Ulica Elizy Orzeszkowej w Siemianowicach Śląskich

ulica Elizy Orzeszkowej

Michałkowice
Ulica Elizy Orzeszkowej przy placu 11 Listopada (widok w kierunku wschodnim)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Siemianowice Śląskie
Długość	ok. 485 m
Przebieg
↑ ul. Wyzwolenia 0 m ul. Michałkowicka → 40 m ← ul. Stawowa 140 m ← ul. J. Dreyzy 195 m ← ul. W. Łukasińskiego 220 m ul. E. Orzeszkowej (pl. 11 Listopada) ↘ 260 m ← ul. Przyjaźni 315 m do pl. Boh. Września → 485 m ← ul. Kościelna / ul. Oświęcimska → ↓ ul. Maciejkowicka
Położenie na mapie Siemianowic Śląskich ulica Elizy Orzeszkowej
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Elizy Orzeszkowej
Położenie na mapie województwa śląskiego ulica Elizy Orzeszkowej
50°19′13,0″N 19°00′34,0″E/50,320278 19,009444

Ulica Elizy Orzeszkowej – ulica w Siemianowicach Śląskich o długości około 485 metrów, położona na całej długości w dzielnicy Michałkowice. Od zachodu łączy się z ulicami: Kościelną, Oświęcimską i Maciejkowicką, zaś od wschodu z ulicą Wyzwolenia i ulicą Michałkowicką. Przy tej ulicy została uruchomiona pod koniec XIX wieku kopalnia węgla kamiennego „Max” (w późniejszym okresie przemianowana na „Michał”), w którym w zachowanym szybie „Krystyn” urządzono Park Tradycji. Ulica E. Orzeszkowej jest ponadto siedzibą wielu firm różnej branży, a także kursują po niej autobusy ZTM.

Charakterystyka i przebieg

Rondo na skrzyżowaniu ulic: Kościelnej, E. Orzeszkowej, Oświęcimskiej oraz Maciejkowickiej

Ulica E. Orzeszkowej znajduje się w północno-zachodniej części Siemianowic Śląskich, w całości na obszarze dzielnicy Michałkowice^[1]. Od wschodu krzyżuje się z ulicą Wyzwolenia (na wprost) i ulicą Michałkowicką (w prawo), zaś w przeciwnym kierunku na rondzie z ulicami: Oświęcimską (w lewo; dalej droga prowadzi do Bytkowa), Maciejkowicką (na wprost; droga kieruje się dalej do chorzowskiej osady Maciejkowice w dzielnicy Chorzów Stary) i Kościelną (w prawo; centrum Michałkowic). Droga na całej długości biegnie równoleżnikowo i od strony wschodniej w kierunku zachodnim przecina kolejno następujące ulice: Stawowa, J. Dreyzy, W. Łukasińskiego (po prawej stronie), E. Orzeszkowej (w lewo; boczne odgałęzienie głównego ciągu; przy nim położony jest plac 11 Listopada) i Przyjaźni (w prawo), a dalej również drogę w kierunku placu Bohaterów Września (w lewo). Łączna długość ulicy wynosi 405 metrów^[2].

Ulica E. Orzeszkowej jest drogą powiatową^[3] i w systemie TERYT widnieje ona pod numerem 15211^[4]. Kod pocztowy na adresów przy ulicy wynosi 41-103^[5], zaś dla numeru 24 to 41-105 (pod tym numerem znajduje się Agencja Pocztowa Poczty Polskiej)^[6].

Wzdłuż ulicy E. Orzeszkowej kursują autobusy organizowane na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM). Zlokalizowany jest tu jeden przystanek: Michałkowice Plac 11 Listopada, przy których zatrzymywało się na początku listopada 2021 roku 9 linii w kierunku wschodnim i 10 linii w kierunku zachodnim (w tym jedna nocna). Linie te łączą tę część miasta z innymi dzielnicami oraz niektórymi miejscowościami Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, w tym z: Będzinem, Bytomiem, Chorzowem, Katowicami, Piekarami Śląskimi, Sosnowcem, Świętochłowicami i Tarnowskimi Górami^[7].

