Ulica Grodzka we Wrocławiu

ulica Grodzka

Stare Miasto
Odcinek wschodni ulicy.
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	735 m
Plan
Przebieg
--- --- ul. Nowy Świat ul. Kiełbaśnicza most elektrowni Wrocław I --- ul. Odrzańska most Pomorski Pd. --- ul. Więzienna --- Brama Cesarska most Uniwersytecki Pd. --- ul. A. Fredry --- ul. Szewska most św. Macieja --- zaułek Ossolińskich --- skwer NZS --- ul. Piaskowa ul. Św. Ducha most Piaskowy --- b. Dunikowskiego (Promenada Staromiejska)
Położenie na mapie Wrocławia ulica Grodzka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Grodzka
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ulica Grodzka
51°06′51,458″N 17°02′02,563″E/51,114294 17,034045

(c) Antoni Pons Oliver, CC BY-SA 3.0

Odcinek zachodni, widok z Mostu Uniwersyteckiego

Mosty Pomorskie

(c) Neo[EZN] / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Skrzyżowanie z ul. Szewską przed remontem

Tamka, most św. Macieja, po prawej Ossolineum

Tramwaj turystyczny na ul. Grodzkiej

Tamka, po prawej dawny bud. farmacji

(c) Neo[EZN] / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Odcinek wschodni, po prawej początek Zułku Ossolińskich

Most Uniwersytecki, Kościół i Gmach Uniwersytetu

Śródmiejski Węzeł Wodny

Odra Południowa i Kanał Jazu św. Macieja

(c) Neo[EZN] / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Przebudowa ul. Grodzkiej

Ulica Grodzka – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście. Stanowi jedną z ważniejszych arterii tej części miasta. Łączy ulicę Nowy Świat z ulicą Piaskową^[a][1][2][3]. W południowej pierzei ulicy znajduje się między innymi Gmach Główny Uniwersytetu Wrocławskiego^[b][1][2][4]. Po stronie północnej przebiega jedno z ramion Odry, Odra Południowa^[c], oraz Kanał Jazu Macieja i dalej kanał elektrowni wodnej, w ramach Śródmiejskiego Węzła Wodnego, a sama ulica łączy się z przerzuconymi tu nad korytem rzeki mostami^[1][5][6].

Historia

Teren, na którym obecnie przebiega ulica Grodzka, położony na lewym brzegu rzeki, stanowił obszar użytkowany gospodarczo, przy czym podzielony był na dwie różnorodne części. Jedna z nich obejmowała odcinek od rzeźni miejskiej do dawnego zamku. Urządzono na niej nabrzeże portowe, w ramach którego istniał tu skład drewna. Druga część obejmowała odcinek od zamku do Bramy Piaskowej. Tereny na tym odcinku stanowiły gospodarcze zaplecza klasztorów, w tym krzyżowców z czerwoną gwiazdą, klarysek, franciszkanów, a od 1530 roku norbertanów. W drugiej połowie XIII wieku na terenie wzdłuż murów miejskich zbudowano Zamek Cesarski^[6][7][8][9].

Na wyspie Tamka istniały młyny wodne św. Macieja i drewniany most. Także po stronie miasta istniał mniejszy młyn, który w 1539 roku został rozbudowany o budynek ujęcia wody dla wodociągu miejskiego^[10][11].

W XVI wieku wybudowano tu bastionowe fortyfikacje miejskie, a na przełomie XVI i XVII wieku wytyczono drogę forteczną biegnącą między dawnym murem, a nowym wałem^[1]. W murach okalających miasto na odcinku dzisiejszej ulicy Grodzkiej istniały bramy: Brama Odrzańska^{[11][12][13][14]}, Furta Młyńska^{[12][13][14][15][16]}, Furta Rybacka^[12][17][18], Furta św. Macieja^[1][12][19], Furta Garbarska^[20]. W XIV wieku rozpoczęto przebudowę fortyfikacji północnych, w ramach której w rejonie ulicy Grodzkiej, w 1577 roku powstał Bastion Zamkowy^[12]. W 1659 roku w miejscu Zamku Cesarskiego zbudowano Konwikt Jezuicki, obecnie Gmach Główny Uniwersytetu Wrocławskiego^[4].

Droga ta istniała do zburzenia fortyfikacji, które było prowadzone od 1807 roku. Wschodnia część tego terenu została wykorzystana do utworzenia Promenady Staromiejskiej z wykorzystaniem bastionu zamkowego^[1][21]. Projekt z 1823 roku ukształtował kompleksowe założenie parkowo-urbanistyczne, a ramach niego sama promenada została na jego podstawie przedłużona od Mostu Piaskowego do Tamki z punktami widokowymi na wyspy śródmiejskie^[21]. Od 1825 roku zachodnia część drogi otrzymała nazwę Burgstrasse. Wschodnią część natomiast, łącznie w mostem i wyspą nazywano An der Matthiaskust^[1][22][23].

W 1858 roku rozebrano furtę świętego Macieja, a w latach 1867–1879 rozebrano pozostałości bastionu zamkowego, co umożliwiło połączenie obu odcinków drogi w jedną ulicę, która w całości nosiła nawę Burgstrasse^[1]. W kolejnych latach ulica podlegała przekształceniom związanym z budową kolejnych mostów nad Odrą: św. Macieja w latach (1867-1880, przebudowa na most żelazny 1905-1907), Uniwersyteckiego (1869) i Pomorskiego (1905)^{[1][10][24][25][26]}, oraz zmiany w obrębie węzła wodnego jak likwidacja młynów i budowa jazu św. Macieja^[10] oraz budowa w miejscu młyna przedniego nowej Elektrowni Wodnej Wrocław I (1924)^[11][27].

W 1966 roku ulica uzyskała połączenie od ulicy Kiełbaśniczej do ulicy Kazimierza Wielkiego poprzez ulicę Nowy Świat i od tego momentu pełni funkcję ważnej arterii komunikacyjnej dla Starego Miasta^[1][2][28].

Od 2005 roku przeprowadzono przebudowę nadrzecznej promenady biegnącej po północnej stronie ulicy, łączącej się po stronie zachodniej z Promenadą Staromiejską, rozpoczynającą się współcześnie od Mostu Piaskowego^[1][2][21]. Przebudowano także całą ulicę Grodzką według projektu BBKS-Projekt. W ramach inwestycji powstał pierwszy we Wrocławiu nadwieszony nad rzeką chodnik, co umożliwiło poszerzenie samej ulicy^[29].

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła nazwy:

• Burgstrasse, od 1825 roku do 1945 roku^[1][2][30] (An der Matthiaskunst – odcinek wschodni łącznie z wyspą Tamka i mostem, do około 1858/1867–1879^[1][22][23])
• Uniwersytecka, od 1945 roku do 1956 roku^{[1][2][3][30]}
• Grodzka, od 1956 roku^{[1][2][3][30]}

Pierwotna nazwa ulicy – Burgstrasse – pochodziła od dawnego grodu – piastowskiego zamku książęcego – stojącego w miejscu obecnego gmachu uniwersyteckiego, wzniesionego w II połowie XII wieku^[2][30]. Po wojnie ulica otrzymała nazwę nawiązującą do gmachu głównego Uniwersytetu Wrocławskiego – ulica Uniwersytecka^{[1][2][3][30]}. Oficjalnie nazwa ta została ogłoszona przez Zarząd Miejski w okólniku nr 33 z 15 maja 1946 roku^[3]. Współczesna nazwa została nadana tej ulicy uchwałą Rady Narodowej z 23 listopada 1956 roku^[2][3][30] nr 26/56^[3], a dotychczasowa nazwa, mocą tej samej uchwały, została przypisana do ulicy biegnącej na południe od gmachu uniwersyteckiego, za placem Uniwersyteckim^[31].

Układ drogowy

Do ulicy przypisana jest droga gminna o długości 735 m^[3], klasy zbiorczej^[32]. W ulicy na odcinku od Nowego Światu do Mostu Pomorskiego wbudowane jest torowisko tramwajowe – dwutorowe, a od Mostu Pomorskiego do ulicy Piaskowej – jednotorowe, z kierunkiem jazdy od ulicy Piaskowej w kierunku zachodnim do mostu Pomorskiego, przy czym torowiska te łączą się z torami biegnącymi przez ulice i mosty: ulica Piaskowa, Most Piaskowy, ulica Szewska, Most Uniwersytecki, Most Pomorski, ulica Nowy Świat^[33][34]. Pomiędzy Mostem Pomorskim a Uniwersyteckim położony jest przystanek i nosi on nazwę „Uniwersytet”^[35].

