Ulica Dworcowa w Katowicach

ulica Dworcowa
Śródmieście
Ilustracja
budynki przy ul. Dworcowej
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Długość

673 m

Przebieg
Ikona ulica początek T.svg0mul. Juliusza Słowackiego
Ikona ulica z lewej.svg177mul. Młyńska
Ikona ulica z lewej.svg364mul. Pocztowa
Ikona ulica skrzyżowanie.svg437mul. Świętego Jana
Ikona ulica z lewej deptak.svg546mul. Dyrekcyjna
Ikona deptak początek T ulica.svg673mul. Mariacka Tylna, ul. A. Mielęckiego
Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Dworcowa”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Dworcowa”
Ziemia50°15′27,1″N 19°01′23,3″E/50,257522 19,023139

Ulica Dworcowa w Katowicach (do 1922[1] i w latach 1939−1945 Bahnhofstraße[2]) − jedna z ważniejszych ulic w katowickiej dzielnicy Śródmieście. Jej nazwa wywodzi się od starego dworca kolejowego, który się przy niej znajduje.

Przebieg

Swój bieg zaczyna od skrzyżowania z ul. Juliusza Słowackiego. Następnie biegnie tunelem pod Galerią Katowicką i Dworcem PKP, krzyżuje się z ul. Młyńską (dawniej Mühlstraße), ul. Pocztową, ul. św. Jana i ul. Dyrekcyjną (deptak). Kończy swój bieg przy skrzyżowaniu z ulicami Andrzeja Mielęckiego i Mariacką Tylną, za którym zamienia się w deptak (jako ul. Mariacka).

Historia

Ulica Dworcowa na starych pocztówkach
Stara pocztówka przedstawiająca dawny wygląd ulicy Dworcowej
Ulica w czasach dwudziestolecia międzywojennego

U zbiegu ulic Dworcowej i Pocztowej powstała pierwsza przychodnia w Katowicach (w budynku zwanym Białą Willą)[3]. W latach międzywojennych pod numerem 5 swoją siedzibę miała dyrekcja kolei[4], a pod numerem 9 − „Bar Bufet”, którego właścicielem był Jan Strużyna[5]. Przy ul. Dworcowej do 1939 działały[6]: kawiarnia Grang (ul. Dworocwa 11), sklep z wódkami Destylacja Filipa Taterka (ul. Dworocwa 17)[5], hotel „Central” z 30 pokojami (ul. Dworcowa 11)[7], restauracja „Kaiser-Automat” Karola Kriegera (ul. Dworcowa 11), restauracja Monopolowa (ul. Dworcowa 7), jadłodajnia Mleczarnia Zdrowia[8] (ul. Dworcowa 13)[5], Bank Agrar u Commerzbank[9] (ul. Dworcowa 13), Dresdener Bank (ul. Dworcowa 3), Kolejkowa Kasa Oszczędności (ul. Dworcowa 18, Książnica Śląska − antykwariat i wypożyczalnia książek (ul. Dworcowa 18). W hotelu „Central” (obecnie „Diament”) początkiem lat dwudziestych XX wieku swoją siedzibę miał Niemiecki Komisariat Plebiscytowy[10].

W 1945 powstała Dworcowa Kawiarnia i Restauracja pod numerem 9, bar Cristal (pod numerem 14), kawiarnia Skala (pod numerem 13). W latach sześćdziesiątych XX wieku pod numerem 9 istniał antykwariat Domu Książki[11].

Na ulicy Dworcowej świętowano 140-lecie Katowic[12].

W ramach przebudowy katowickiego dworca przebudowany został węzeł komunikacyjny w rejonie ulic Pocztowej, Dworcowej i Świętego Jana[13][14]. Prace w ciągu ulicy Dworcowej rozpoczęły się 24 stycznia 2011[15]. Oferty do przetargu na przebudowę tzw. „węzła wschodniego” firmy mogły zgłaszać do 4 maja 2011[16]. Ulica Dworcowa w części biegnie teraz tunelem pod galerią handlową i dworcem. Prace zakończono w 2013.