W 2014 roku ulica E. Orzeszkowej nie miała stałych mieszkańców^[8].

Historia

Kopalnia „Michał” na zdjęciu wydanym przed 1939 rokiem

Fragment ulicy E. Orzeszkowej w 2011 roku (widok na wschód)

Ulica E. Orzeszkowej w przeszłości była częścią dawnego traktu prowadzącego z centrum dawnych Michałkowic do Bańgowa i Siemianowic^[9]. Ulica ta zaznaczona jest na mapie wydanej w 1883 roku. Ulica ta natomiast miała na części trasy inny przebieg – na zachód od kapliczki droga biegła wówczas w śladzie obecnego południowego odgałęzienia ulicy, zaś w miejscu obecnego głównego ciągu ulicy znajdował się budynek szkoły^[3]. Sama zaś kapliczka powstała około 1870 roku^[10]. Przy obecnej ulicy E. Orzeszkowej została założona kopalnia „Max” (później przemianowana na „Michał”), w której wydobycie węgla kamiennego rozpoczęto w 1883 roku^[11]. W nocy z 31 sierpnia na 1 września 1939 roku oddział Freikorpsu zajął teren kopalni „Michał”. Oddział został wyparty po ciężkich walkach przez oddział wojska polskiego oraz miejscowych harcerzy i powstańców^[9]. Wydarzenie to każdego roku jest upamiętniane przy znajdującym się przy ulicy E. Orzeszkowej obelisku poświęconym obrońcom kopalni „Michał”^[12].

W 1951 roku Michałkowice wraz z obecną ulicą E. Orzeszkowej weszły w skład Siemianowic Śląskich^[13]. W czasach Polski Ludowej ulica nosiła swoją obecną nazwę^[3]. W tym okresie wzdłuż ulicy E. Orzeszkowej ciągnęła się m.in. zabudowa michałkowickiego PGR-u^[14]. W dniu 28 grudnia 1957 roku z kopalnia „Michał” uzyskała pozwolenie na budowę pomnika obrońców kopalni „Michał”^[15]. W 1994 roku kopalnię zlikwidowano. Nowy właściciel terenów pokopalnianych doprowadził do wyburzenia w 2004 roku części historycznych budynków dawnej kopalni „Michał” mimo ustanowienia na obszarze po kopalni strefy ścisłej ochrony konserwatorskiej^[15]. We wrześniu 2012 roku w zabudowaniach po dawnym szybie „Krystyn” oddano do użytku SCK Park Tradycji^[16].

Na przełomie lutego i marca 2013 roku miasto Siemianowice Śląskie ogłosiło przetarg na budowę ronda na skrzyżowaniu ulic: Kościelnej, E. Orzeszkowej, Oświęcimskiej i Maciejkowickiej^[17]. Realizację prac budowlanych rozpoczęto 9 kwietnia 2013 roku^[18]. Rondo dla ruchu samochodowego oddano do użytku 31 lipca 2013 roku^[19]. Łączny koszt prac wyniósł 2,7 mln złotych, a zostały one zrealizowane przez katowicką firmę Drogopol-ZW^[18]. W 2014 roku wyremontowano odgałęzienie od ulicy E. Orzeszkowej prowadzące w kierunku SCK Parku Tradycji^[20]. W czerwcu 2016 roku wymieniono nawierzchnię jezdni ulicy E. Orzeszkowej^[21]. Prace te, obejmujące również odgałęzienie przy placu 11 Listopada, kosztowały około 333 tys. złotych^[22]. Do 2019 roku na wysokości sklepu Lidl powstało inteligentne przejście dla pieszych wyposażone m.in. w czujniki ruchu, elementy odblaskowe i pasy akustyczne^[23].