Ulice, deptaki i mosty łączące się z ulicą Grodzką:

• skrzyżowanie – początek ulicy:
  • ulica Nowy Świat^[1][13][36]
  • ulica Kiełbaśnicza^{[1][2][37][38]}
  • most zakładowy Elektrowni Wodnej Wrocław I^[5]
• skrzyżowanie z sygnalizacją świetlną^[39]:
  • ulica Odrzańska^[13][40]
  • Most Pomorski południowy^[1][26][41] do ulicy Pomorskiej^[42]
• skrzyżowanie: ulica Więzienna^[17][43]
• skrzyżowanie z sygnalizacją świetlną^[44]:
  • Most Uniwersytecki południowy^[1][24][45] do ulicy Księcia Witolda^[46] i Bolesława Drobnera^[47]
  • Brama Cesarska (Plac Uniwersytecki)^[7][48]
• skrzyżowanie: ulica Hrabiego Aleksandra Fredry^[49]
• skrzyżowanie z sygnalizacją świetlną^[50]
  • ulica Szewska^[51][52]
  • Most św. Macieja (Tamka)^{[1][10][25][53]}
• deptak: Zaułek Ossolińskich^[54]
• deptak: Skwer Niezależnego Zrzeszenia Studentów^[55]
• skrzyżowanie z sygnalizacją świetlną^[56] – koniec ulicy:
  • ulica Piaskowa^[1][57]
  • ulica Świętego Ducha^[58]
  • deptak: Promenada Staromiejska^[21] – Bulwar Xawerego Dunikowskiego
  • Most Piaskowy^[57][59][60], do ulicy Świętej Jadwigi^[61]

Przy ulicy Grodzkiej na odcinku od Mostu Piaskowego do Mostu Świętego Macieja powstał nadwieszony nad rzeką chodnik. Ma on 191 m długości i położony jest maksymalnie 3 metry nad lustrem wody. Konstrukcję wykonano jako żelbetowy wspornik stanowiący płytę grubości 25 cm, dzięki czemu uniknięto wykonywania pali i słupów podporowych, które zasłaniałyby zabytkowy mur nabrzeżny zachowany pod wspornikiem. Do jej wykonania użyto około 82 ton stali i 900 m³ betonu^[29].

Wzdłuż tej ulicy wytyczono drogi rowerowe, częściowo wyodrębnione, a częściowo prowadzone jako drogi rowerowo-piesze lub łączniki drogowe^[62].

Niejednoznaczne jest przypisanie do ulicy Grodzkiej odcinka drogi pomiędzy ulicą Kiełbaśniczą a Odrzańską i Mostami Pomorskimi, równoległego do nieistniejącego odcinka ulicy Garbary:

• ZDiUM w udostępnianym zestawieniu ulic przypisuje ten docinek do ulicy Grodzkiej^[3][37]
• adresy budynków pierzei południowej oraz tabliczki ulicy na budynkach określają tę zabudowę jako przypisaną do ulicy Garbary^[63][64][65]
• wiele planów miast oraz map internetowych, a także niektóre dokumenty np. w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego dla tego obszaru, przypisują ten odcinek do ulicy Nowy Świat^[66][67][68].

Postuluje się odtworzenie nieistniejącego odcinka ulicy Garbary w formie ciągu pieszego zaznaczonego w posadzce poprzez wykonanie jej z materiału kamiennego^[69].

Zabudowa i zagospodarowanie

Ulica Grodzka biegnie w kierunku zbliżonym do równoleżnikowego, częściowo po łuku, wzdłuż prawego brzegu rzeki Odra, jej ramienia – Odra Południowa, będąca odcinkiem Odry Głównej – oraz kanałów: jazu św. Macieja i elektrowni wodnej w ramach Śródmiejskiego Węzła Wodnego. Z takiego położenia ulicy wynika fakt, że cała zabudowa przy ulicy znajduje się w pierzei południowej tej ulicy, natomiast po stronie północnej urządzono nadbrzeżny bulwar z punktami widokowymi na rzekę i śródmiejskie wyspy, a sama ulica łączy się w kilkoma mostami przerzuconymi nad nurtem rzeki^[1][2].

