Ulica Dyrekcyjna w Katowicach
| Śródmieście | |||||||||||||||||||
 ulica Dyrekcyjna w latach międzywojennych | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość | 184 m[1] | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Katowic  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||||
 50°15′31,6″N 19°01′23,7″E/50,258771 19,023246 | |||||||||||||||||||
Ulica Dyrekcyjna w Katowicach (do 1922[2] Direktionstraße[3], po wojnie Ignacego Daszyńskiego, 1980–1990 Wojciecha Korfantego) – jeden z najbardziej znanych deptaków w katowickiej dzielnicy Śródmieście (obok ul. Staromiejskiej i ul. Stawowej). Nazwa ulicy pochodzi od Dyrekcji Okręgu Kolei Królewskich, która miała tu swoją siedzibę od 1895.
Przebieg
Rozpoczyna swój bieg obok Hotelu Monopol i starego dworca kolejowego – skrzyżowanie z ul. Dworcową. Następnie krzyżuje się z ul. Staromiejską (również deptak), kończy bieg przy skrzyżowaniu z ulicą Warszawską, niedaleko Teatru Śląskiego.
Historia
Ulica do 1922 i w latach 1939–1945 nosiła nazwę Direktionstraße, w dwudziestoleciu międzywojennym Dyrekcyjna, od 11 października 1946 Ignacego Daszyńskiego, od 1980 Wojciecha Korfantego[4]. Uchwałą Rady Miasta Katowice z 8 października 1990 przywrócono nazwę Dyrekcyjna[5]. W1935 pod numerem 2 istniała drukarnia "Barbara" Haliny Czaplickiej (zlikwidowano ją w 1942). W latach międzywojennych pod numerem 1 mieściły się Wydziały Cywilne Sądu Okręgowego[6], pod numerem 4 – Szwajcer i Ska, oferująca wyroby czekoladowe, pod numerem 3 – biuro sprzedaży Fabryki Chemicznej Erich A. Kollontay[5], pod numerem 7 – sklep Wedla[7].
W sierpniu 1931 w "Miesięczniku Literackim" ukazał się reportaż pod tytułem Z Górnego Śląska, w którego fragmencie została opisana ulica Dyrekcyjna[8]:
Krótka i szeroka ulica − Dyrekcyjna, prowadząca od dworca na aleję Piłsudskiego, niby grobla dla wybranych, znaczonych klejnotem dolarowego szlachectwa. Ta grobla spręża się w jakiś most zwodzony, ujęty w złocone ramy kosztownych magazynów i wielkokawiarnianych jazzów, zalany jaskrawym światłem kinkietów, powolny setkom uprzywilejowanych, tratujących tę drogę, nawet środkiem jezdni, oporny dla fali pracy, omijającej − z dworca i na dworzec − szerokim łukiem bocznic promenadę. Śród nocy i chłodu widna, roztańczona i rozbawiona ulica−grobla pęcznieje użyciem i beztroską.
We wrześniu 1931 miesięcznik został przez władze zamknięty.
Zabytki i instytucje
Przy ulicy Dyrekcyjnej znajdują się następujące historyczne obiekty[9]:
- Kamienica mieszkalna (ul. Dyrekcyjna 1)[10].
- Zabytkowa kamienica (nr rej.: 1526/93 z 30 kwietnia 1993) kompleksu Hotelu Monopol, wzniesiona około 1900 (ul. Dyrekcyjna 2)[11]. W latach międzywojennych w budynku swoją siedzibę miała kolektura W. Kaftal i Ska[5].
- Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Dyrekcyjna 3)[10]; wzniesiona w 1905 według projektu powstałego w firmie budowlanej Ignatza Grünfelda, w stylu secesyjnym. Wybudowano ją na planie litery "U", zintegrowana została z tylną oficyną (razem tworzą czworobok zabudowy). Zwartą bryłę nakryto dachem dwuspadowym oraz zwieńczono szczytem ozdobnym usytuowanym na osi. Osie skrajne na ostatniej kondygnacji cofnięto w stosunku do lica budowli. W latach międzywojennych w budynku swoją siedzibę miała restauracja Urbach (później pod nazwą Rachela)[5].
- Kamienica mieszkalna (ul. Dyrekcyjna 4)[10].
