s. 21. ISBN 978-83-11-11912-3.
↑ Rzeszowskie ulice i okolice. Marek Czarnota. Rzeszów: Mitel, 2001, s. 20–21. ISBN 978-83-11-11912-3.
↑ Zmiana nazw ulic Rzeszowa. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 5, Nr 49 z 18 lutego 1951.

Linki zewnętrzne

Archiwalne widoki ulicy w bibliotece Polona

[czarnota_21-1] Rzeszowskie ulice i okolice. Marek Czarnota. Rzeszów: Mitel, 2001, s. 21. ISBN 978-83-11-11912-3.

[czarnota_20-21-2] Rzeszowskie ulice i okolice. Marek Czarnota. Rzeszów: Mitel, 2001, s. 20–21. ISBN 978-83-11-11912-3.

[3] Zmiana nazw ulic Rzeszowa. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 5, Nr 49 z 18 lutego 1951.

[1]

[2]

[3]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne