Ulica Górniczego Stanu w Katowicach

ulica Górniczego Stanu

Giszowiec
ulica Górniczego Stanu na wysokości (widok w kierunku wschodnim)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Długość	1 936 m[1]
Przebieg
0m ← ul. Pszczyńska → 255m droga dojazdowa 435m ul. Barbórki 605m do ul. Sosnowej 655m ul. Sosnowa 865m ← ul. Adama (osiedle Adama) ↗ ul. Przyjemna → ul. Przyjazna 895m do ul. Adama 950m ul. Kwiatowa 1070m ul. Pod Kasztanami 1190m ul. Kosmiczna 1340m Bolina Południowa I 1550m droga dojazdowa 1570m droga dojazdowa 1936m ul. Ceramiczna
Położenie na mapie Katowic ulica Górniczego Stanu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Górniczego Stanu
Położenie na mapie województwa śląskiego ulica Górniczego Stanu
50°13′11,4″N 19°04′33,2″E/50,219834 19,075897

Ulica Górniczego Stanu w Katowicach – ulica w Katowicach, położona na całej długości na obszarze jednostki pomocniczej Giszowiec, w jej południowej części. Łączy ulicę Pszczyńską ulicami: Barbórki, Przyjazną, Adama, Pod Kasztanami, Kosmiczną i Ceramiczną^[2].

Historia i opis

Kościół św. Stanisława Kostki

Osiedle Pod Kasztanami

W XIX wieku w rejonie dzisiejszej ulicy Adama znajdował się szyb kopalni Pepita (działającej od 1860 roku), od którego wzięła się pierwsza nazwa obecnej ulicy Górniczego Stanu^[3]. Ulica powstała wraz z budową osiedla robotniczego Giszowiec, w latach 1907–1910, jako droga zamykająca osiedle od strony południowej^[4]. Ulica ta, podobnie jak pozostałe na nowym osiedlu patronackim drogi wewnętrzne, posiadały nawierzchnię szutrową i były tej samej szerokości. W środku ulicy utwardzona jezdnia miała szerokość 3,5 m, a wzdłuż jezdni zbudowano brukowane korytka obłożone darnią, a dalej znajdowały się ciągi dla pieszych^[5].

Droga ta w okresie Rzeszy Niemieckiej (do 1922 roku) nosiła nazwę Pepitastraße, a w latach międzywojennych była to ulica Powstańców^[6]. W dwudziestoleciu międzywojennym powstała tzw. kolonia amerykańska dla nowej, amerykańskiej dyrekcji kopalni Giesche (obecnie Wieczorek) i ich rodzin^[4]. Projektant kolonii nie jest znany; został zatrudniony przez SACO (Silesian-American Corporation). Zabudowa prezentuje styl modernistyczny z elementami romantycznymi i klasycyzującymi oraz neobarokowymi i secesyjnymi^[4]. W latach niemieckiej okupacji Polski (1939–1945) dotychczasową ulicę Powstańców przemianowano na Herbert Norkusstraße^[7].

Po II wojnie światowej przywrócono poprzednią nazwę ulicy^[6]. W latach 1946–1948 przy ulicy Powstańców wzniesiono modernistyczny^[8] kościół św. Stanisława Kostki według projektu Jerzego Kruga. 17 maja 1948 roku obiekt konsekrował bp Juliusz Bieniek^[9][10]. Prawdopodobnie po 1951 roku drogę przemianowano na ulicę 22 Lipca, a 21 listopada 1962 roku ulica ta zyskała obecną nazwę^[6].

W latach 2003–2004 w rejonie ulic Pod Kasztanami, Górniczego Stanu, Kosmicznej i Działkowej, wybudowano osiedle Pod Kasztanami, którego inwestorem było Katowickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego. Osiedle składa się z dziewięciu budynków z 200 mieszkaniami, garażami i dwoma lokalami użytkowymi^[11].

