Ulica Górnośląska w Warszawie

Ulica Górnośląska w Warszawie

Solec, Śródmieście Południowe, Ujazdów
Ulica Górnośląska, widok w kierunku ul. Solec
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Długość	1 km
Przebieg
ul. Solec ul. Czerniakowska ul. Koźmińska ul. Dmochowskiego ul. Rozbrat ul. Hoene-Wrońskiego kładka dla pieszych nad ulicą ul. Wiejska/ul. Jazdów
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Ulica Górnośląska w Warszawie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ulica Górnośląska w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ulica Górnośląska w Warszawie
52°13′29,9″N 21°02′04,5″E/52,224972 21,034583

Ulica Górnośląska przed 1939, po lewej wille Kolonii Profesorskiej

Ulica przy skrzyżowaniu z ul. Hoene-Wrońskiego, widok w kierunku zachodnim

Ulica przy ul. Koźmińskiej, widok w kierunku wschodnim (2019)

Kładka nad ulicą

Ulica Górnośląska – ulica w warszawskiej dzielnicy Śródmieście.

Historia

Ulica Górnośląska pojawiła się na mapach jako droga po raz pierwszy w roku 1740. Biegła w wąwozie od ulicy Wiejskiej do Rozbrat. Od 1770 nosiła nazwę Górna, realnie umotywowaną położeniem ulicy^[1]. Około 1778 uregulowano ją na całej długości. Rozdzielała w tym czasie ogrody Tivoli ks. Stanisława Poniatowskiego od ogrodu Ustronie należącego do jego syna, ks. Kazimierza Poniatowskiego.

Od ok. 1775 r. u zbiegu ulic Górnośląskiej i Rozbrat działała wielka cegielnia królewska, sięgająca aż do dzisiejszego przebiegu ul. Myśliwieckiej. Przestała istnieć po roku 1825.

Pod nr. 2/4 od lat osiemdziesiątych XVIII w. działał browar. W późniejszym okresie, około 1865 r. zastąpiono go Fabryką Odlewów Żelaznych „Ostrowski i Spółka”, a od 1892 r. w tych samych zabudowaniach działała fabryka włókiennicza Albert Blazy i Spółka, przejęta w 1898 r. przez Rosyjsko-Włoskie Towarzystwo Akcyjne Wyrobów Włóknistych.

Po roku 1779 trwała rozbudowa rezydencji Ustronie ks. Kazimierza Poniatowskiego. Poprzedzony dziedzińcem pałac zaprojektował Stanisław Zawadzki. Od roku 1799 właścicielami pałacu byli Radziwiłłowie. Ostatni z jego posiadaczy, Dominik Radziwiłł, w 1820 r. sprzedał go rządowi Królestwa Polskiego.

Po tym czasie w pałacu mieściły się koszary pułku strzelców pieszych, zwane Koszarami Radziwiłłowskimi. Ostatnie relikty tego założenia unicestwiły walki w 1944 r.

Początkowy odcinek ulicy do końca XIX w. miał proletariacki charakter, będąc zapleczem przemysłowej ul. Czerniakowskiej. Około 1900 r. wzniesiono tam pod nr. 8 dom przyfabryczny dla robotników fabryki Rosyjsko-Włoskiego Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Włóknistych oraz kilka kamienic czynszowych o podobnym standardzie.

Końcowy odcinek Górnośląskiej, bliski rejonom ulic Wiejskiej, Pięknej i Alej Ujazdowskich miał całkiem wielkomiejską zabudowę: w okresie 1895-1905 wystawiono tu cztery kamienice o wysokim standardzie mieszkań i bogatym wystroju fasad. Właścicielem jednej z nich był znany w branży piwowarskiej Seweryn Jung, syn Hermana Junga. Pod nr. 22 wzniósł swoją kamienicę Leon Breslauer. Pozostaje ona do dziś najcenniejszym i najlepiej zachowanym przykładem ornamentyki secesyjnej kamienicy w mieście.

Najwięcej pustych placów do lat dwudziestych XX w. pozostawało w środkowym odcinku ulicy. Było to spowodowane niestabilnością gruntu skarpy.

Od 1923 r. przy nieparzystej stronie tego fragmentu Górnośląskiej powstało sześć willi, wchodzących w skład Kolonii Profesorskiej. Teren Kolonii ograniczały ulice: Górnośląska, Hoene-Wrońskiego i Myśliwiecka. Jej willowa zabudowa inspirowana była stylistyką baroku i klasycyzmu. Twórcami projektów domów i ich mieszkańcami byli profesorowie Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej i zarazem architekci: Czesław Domaniewski, Tadeusz Zieliński, Zdzisław Mączeński, Władysław Michalski, Marian Lalewicz i Czesław Przybylski.