Pierzeja południowa

Zabudowa południowej pierzei obejmuje:

• na odcinku od ulicy Kiełbaśniczej do Odrzańskiej zabudowę ciągłą kamienicami, których adresy przypisane są od ulicy Garbary, numery od 1 do 5, odcinek samej ulicy na zachód od Odrzańskiej jednak nie istnieje^[63][70], część tej pierzei tworzą także budynki przypisane do ulicy Odrzańskiej^[63]
• na odcinku od ulicy Odrzańskiej do Więziennej znajduje się również zabudowa pierzejowa o adresach przypisanych do ulicy Grodzkiej od numeru 4 do 7^[63]
• na odcinku od ulicy Więziennej do ulicy Aleksandra Fredry, położony jest Gmach Główny Uniwersytetu Wrocławskiego^[4][63], a na końcu teren niezabudowany za którym na posesji w głębi znajduje się kościół uniwersytecki pw. Najświętszego Imienia Jezus przy placu Uniwersyteckim^[63][64][71]
• na odcinku od ulicy Fredry do Szewskiej pierzeję tworzy budynek, w którym niegdyś mieścił się Wydział Farmacji Uniwersytetu Wrocławskiego przy ulicy Grodzkiej 9^[63][64]
• na odcinku od ulicy Szewskiej do Piaskowej znajduje się budynek przy ulicy Grodzkiej 10 należący do kompleksu zabudowy dawnego klasztoru Szpitalników z Czerwona Gwiazdą, a obecnie Zakładu Narodowego im. Ossolińskich^[d][63][64], dalej budynki Grodzka 11 w kompleksie klasztoru urszulanek i 12 w kompleksie dawnego klasztoru franciszkanów a obecnie budynki Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego oraz skwer Niezależnego Zrzeszenia Studentów^[55][63].

Przystanie

Przy ulicy Grodzkiej urządzono następujące przystanie na Odrze^[72]:

• Przystań Turystyczna, przy Moście Piaskowym
• Przystań Piaskowa, przy Moście Piaskowym
• Przystani Pod Śliwką, na odcinku pomiędzy Mostem Uniwersyteckim, a Tamką.

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym położona jest ulica Grodzka podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII-XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 196 z 15 lutego 1962 oraz A/1580/212 z 12 maja 1967^[73][74][75]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii^[76][77][75]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego „Stare Miasto”, który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta^[78]. Ochronę narzucają także miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Sytuowanie nowej zabudowy może być dokonywane wyłącznie po sporządzania planów szczegółowej rewaloryzacji oraz wykonanie szczegółowych badań i wytycznych historyczno-architektonicznych^[75][79][80]. Ochronie podlegają także osie i panoramy widokowe na wyspy odrzańskie, a także na liczne elementy architektoniczne południowej pierzei ulicy Grodzkiej^[81].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