Ulica posiada długość 1 936 m oraz powierzchnię 11 591 m²^[1]. W 2002 roku została ona wyremontowana^[12]. Przy ulicy swoją siedzibę mają firmy i przedsiębiorstwa handlowo-usługowe, parafia św. Stanisława Kostki w Giszowcu (ul. Górniczego Stanu 22)^[9] i jej cmentarz, zajmujący powierzchnię 0,731 ha (0,7125 ha w granicach ogrodzenia)^[13]. Ulicą n odcinku od ulicy Przyjaznej do ulicy Kosmicznej kursują autobusy Zarządu Transportu Metropolitalnego^[14].

Obiekty zabytkowe

Przy ulicy Górniczego Stanu zlokalizowane są następujące historyczne obiekty, wpisane do rejestru zabytków^{[4][15][16][17]}:

• fragment osiedla robotniczego Giszowiec z lat 1907–1914 (część zachodnia), wybudowana według projektu architektów Georga i Emila Zillmanów ; rozbudowane w latach 1920–1924 (nr rej.: A/1229/78 z 18 sierpnia 1978 roku); jego część znajduje się przy ul. Górniczego Stanu – obiekty pod numerami: 29/31, 33/35, 37/39, 41/43, 45/47, 53/55, 57/59, 61/63;
• fragment osiedla robotniczego Giszowiec (część wschodnia) – układ urbanistyczny wraz z istniejącą zabudową i zielenią tzw. wschodniej części osiedla i usytuowanej w południowo-zachodniej części zespołu tzw. kolonii amerykańskiej (nr rej.: A/1348/87 z 23 czerwca 1987 roku); jego część znajduje się przy ul. Górniczego Stanu:
  • domy robotnicze w ogrodach – obiekty pod numerami: 71/73, 75/77,
  • wille wolnostojące wraz z otoczeniem, tzw. kolonia amerykańska – obiekty pod numerami: 2, 4, 6, 8, 10, 12;
• dom z budynkiem gospodarczym (ul. Górniczego Stanu 37/39), wzniesiony pomiędzy 1907 a 1912 rokiem (nr rej.: A/151/05 z 3 października 2005 roku); granice ochrony obejmują działki;
• dwurodzinny dom robotniczy z budynkiem gospodarczym (ul. Górniczego Stanu 49/51), wzniesiony pomiędzy 1907 a 1912 rokiem (nr rej.: A/86/03 z 8 maja 2003 roku); granice ochrony obejmują działki;
• dwurodzinny dom robotniczy z budynkiem gospodarczym (ul. Górniczego Stanu 65/67), wzniesiony pomiędzy 1907 a 1912 rokiem (nr rej.: A/70/02 z 22 sierpnia 2002 roku); granice ochrony obejmują działki;

Na rogu ulic Górniczego Stanu i Pszczyńskiej zlokalizowana jest wieża wodna, zbudowana w 1909 roku. Wieża ta została wpisana do rejestru zabytków dnia 29 października 1990 roku (nr rej.: A/1417/90)^[4][15]

Pomniki przyrody

Zbiorowisko drzew bukowych w pobliżu kościoła św. Stanisława Kostki

Przy ulicy znajdują się następujące pomniki przyrody, ustanowione rozporządzeniem nr 63/95 wojewody katowickiego z 25 kwietnia 1995 roku^[13][18]:

• buk zwyczajny (ul. Górniczego Stanu 18), nr rejestru: 000527;
• buk zwyczajny (ul. Górniczego Stanu 16, 18), nr rejestru: 000528;
• buk zwyczajny (ul. Górniczego Stanu 12), nr rejestru: 000529;
• buk zwyczajny (ul. Górniczego Stanu 10, 12), nr rejestru: 000531;
• buk zwyczajny (ul. Górniczego Stanu 12, 6), nr rejestru: 000534;
• buk zwyczajny (ul. Górniczego Stanu 12, 6), nr rejestru: 000535.

Ponadto w kwartale ulic Pszczyńskiej, Górniczego Stanu, Wojciecha i Barbórki zlokalizowany jest fragment lasu o powierzchni 4,43 ha, zagospodarowany na funkcje rekreacyjne^[13].

Przypisy