W latach 2019–2020 zmodernizowano ulicę na odcinku od skrzyżowania z ul. św. Jana do skrzyżowania z ul. A. Mielęckiego i ul. Mariacką.

Obiekty i zabytki

Budynki przy ul. Dworcowej
Od lewej: Hotel Diament, Hotel Monopol, wlot w ul. Dyrekcyjną
Hotel Monopol w Katowicach
Budynek przy ul. Dworcowej 17
Dawny dom mieszkalny inżyniera J. Squedera (ul. Dworcowa 13)
Od prawej: budynki pod numereami 15 i 17
Hotel Diament (ul. Dworcowa 9)

Ulica Dworcowa została zabudowana w drugiej połowie XIX wieku według planu Nepilly'ego z 1875 (blok zamknięty ulic na wschód od Rynku). W latach trzydziestych XX wieku pod numerem 4 zlokalizowany był Komisariat Kolejowy Policji[17][18].

Przy ul. Dworcowej znajdują się następujące historyczne obiekty:

  • kompleks zabudowań dworca kolejowego, wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1218/75 z 18 grudnia 1975); granice ochrony obejmują całość założenia usytuowaną w obrębie ulic: Dworcowej, świętego Jana (dawnej 15 Grudnia), Andrzeja Mielęckiego oraz linii torów kolejowych; najstarsze zabudowania kompleksu powstały w roku 1859[19]; w późniejszych latach został przebudowany w partii środkowej w stylu modernizmu historycznego[20];
  • kamienica narożna (ul. Dworcowa 1, róg z ul. A. Mielęckiego), wzniesiona na początku XX wieku w stylu modernistycznym[21];
  • budynek dawnej administracji kolei (ul. Dworcowa 3, róg z ul. Dyrekcyjną), wzniesiony w latach siedemdziesiątych XIX wieku w stylu późnego klasycyzmu, przebudowany w 1894[21];
  • Hotel Monopol (ul. Dworcowa 5/7), wpisany do rejestru zabytków 30 kwietnia 1993 (nr rej.: A/1526/93, A/860/2021[22]), wzniesiony około 1900 w stylu eklektycznym z elementami secesji i neogotyku[20][23], według projektu L. Goldsteina[24];
  • budynek dawnego Hotelu Cechowego − obecnie Hotel Diament (ul. Dworcowa 9), wzniesiony na początku XX wieku w stylu modernistycznym[21], w latach 1919−21 mieścił się tu Niemiecki Komisariat Plebiscytowy;
  • budynek dawnej administracji kolei, później hotelu „Central” (ul. Dworcowa 11), wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku w stylu historyzmu/neoklasycyzmu, przebudowywany[21]; w 2009 obiekt rozebrano[25], a w latach 2018–2019 wzniesiono w tym miejscu hotel[26];
  • dawny dom mieszkalny inżyniera J. Squedera (ul. Dworcowa 13, róg z ul. św. Jana), wzniesiony w 1932 w stylu funkcjonalizmu[21], obecnie siedziba Galerii Art Nova 2;
  • kamienica mieszkalna (ul. Dworcowa 15)[21];
  • kamienica mieszkalna (ul. Dworcowa 17)[21].

Przy ulicy swoją siedzibę mają: stary dworzec kolejowy[27], siedziba Polskiego Ruchu Monarchistycznego, Galeria Art Nova 2 (należąca do ZPAF).