Po przeciwnej stronie ulicy wzniesiono w tym czasie większe obiekty: pod nr. 14 – żeński akademik nazywany Domem Akademiczek, fundacji barona Hirscha (autorem projektu był Marian Lalewicz) oraz pod nr. 16 – dom Pierwszego Warszawskiego Towarzystwa Budowy Własnych Mieszkań, przejęty już w trakcie budowy przez Ujazdowską Spółdzielnię Mieszkaniową. Po sąsiedzku pod nr. 18 powstał dom spółdzielni MSZ, zaś pod 20 – Dom Spółdzielczy Pracowników PKO. Autorem tych obiektów również był Marian Lalewicz. Równolegle u zbiegu z ul. Rozbrat powstały dwie szkoły dla dziewcząt: II Miejskie Gimnazjum Żeńskie im. J. Kochanowskiego oraz Państwowa Szkoła Handlowa.

Po 1920 r. kamienice budowano także przy wschodnim odcinku ulicy, jednak wznoszone tu obiekty miały dość prosty i skromny wystrój. W 1929 przy skrzyżowaniu z ul. Czerniakowską (pod adresem Czerniakowska 199), w budynkach pofabrycznych Rosyjsko-Włoskiego Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Włókienniczych, uruchomiono montownię samochodów Citroën należąca do Polskiego Towarzystwa Samochodowego Citroën^[2]. W 1922 nazwę ulicy zmieniono na Górnośląską dla uczczenia przyłączenia do Rzeczypospolitej Polskiej wschodniej części Górnego Śląska.

W 1939 r. zniszczeniu uległ dom pracowników MSZ. Kolejne, dużo większe straty w zabudowie przyniósł rok 1944. Wypalone budynki rozebrano w okresie 1946–1947. Mimo tego Górnośląska zachowała wiele ze swego przedwojennego klimatu.

W grudniu 1975 oddano do użytku kładkę nad ulicą Górnośląską przy Myśliwieckiej zaprojektowaną przez Mariana Sokołowskiego i Józefa Sieczkowskiego^[3]. Kładka jest elementem ciągu spacerowego wzdłuż skarpy warszawskiej^[4].

Ważniejsze obiekty

• Zagórna 1a – hotel Ibis Styles Warszawa Centrum
• Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej
• Górnośląska 7 i 7a – kamienica Józefa Różyckiego
• Górnośląska 8 – dom mieszkalny fabryki Rosyjsko-Włoskiego Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Włóknistych
• Górnośląska 9/11 – blok mieszkalny, w którym w latach 1967–1988 mieszkał Jan Himilsbach (na budynku tablica pamiątkowa)
• Górnośląska 10 – dom mieszkalny II Miejskiego Gimnazjum Żeńskiego im. J. Kochanowskiego
• Rozbrat 26 róg Górnośląskiej – dawne II Miejskie Gimnazjum Żeńskie im. J. Kochanowskiego
• Górnośląska 14 – Dom Akademiczek
• Górnośląska 16 – dom Pierwszego Towarzystwa Budowy Własnych Mieszkań (Ujazdowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej); ostatnie miejsce zamieszkania i śmierci Władysława Reymonta, co upamiętnia tablica odsłonięta w 1967 na frontowej ścianie budynku^[5]
• Górnośląska 20 – dom Spółdzielczego Stowarzyszenia Mieszkaniowego Urzędników Pocztowej Kasy Oszczędności
• Górnośląska 22 – kamienica Leona Breslauera
• Górnośląska 24 – dom mieszkalny pracowników Sejmu zaprojektowany przez Bohdana Pniewskiego (1949–1951)^[6]
• Park Tadeusza Mazowieckiego
• Górnośląska 31 – budynek Zespołu Szkół nr 23, mieszczący LVIII Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i Technikum Budowlane Nr 1 im. Zdzisława Mączeńskiego
• Górnośląska 33 – willa Czesława Domaniewskiego
• Górnośląska 35 – willa Tadeusza Zielińskiego^[7], siedziba ambasady Grecji
• Górnośląska 37 – willa Zdzisława Mączeńskiego
• Górnośląska 39 – willa Władysława Michalskiego
• Górnośląska 41 – willa Mariana Lalewicza
• Górnośląska 43 – willa Czesława Przybylskiego, siedziba prałatury personalnej Opus Dei
• Górnośląska 45 – Szkoła Podstawowa nr 12 im. Powstańców Śląskich.

Przypisy

Bibliografia

• Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, tom 4. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1995, s. 51. ISBN 83909794-5-4.