Ulica Bolesława Prusa we Wrocławiu
| Ołbin | |
 Widok z ul. Nowowiejskiej na północny odcinek ulicy Prusa; teren zielony po lewej nosi nazwę Skweru Ludzi z Literą "P" | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Długość | 1,4 km |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°07′09,9″N 17°03′08,2″E/51,119423 17,052275 | |
Ulica Bolesława Prusa we wrocławskim osiedlu Ołbin łączy dzisiejsze ulice Kilińskiego na południowym zachodzie z Daszyńskiego na północnym wschodzie. Całkowita jej długość wynosi niespełna 1,4 km.
Współczesny przebieg ulicy jest prawie identyczny z przebiegiem dawnej drogi Am Lehmdamm ("Na Glinianej Grobli"). Grobla ta, wzmiankowana po raz pierwszy w 1309, zapobiegała podczas przyborów wód Odry zalaniu ziem leżących na północ od niej[1], należących do benedyktynów (potem norbertanów) z opactwa św. Wincentego na Ołbinie.
W XVIII wieku koryto płynącej wzdłuż tej grobli rzeki wykorzystano jako przeszkodę wodną w systemie fortyfikacji miasta przed północną linią murów. Po likwidacji fortyfikacji Wrocławia po wkroczeniu doń Francuzów w 1807 tutejsza odnoga Odry została odcięta i przez następne kilka dziesięcioleci powoli wysychała, toteż zabudowania wzdłuż Lehmdamm niemal do końca XIX wieku stawiano wyłącznie po północnej stronie ulicy. Miejsce, gdzie znajdowały się stawy służące okolicznym mieszkańcom do prania odzieży[2] i podmokłe łąki na wschód od kościoła św. Michała (teren obecnego parku Stanisława Tołpy) pozostawiono niezabudowane, a dopiero w roku 1936 teren ten przecięty został ulicą (Adalbertstraße, dziś ul. Wyszyńskiego).
Na rogu dzisiejszych ulic Matejki i Prusa znajdowała się w połowie XIX wieku huta szkła; w 1879 na południowo-zachodnim końcu ulicy wybudowana została Königlischen Gewerbe und Oberrealschule – Królewska Szkoła Rzemiosła i Wyższa Szkoła Realna według projektu Roberta Mende (w 1904 dobudowano salę gimnastyczną dla tej szkoły według projektu Plüddemanna)[3]. Pod koniec XIX stulecia pojawiły się pierwsze zabudowania również na południowej pierzei ulicy; w roku 1904 w kwartale pomiędzy dzisiejszymi ulicami Prusa, Rozbrat, Chemiczną i Górnickiego wybudowany został secesyjno-neoromański okazały gmach Królewskiej Szkoły Rzemiosł Budowlanych i Wyższej Szkoły Budowy Maszyn (Königliche Bau-Gewerk-Schule und Maschinen-Bau-Schule)[4]. Nieco dalej na wschód w kwartale narożnym Nowowiejskiej i Prusa (Am Waschteich – "Nad Stawem do Prania") powstały w tym samym czasie neogotyckie gmachy szkół (męskiej w 1900, żeńskiej 1904) im. Pestalozziego według projektu Plüddemanna i Frobösego[5].
 Secesyjna Kamienica przy ulicy Prusa 5 |
 |
II wojna światowa oszczędziła – jak na warunki wrocławskie[6] – większość zabudowań przy ulicy Prusa: zniszczone zostały tylko zabudowania w rejonie ul. Bema i Kilińskiego, w tym wspomniana wyżej Królewska Szkoła Rzemiosła z 1879 roku[7], oraz pojedyncze domy w pozostałej części ulicy, na których miejscu po wojnie zbudowano "plomby".
W okazałym czterokondygnacyjnym gmachu na południowej pierzei, przy ul. Prusa nr 9 (pomiędzy Ledóchowskiego a Barycką) znajdowała się po wojnie centrala telefoniczna obsługująca 20 tys. abonentów w tej części Wrocławia; początkowo były to urządzenia systemu Strowgera, potem (na początku lat 80. na piętrze ustawiono nowocześniejsze, systemu Pentaconta. Centralę zlikwidowano ostatecznie z końcem lat 90. XX wieku, a budynek służy teraz celom administracyjnym.
Przypisy
- ↑ Przerwanie tej grobli podczas wylewu Odry w 1501 spowodowało, że powódź sięgnęła aż do Psiego Pola.
- ↑ Nazwa Wasch Teich oznacza "staw do prania"
- ↑ Szkoła ta uległa zniszczeniu podczas oblężenia Festung Breslau w 1945; miejsce, w którym stała to niezabudowany do dziś plac pomiędzy ul. Na Szańcach a Prusa.
- ↑ Po wojnie najpierw użytkowany przez Instytut Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego, potem przez Politechnikę; do lat 80. XX wieku wspólna siedziba Instytutu Telekomunikacji i Akustyki, Wydziału Architektury oraz Instytutu Metrologii PWr. Około 1990 roku ITA wyprowadził się do nowego budynku przy innej ulicy i obecnie cały gmach wykorzystywany jest przez Wydział Architektury.
- ↑ Dziś jest to szkoła podstawowa nr 1, a jej patronką jest od 1965 roku Maria Dąbrowska; w XIX/XX-wiecznym kompleksie szkolnym znajdują się obecnie także dwa przedszkola: nr 3 i nr 109.
- ↑ Oblężenie Festung Breslau spowodowało zrównanie z ziemią całych dzielnic miasta (np. Plac Grunwaldzki, osiedle Południe), zatem budynki, które tylko częściowo były spalone lub tylko częściowo zburzone – zazwyczaj odbudowywano.
- ↑ Na jej miejscu, w kwartale ulic Prusa, Świętokrzyskiej, Na Szańcach i Bema utworzony został po wojnie skwer, który uchwałą Rady Miejskiej LVI/1728/2010 z 4.11.2010 nazwano "Skwerem Skaczącej Gwiazdy"; nazwa ta nawiązuje do znajdującej się tu niegdyś budowli fortyfikacyjnej, która przed jej rozbiórką na początku XIX wieku nosiła nazwę Springstern – "Skacząca Gwiazda".
Bibliografia
- Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000, s. 678. ISBN 83-7023-749-5.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor:
Mapa Wrocławia, Polska
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
- N: 51.9134 N
- S: 49.9809 N
- W: 14.7603 E
- E: 17.9091 E
Crossroads with a major road ahead.
Część planu północnego rejonu Wrocławia z 1807:
z dodaną zieloną linią: Am Lehmdamm ("Na Glinianej Grobli"), dzisiejsza ul. B.Prusa
na północ od tej linii widoczny kościół św. Michała (St. Michaelis), na zachód od niego - kościół 11.000 Dziewic (11000 Jungfrau), na północnym zachodzie - die Häselei (Rzepin, dziś ta nazwa nie jest używana), na wschód od kościoła św. Michała widoczne dwa stawy: Wasch Teich ("staw do prania") i Glock Teich ("staw dzwonu" [?])
Autor: Jar.ciurus, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Wrocław, budynek politechniki ("Staadtbauschule"), 1901-1903
Wrocław (dzielnica Ołbin)
Secesyjna kamienica z roku 1902 (arch. Wilhelm Heller) na rogu ulicy Prusa 5-5a i Świętokrzyskiej 57 po odnowieniu w latach 2005-2006
północny fragment ulicy Prusa we Wrocławiu widziany ze skrzyżowania z ul. Nowowiejską