Ulica Energetyków w Szczecinie

Ulica Energetyków
Międzyodrze-Wyspa Pucka
Ulica Energetyków w marcu 2021
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Miejscowość	Szczecin-Śródmieście
Długość	813,9 m
Poprzednie nazwy	Große Lastadie, Łasztowa
Przebieg
Most Długi Nabrzeże Celne ul. Celna ul. Świętego Floriana Most Łabudy Bulwar Śląski Most Portowy
Położenie na mapie Szczecina ulica Energetyków
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Energetyków
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego ulica Energetyków
53°25′11,1″N 14°33′52,6″E/53,419750 14,564611

Ulica Energetyków – ważna arteria komunikacyjna o długości 813,9 m, leżąca w centralnej części szczecińskiej dzielnicy Śródmieście, w północno-zachodniej części osiedla Międzyodrze-Wyspa Pucka, na prawym brzegu Odry Zachodniej. Rozpoczyna się na Moście Długim i przebiega w kierunku południowo-wschodnim, kończąc się na Moście Portowym. Jej przedłużeniem za Mostem Długim jest ulica Księdza Kardynała Stefana Wyszyńskiego, a za Mostem Portowym – ulica Gdańska. Ulica Energetyków na całej długości stanowi część drogi krajowej nr 10.

Jest to ulica sięgająca swoją historią średniowiecza. Została wytyczona jako droga wiodąca z miasta na południowy wschód w stronę Dąbia. Przez wieki była główną drogą wyspy Łasztowni, wokół której koncentrowało się osadnictwo, przemysł i handel. Po XVII w. znaczenie ulicy wzrosło w wyniku zastąpienia drewnianej zabudowy murowaną i ulokowania przy ulicy obiektów użyteczności publicznej^[1]. Zniszczenia spowodowane II wojną światową i powstanie Trasy Zamkowej spowodowały diametralną zmianę charakteru ulicy, którą przekształcono w szeroką arterię komunikacyjną^[2].

Historia

Przed 1945

Große Lastadie na miedziorycie z 1594 r.

Współczesna ulica Energetyków jest najstarszą drogą na wyspie Łasztowni (do 1945 niem. Lastadie). Została wytyczona przed XIII wiekiem jako wjazd do miasta od strony południowo-wschodniej. Pierwszą nazwę, Große Lastadie, nadano około XIV w. w nawiązaniu do miana północnej części wyspy^[2]. W tym czasie drewniane domy przy ulicy zamieszkiwali głównie pracownicy związani z funkcjonowaniem portu (rybacy, tragarze, stoczniowcy). Z 1570 r. pochodzi wzmianka o działającym przy ulicy żurawiu służącym do rozładunku i załadunku statków^[3][4].

Skutkiem inkorporacji Szczecina do Królestwa Prus w 1721 r. były stopniowe przekształcenia ulicy. Na miejscu wyburzonych drewnianych domów wzniesiono murowane, parterowe lub piętrowe, ze spadzistymi dachami^[1]. W latach 1723–1726 w miejscu dzisiejszej Izby Celnej powstały budynki Królewskiego Urzędu Podatków Akcyzowych i Licencji (niem. Königliches Akzise- und Lizenzhaus), w których pobierano opłaty celne. W 1729 r. przy ulicy wybudowano budynek dla sądu ławniczego oraz straży pożarnej^[1].

W XIX w. parterowe i piętrowe budynki frontowe zastąpiono nowocześniejszymi wielokondygnacyjnymi kamienicami. W podwórzach kamienic zlokalizowano zabudowania fabryczne. Wśród XIX-wiecznych zakładów i instytucji na Große Lastadie wyróżnić można: uruchomioną w 1850 r. hurtownię win Leopolda Ewalda, otwartą w 1888 r. hurtownię papierniczą i późniejszą drukarnię Ericha Mascowa czy Czeskomorawską Spółkę Akcyjną Żeglugi Odrzańskiej (Boehmischmahrische Oderschiffahrs-Akt. Gesellschaft), której siedziba znajdowała się tzw. Domu Hanzeatyckim (Hansahaus)^[1]. W latach 1894–1896, zgodnie z projektem Wilhelma Meyera-Schwartau, na działce przy skrzyżowaniu z dzisiejszą ulicą Świętego Floriana postawiono kościół św. Gertrudy^[5].