obiekt	powstanie	nr rej.[e]	foto
Strona północna
Zespół budowlany Elektrowni Wodnej Południowej, ul. Nowy Świat 46 Hala maszynowni z przybudówką od strony dolnej wody w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej Rozdzielnia w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej Most dojazdowy w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej Ogrodzenie ze stalową bramą w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej	lata 1922–1924 (proj. M. Berg, L. Moshamer), lata 2014–2015 (remont, przebudowa)[64] (1922-24[82])	A/1473/524/Wm z dn. 10.08.1993[64][82][83]
Most Pomorski Południowy Strażnica celna zachodnia Strażnica celna wschodnia	lata 1904–1905[64][82]	A/2496/342/Wm z dn. 15.10.1976[64][82][84]
Most Uniwersytecki południowy	lata 1933–1934, 1947 i 1992 (remonty konstrukcji), 2006 (remont nawierzchni)[64]	gez, mpzp[64][85]
Most św. Macieja	lata 1905–1907 (w miejscu drewn. z 1880 r.), 1967 (nowy z zachowaniem granitowych przyczółków), 2007 (remont z nabrzeżami)[64]	gez, mpzp[64][74][86]
Jaz kozłowo-iglicowy w zespole Piaskowego Stopnia Wodnego Odry Północnej (Jaz św. Macieja)	1876[64]	gez, mpzp[64][87]
Most Piaskowy	1861, remont 2008[64][82]	A/1649/330/Wm z dn. 15.10.1976[64][82][88]
Promenada Staromiejska	po 1807, proj. 1813 (J.F. Knorr)[64]	gez, mpzp[64][89]
Strona południowa
Kamienica, ul. Garbary 1	ok. 1870, ok. 1970, ok. 2000[64]	gez, mpzp[64][74][90]
Kamienica, obecnie pracownie architektoniczne, ul. Garbary 2	ok. 1870, ok. 1970, ok. 2000[64][91]	gez, mpzp[64]
Kamienica, ul. Garbary 3-4	ok. 1860, ok. 1970[64][92]	gez, mpzp[64]
Kamienica, obecnie budynek biurowo-usługowy (pub, restauracja), ul. Garbary 5	ok. 1870, ok. 1970, ok. 2000[64]	gez, mpzp[64][93]
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem, ul. Odrzańska 20	ok. 1880[64][94]	gez, mpzp[64]
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem, ul. Odrzańska 21	ok. 1870[64][95]	gez, mpzp[64]
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem, ul. Odrzańska 18/19	ok. 1880[64]	gez, mpzp[64][96]
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem, ul. Grodzka 4	ok. 1880[64]	gez, mpzp[64][97]
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem, ul. Grodzka 5	ok. 1880, 2008[64]	gez, mpzp[64][98]
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem, ul. Grodzka 6	ok. 1880, 2008[64]	gez, mpzp[64][99]
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem, ul. Grodzka 7	ok. 1880[64][100]	gez, mpzp[64]
Gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego, pl. Uniwersytecki 1	lata 1728–1739 (proj. 1726 r.), lata 1926–1928 (odbudowa), 1945 (odbudowa)[64] (1726-32, XX[101])	35 z 29.03.1949[101] oraz A/2903/163 z dn. 15.02.1962[64][101][102]
Kościół pw. Najświętszego Imienia Jezus (uniwersytecki), pl. Uniwersytecki 1a	l. 1689-1700 (na zrębach zamku cesarskiego)[64] (1689-98[101])	9 z 26.11.1947[101] oraz A/290/85 z 6.02.1962[64][101][103]	(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0
budynek wydziału farmacji Uniwersytetu Wrocławskiego – obecnie nieużywany, ul. Grodzka 9	1866[64]	gez, mpzp[64][104]
Zakład Narodowy im. Ossolińskich „Ossolineum”, ul. Szewska 37	lata 1676–1715 (proj. J. Baptiste Mathey (Mathieu)), po 1949, 2002 (remont)[64] (1675–1715[105])	zespół klasztorny szpitalników z Czerwoną Gwiazdą, ul. Szewska – pl. Nankiera[105]: kościół pw. św. Macieja, nr rej.: 23 z 28.11.1947 oraz A/3149/83 z 6.02.1962[105] budynek oratorium, obecnie Duszpasterstwo Akademickie, nr rej.: A/746 z 5.04.2006[105] klasztor, obecnie Ossolineum, nr rej.: 45 z 29.11.1949, oraz A/3134/159 z 15.02.1962[64][105][106]	(c) Aidas U., CC BY 3.0
Fragment muru obronnego, ob. fragment elewacji i ogrodzenia Biblioteki Zakładu im. Ossolińskich, ul. Grodzka 11	XIII w., XX w.[64] (XIII w.[107])	A/5292/196 z dn. 30.12.1970[64][107][108]
Klasztor Klarysek św. Klary, od 1810 – klasztor Urszulanek, Zespół Szkół Urszulańskich, pl. Biskupa Nankiera 16	lata 1257–1260, XIV w., lata 1689–1702, ok. 1820-1847, 1866, 1902, remonty: 1857–1858, 1888, lata 60.–70. XX w., 1997, lata 2002–2003[64] (XIII – XVII, po 1945[101])	nr rej. 22 z 28.11.1947[101], oraz kościół z kaplicą św. Jadwigi, nr rej.: A/3142/110 z 14.02.1962[101][109] klasztor, nr rej.: A/3141/111 z 14.02.1962[64][101][110]
budynek Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego, poprz. Wyższy Sąd Krajowy, ul. Grodzka 12	1912[64]	gez, mpzp[64][111]
budynek Instytutu Filologii Romańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, poprz. Klasztor franciszkanów, od 1530 r. norbertanów, po 1810 – Wyższy Sąd Krajowy, pl. Biskupa Nankiera 15b	poł. XIII w., 2 poł. XIII w., pocz. XVII w. (przebudowa), lata 1682–1695, pocz. XX w., 1929 (renowacja), po 1945, 2009 (renowacja i remont)[64] (1232, XIV, XVII – XVIII w., po 1945[101])	zespół klasztorny premonstrantów[101]: kościół pw. św.św. Jakuba i Wincentego, nr rej.: A/5354/8 z 26.11.1947 oraz A/3144/110 (dec.108) z 14.02.1962[101][112] klasztor, nr rej.: 32 z 28.11.1947 oraz A/3143/109 z 14.02.1962[64][101][113]	(c) Jaroslaw Komar, CC BY-SA 3.0
Hala Targowa, ul. Piaskowa 17	lata 1906–1908 (proj. R. Plüdemann, F. Friese, H. Küster)[64] (1908[114])	A/2659/401/Wm z dn. 13.04.1979[64][114][115]