Obiekty historyczne i zabytkowe

Siedziba SCK Parku Tradycji w zabudowie dawnego szybu „Krystyn” kopalni „Michał”

Hala sportowa Kompleksu Sportowego „Michał”

Przy ulicy znajdują się lub istniały następujące historyczne obiekty:

• Zespół zabudowy dawnej kopalni „Michał” – na kompleks ten składają się następujące budynki: stajnia, łaźnia górnicza z 1900 roku, hala sprężarek z rozdzielnią z 1905 roku, kotłownia, komin kotłowni, maszyny szybu „Wschodniego”, maszynownia szybu „Krystyn” z 1902 roku (obecnie SCK Park Tradycji), wieża wyciągowa szybu „Krystyn” z 1975 roku; obiekty wpisane są do gminnej ewidencji zabytków^[24]. Na kompleks składał się też nieistniejący obecnie budynek magazynu (dawna cechownia; ul. E. Orzeszkowej 2), który był symbolem walk z września 1939 roku; w 2006 roku na tym terenie zbudowano sklep^[25],
• Kapliczka słupowa^[26] – pochodząca z około 1870 kapliczka, znajdująca się w pobliżu bramy wjazdowej do dawnej kopalni „Michał”; jest ona zbudowana w formie słupkowo-domkowym, przykryta daszkiem dwuspadowym udekorowanym fryzem i dwoma gzymsami; w górnej części kaplicy umieszczono figurę Chrystusa Zmartwychwstałego, zaś na dole figurki m.in. Matki Boskiej Królowej z Dzieciątkiem^[10]; wpisana do gminnej ewidencji zabytków^[26],
• Głaz z tablicą ku czci poległych w obronie kopalni „Michał” przed bojówkarzami faszystowskimi we wrześniu 1939 roku; na tablicy wymienione są nazwiska poległych obrońców^[27].

Gospodarka i instytucje

W 2014 roku przy ulicy E. Orzeszkowej zarejestrowanych było łącznie 6 średnich i dużych przedsiębiorstw^[28]. Do systemu REGON do początku listopada 2021 roku zostało wpisanych łącznie 149 podmiotów zarejestrowanych przy ulicy E. Orzeszkowej. Pośród dalej funkcjonujących, swoją siedzibę mają tutaj takie placówki jak m.in.: stylista, kancelaria notarialna i adwokacka, piekarnia, zakład szklarski, gabinet stomatologiczny, gabinet lekarski, przedsiębiorstwa budowlane, sklep medyczny^[29], dostawca systemów ogrodzeniowych^[30], dyskont sieci Lidl (ul. E. Orzeszkowej 2d)^[31], zakład opieki zdrowotnej^[32] i inne^[29].

Swoją siedzibę mają tu też następujące instytucje:

• Kompleks Sportowy „Michał” (ul. E. Orzeszkowej 1)^[33] – w nim m.in. Siemianowicki Klub Kyokushin Karate^[34],
• SCK Park Tradycji (ul. E. Orzeszkowej 12)^[35].

Przypisy

Bibliografia

• MałgorzataM. Derus MałgorzataM., Pomniki w Siemianowicach Śląskich, „Siemianowicki Rocznik Muzealny” (9), Siemianowice Śląskie: Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śląskich, 2010, s. 78–105, ISSN 1644-8154  (pol.).
• MałgorzataM. Derus MałgorzataM., Gminny program opieki nad zabytkami Siemianowic Śląskich na lata 2015–2018, Załącznik do Uchwały Nr 117/2015 Rady Miasta Siemianowic Śląskich z dnia 29 października 2015 r., Siemianowice Śląskie 2015  (pol.).
• AntoniA. Halor AntoniA., Przewodnik siemianowicki. Wędrówki po mieście i okolicy, wyd. pierwsze, Siemianowice Śląskie: Urząd Miasta Siemianowice Śląskie, 2000, ISBN 83-913068-1-X  (pol.).
• Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Siemianowice Śląskie na lata 2016-2022, Siemianowice Śląskie: Urząd Miasta Siemianowice Śląskie, grudzień 2016 [dostęp 2021-10-05]  (pol.).
• MałgorzataM. Pędzińska MałgorzataM., Gminny Program Opieki nad Zabytkami Siemianowic Śląskich do 2022 roku, Załącznik Nr 1 do uchwały Nr 170/2019 Rady Miasta Siemianowic Śląskich z dnia 19 grudnia 2019 r., bip.msiemianowicesl.finn.pl, Siemianowice Śląskie 2019  (pol.).