Zobacz też

Przypisy

  1. J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5.
  2. Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. grytzka-genealogie.de. [dostęp 2013-06-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
  3. Historia. OLK Katowice. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  4. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 90. ISBN 83-913341-0-4.
  5. a b c Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 95. ISBN 978-83-7729-021-7.
  6. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 92. ISBN 83-913341-0-4.
  7. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 87. ISBN 978-83-7729-021-7.
  8. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 86. ISBN 978-83-7729-021-7.
  9. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 51. ISBN 978-83-7729-021-7.
  10. Śladami powstańców śląskich po Katowicach (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-08-15]
  11. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 93. ISBN 83-913341-0-4.
  12. 140-lecie Katowic świętowaliśmy na Dworcowej. miasta.gazeta.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  13. Urząd Miasta Katowice: Obwieszczenie o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej pn.: „Przebudowa Węzła Wschodniego w rejonie ulic Pocztowa, Dworcowa, Św.Jana (zad. 7-9) w Katowicach, ulice Pocztowa, Dworcowa, Św. Jana.”. bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  14. Urząd Miasta Katowice: Obwieszczenie w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej pn. „Przebudowa Węzła Wschodniego w rejonie ulic Pocztowa, Dworcowa, Św.Jana (Zadanie 7-9) w Katowicach, ulice Pocztowa, Dworcowa, Św. Jana.”. bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  15. Od 24 stycznia plac Szewczyka wyłączony z ruchu!. katowice.eu. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  16. Jest przetarg na przebudowę ulic wokół dworca kolejowego www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-08-15]
  17. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 67. ISBN 978-83-7729-021-7.
  18. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 17. ISBN 83-913341-0-4.
  19. Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2013, s. 18. ISBN 978-83-63780-00-5. (pol.).
  20. a b Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  21. a b c d e f g Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
  22. SPIS OBIEKTÓW NIERUCHOMYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW Z TERENU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2021-10-13]
  23. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2011-08-15].
  24. Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 62. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
  25. Katowice: Wielka rozbiórka kamienicy na Dworcowej (pol.) www.mmsilesia.pl [dostęp 2011-08-15]
  26. Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 28, ISBN 978-83-7729-502-1.
  27. Urząd Miasta Katowice: Protokół nr 47/10 z posiedzenia Komisji Górniczej Rady Miasta Katowice. (pol.) www.bip.um.katowice.pl [dostęp 2011-08-15]

Bibliografia

  • E. Wieczorek; Spacery po Katowicach, Urząd Miasta Katowice: Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą, Katowice Grudzień 2003, ISBN 83-918152-5-0.
  • Katowice - Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, ss. 11, 14, 15, 17.
  • Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003, ISBN 83-87455-97-0, s. 145.
  • K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980, ss. 38, 55.
  • Lech Szaraniec, Górny Śląsk - Przewodnik, wyd. Muza, Warszawa 1997, ISBN 83-7079-875-6, s. 70.
  • Katowice - Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E
Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Ikona ulica początek T.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy - początek skrzyżowanie T
Ikona ulica skrzyżowanie.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona skrzyżowania
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Ikona ulica z lewej deptak.svg
Autor: original by Marcin Floryan, this modification bu Teemu Vehkaoja, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy skrzyżowanej z deptakiem
Ikona deptak początek T ulica.svg
Autor: Lechoo.net, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ikona skrzyżowania ulic typu T z odchodzącym deptakiem
Katowice - Dworcowa Street.jpg
Autor: Michał Bulsa, Licencja: CC0
Dworcowa Street in Katowice
Ikona ulica z lewej.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy z lewej
Katowice - Ul. Dworcowa 01.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ulica Dworcowa w Katowicach. Od lewej: Hotel Diament (w l. 1919-21 mieścił się tam Niemiecki Komisariat Plebiscytowy), Hotel Monopol, budynek należący do PKP (dawniej Dyrekcja Kolei,oraz Stara Apteka.
Katowice - Dworcowa 17.jpg
Autor: Michał Bulsa, Licencja: CC0
Budynek przy ul. Dworcowej 17 w Katowicach
Katowice - Squeder' House.jpg
Autor: Michał Bulsa, Licencja: CC0
Dawny dom mieszkalny inżyniera J. Squedera (ul. Dworcowa 13, róg z ul. św. Jana) w Katowicach
Katowice - Ul. Dworcowa 02.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ulica Dworcowa w Katowicach. Po lewej budynek Poczty Polskiej, po prawej wlot w ulicę Św. Jana.
Katowice - Stary dworzec - biurowiec.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Budynek biurowy w ramach zabudowań starego dworca kolejowego w Katowicach.
Katowice - Hotel Diament.jpg
Autor: Michał Bulsa, Licencja: CC0
Budynek przy ul. Dworcowej 9 w Katowicach - Hotel Diament
Katowice - Hotel Monopol.JPG
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Zabytkowy budynek Hotelu Monopol przy ul. Dworcowej w Katowicach. (zabytek nr rejestr. A/1526/93)