Wrocławskie krasnale

Krasnal „Ossolinek”.

Przy ulicy Grodzkiej zamontowano figurkę wrocławskiego krasnala „Ossolinek”. Figurka znajduje się przy Zaułku Ossolińskich. Tę figurkę łączy się z opieką nad zbiorami Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Krasnalowi temu symbolicznie przypisuje się miłość do książek i pasję zdobywania wiedzy, oraz umiejętność władania kilkoma językami, w tym łaciną, greką i starokrasnoludzkim^[116].

Iluminacje

Iluminacja mostu i gmachu uniwersyteckiego.

Obiekty z iluminacją miejską, zgodnie z wymogami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego^[117]:

• Gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego^[118]
• Budynek Ossolineum^[119]
• Budynek Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego^[120]
• Mur nabrzeża Odry^[121]
• Mosty Uniwersyteckie^[122]
• Most Św. Macieja, nabrzeże rzeki Odry, Wyspa Tamka^[123].

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 1 sierpnia 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków – System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• Iluminacja obiektów zabytkowych, „ZDiUM/Infrastruktura /Oświetlenie i iluminacja”, Ewa Iwanska, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 29 marca 2016 [dostęp 2019-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-02]  (pol.).
• Mapa podstawowa – System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• Mapa Targeo, Google, 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• Mapy Google, Google, 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• MaciejM. Miskiewicz MaciejM., MarekM. Szempliński MarekM., Na ul. Grodzkiej powstanie chodnik nad Odrą, Wyborcza, Wrocław, 21 marca 2005 [dostęp 2019-01-25]  (pol.).
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2018-05-04]  (pol.).
• M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-04-18]  (pol.).
• Plan Miasta, Zbiory – Bonczek Hydroforgroup, Przełom, 1946 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• Uchwała L/1753/02 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 4 lipca 2002 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego północnej części obszaru Starego Miasta – rejon UNIWERSYTETU WROCŁAWSKIEGO, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 7 sierpnia 2002 r. Nr 170, poz.2415;Biuletyn Urzędowy RMW z 20 lipca 2002 r. Nr 7, poz.348, Wrocław, 4 lipca 2002 [dostęp 2018-06-13]  (pol.).
• Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Wrocławskie Krasnale, Oficjalny serwis miejski, 2018 [dostęp 2018-05-09]  (pol.).
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2018 [dostęp 2019-01-25]  (pol.).
• Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice”, Ewa Iwanska, sporządziła Jolanta Gac /NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 28 maja 2018 [dostęp 2018-07-31]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Grodzka, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2018-07-31]  (pol.).
• ul. Grodzka, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2018-07-31]  (pol.).
• ul. Grodzka, wikimapia.org [dostęp 2018-07-31]  (pol.).