W 1905 r. ulicą poprowadzono linię tramwajową^[6]. Przed 1908 r. na placu po rozebranych budynkach Królewskiego Urzędu Podatków Akcyzowych i Licencji wzniesiono neogotycki gmach dla Urzędu Celnego^[7], a w 1931 r. modernistyczny kościół Chrystusa Króla w pobliżu brzegu Parnicy^[8]. Wskutek walk w czasie II wojny światowej ulica Große Lastadie została znacznie zniszczona^[9].

Po 1945

Gmach Izby Celnej, jeden z nielicznych budynków przy ulicy ocalałych z II wojny światowej.

Po zakończeniu działań wojennych rozebrano większość zniszczonych budynków, a samą ulicę przemianowano na Łasztową. Odbudowano gmach Izby Celnej oraz ocalały dom proboszcza kościoła Chrystusa Króla^[10]. W 1961 r. częściowo zniszczony kościół św. Gertrudy przekazano parafii ewangelicko-augsburskiej. W latach 60. XX wieku ulicę Łasztową przebudowano na dwujezdniową arterię z wydzielonym torowiskiem tramwajowym^[2], a w latach 70. XX wieku przy początkowym odcinku ulicy wzniesiono budynki dla Przychodni Portowej oraz dzisiejszego przedsiębiorstwa Euroafrica Linie Żeglugowe^[9]. W 2011 r. na wolnej parceli za gmachem Izby Celnej wzniesiono namiot z przeznaczeniem na tymczasową siedzibę szczecińskiej Opery na Zamku^[11].

Kalendarium zmian nazwy ulicy

Obiekty

• 2 – Przychodnia Portowa^[13];
• 3-4 – biurowiec Euroafrica Linie Żeglugowe^[14];
• 8 – kościół Świętej Trójcy^[15];
• 9 – Zachodniopomorska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa^[16];
• 10 – dawny dom proboszcza nieistniejącego kościoła Chrystusa Króla^[17];
• 40 – Teatr Polski, Scena na Łasztowni (dawniej tymczasowa siedziba Opery na Zamku)^[18];
• 55 – gmach Izby Celnej, zbudowany w latach 1904–1907^[2].

Numeracja i kody pocztowe

• Numery parzyste: 2, 4, 6, 8, 10, 40
• Numery nieparzyste: 3, 9, 55
• Kody pocztowe: 70-656^[19]

Komunikacja miejska

Tramwaj Pesa 120NaS2 na linii nr 8 na ulicy Energetyków.

Autobus Solaris Urbino 18 na linii A na ulicy Energetyków.

Współcześnie

Według stanu z 1 kwietnia 2021 r. ulicą Energetyków w stałej organizacji ruchu kursowały następujące linie komunikacji miejskiej:

• linie tramwajowe:
  • 2, 7, 8^[20]

• linie autobusowe:
  • dzienne zwykłe: 52, 76
  • dzienne pospieszne: A, B, C, G, H
  • nocne: 522, 531, 532^[20][21]

Dawniej

• linie tramwajowe:
  • dzienne zwykłe: 1 (od 1905 r. do 1945 r.)^[6]
  • dzienne specjalne: D (od 1956 r. do 1960 r. i od 9 do 11 czerwca 1987 r.), 800 (od 4 do 5 sierpnia 2007 r.)^[22]
  • nocne: 7N (od 1973 r. do 1996 r.)^[23][24], 8N (od 1960 r. do 1996 r.)^[25][24]

Przypisy