- Narożna kamienica mieszkalna (ul. Dyrekcyjna 6, ul. Staromiejska 9)[10].
- Zabytkowa kamienica (ul. Dyrekcyjna 9)[10], wzniesiona według projektu Ignatza Grünfelda. Przed 1913 w budynku istniał Kattowitzer Bank verein Gesellschaft, od 1925 do 1926 – bank francusko-polski (Banque Franco-Polonaise[12]) i Bank Udziałowy[5] oraz konsulat Francji[13].
- Zabytkowa kamienica mieszkalna (ul. Dyrekcyjna 10, nr rej.: A/1566/94 z 30 grudnia 1994[14]), wzniesiona w 1906 według projektu opracowanego w firmie budowlanej Ignatza Grünfelda, w stylu modernizmu z elementami secesji; została nadbudowana w latach 1935–1939[11] (jej właścicielem był kupiec Leopold Altmann). Wybudowano ją na nieregularnym planie zbliżonym do prostokąta. Bryła jest prosta urozmaicona narożnym wykuszem. Parter elewacji frontowej przebudowano i oblicowano piaskowcem. W latach międzywojennych w budynku swoją siedzibę posiadało towarzystwo „Katowicki Handel Żelaza”[5] i sklep z konfekcją męską Friemla[7].
- Budynek Hotelu Monopol przy ul. Dworcowej 5, na rogu z ul. Dyrekcyjną (na jego miejscu istniał pierwszy budynek przy tej ulicy – willa Abrahama Ariana).
- Budynek dawnej administracji kolei (ul. Dworcowa 3, róg z ul. Dyrekcyjną), wzniesiony w latach siedemdziesiątych XIX wieku w stylu późnego klasycyzmu, przebudowany w 1894[10].
Siedziby przy tej ulicy mają także Galeria Architektury SARP, Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna oraz "Klub Archibar".
Zobacz też
- ulica Andrzeja Mielęckiego w Katowicach
- Friedrich W. Grundmann
- Ignatz Grünfeld
- zmiany nazw ulic i placów w Katowicach
Przypisy
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-21]. (pol.).
- ↑ J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5.
- ↑ Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
- ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 383. ISBN 83-85831-35-5.
- ↑ a b c d e f Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 74. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 69. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ a b Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 84. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice w literaturze polskiej. Katowice: Biblioteka Śląska, Śląskie Towarzystwo Miłośników Książki i Grafiki, 2008, s. 15. ISBN 978-83-923385-2-9.
- ↑ Barbara Klajmon: Katowicka kamienica mieszczańska 1840−1918, wyd. I, Katowice 1997.
- ↑ a b c d e f Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-21]. (pol.).
- ↑ a b Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-08-21]. (pol.).
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 51. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 75. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2011-08-21].
Bibliografia
- E. Wieczorek; Spacery po Katowicach, Urząd Miasta Katowice: Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą, Katowice Grudzień 2003, ISBN 83-918152-5-0.
- Katowice – Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 16.
- K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980, ss. 29, 55.
- Katowice – Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
- N: 50.30 N
- S: 50.125 N
- W: 18.885 E
- E: 19.125 E
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
- N: 51.1617 N
- S: 49.2956 N
- W: 17.8872 E
- E: 20.0559 E
Autor: Lechoo.net, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ikona deptaku dochodzącego do ulicy
Crossroads with a major road ahead.
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ulica Dyrekcyjna (widok od strony ul. Dworcowej) w Katowicach.
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ulica Dworcowa w Katowicach. Od lewej: Hotel Diament (w l. 1919-21 mieścił się tam Niemiecki Komisariat Plebiscytowy), Hotel Monopol, budynek należący do PKP (dawniej Dyrekcja Kolei,oraz Stara Apteka.
Autor: Lechoo.net, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ikona deptaku odchodzącego od ulicy
Fragment ulicy Dyrekcyjnej w Katowicach w latach międzywojennych
Ikona skrzyżowania deptaku z deptakiem
Znak drogowy A-21: Uwaga na tramwaj
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Herb Katowic na kamienicy przy ul. Dyrekcyjnej 10, zbudowanej w 1906r. według projektu firmy budowlanej Ignatz Grünfeld.