Ulica Heleny Modrzejewskiej we Wrocławiu

ulica Heleny Modrzejewskiej

Stare Miasto
(c) Danuta B. / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	93 m
Przebieg
ul. Świdnicka pl. Teatralny ul. św. Doroty pl. Wolności
Położenie na mapie Wrocławia ulica Heleny Modrzejewskiej
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Heleny Modrzejewskiej
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ulica Heleny Modrzejewskiej
51°06′21,652″N 17°01′50,483″E/51,106014 17,030690

Opera Wrocławska, po lewej ul. Świdnicka, po prawej ul. H. Modrzejewskiej.

Część wschodnia kompleksu hotelowego, dawny dom handlowy.

Koniec lat 80. XX wieku, widok z pl. Wolności.

Pl. Wolności, dalej ul. H. Modrzejewskiej.

(c) mamik / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Początek ulicy, widok w kierunku pl. Teatralnego i ul. Świdnickiej, Kamienica Sachsów.

Od ul. św. Doroty

Ulica Heleny Modrzejewskiej – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście^[1][2][3]. Łączy ulicę Świdnicką i plac Teatralny z ulicą św. Doroty^[a] i placem Wolności^[1][3][4][5]. Ma 93 m długości^[1]. W pierzei północnej ulicy znajduje się między innymi zabytkowy kompleks budynków Hotelu Monopol, obejmujący także połączony, dawny dom handlowy Kaufhaus Rudolf Mosse (Dom Handlowy Monopol)^[3][6][7], a w pierzei południowej położony jest, również zabytkowy gmach Opery Wrocławskiej^[3][6][8].

Historia

Współczesna ulica Hanny Modrzejewskiej, jak i wcześniej cały odcinek drogi od ulicy Krupniczej do ulicy Świdnickiej, był częścią ulicy Pawła Włodkowica^[5][9][10]. Pierwotnie była to ścieżka Wallstrase wzdłuż murów miejskich, które zostały rozebrane w 1807 r.^[3]. Taki stan trwał do 1915 r., kiedy to nienazwany plac, który współcześnie nosi nazwę placu Wolności, otrzymał nawę Schloßplatz, a ulica stała się jego częścią. Wydzielono ją z placu nadając odrębną nazwę dopiero 21.03.1928 r.^{[9][11][12][13]} (Exercierplatz^[3][13]). Po zbudowaniu Narodowego Forum Muzyki (inwestycję przeprowadzano w latach 2010-2015) i przebudowie zarówno samego placu Wolności jak i całego układu drogowego dochodzących do niego ulic, skróceniu uległa także ulica Hanny Modrzejewskiej do współczesnego odcinka od ulicy Świdnickiej do ulicy św. Doroty^[14].

W południowej pierzei ulicy znajduje się budynek Opery Wrocławskiej zrealizowany w latach 1839-1841, pierwotnie jako Teatr Miejski. W swojej historii obiekt kilkukrotnie przechodził większe przeobrażenia. Między innymi w 1865 r. nastąpiła jego przebudowa, w 1871 r. zamontowano ozdobne rzeźby wykonane z piaskowca przedstawiające muzy, w latach 1954 - 1956 rozbudowano południową część budynku, a w latach 1997-2006 prowadzono kompleksowe prace konserwatorskie, w tym odrestaurowano wiele historycznych detali architektonicznych^{[6][8][15][16][17]}.

W latach 1891-1892 zbudowano budynek, w którym współcześnie mieści się Hotel Monopol. Od 1899 r. połączony został z domem handlowym Kaufhaus Rudolf Mosse (Dom Handlowy Monopol), tworząc jeden kompleks użytkowy. Budynki uległy uszkodzeniu w wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. Odbudowę uszkodzonego gmachu zakończono w 1961 r. Natomiast w latach 2007-2008 przeprowadzono gruntowną renowację i przebudowę, w tym między innymi odtworzono zburzoną kopułę oraz dostosowano obiekt do pięciogwiazdkowego standardu^{[3][6][7][18][19][20]}.

Przy ulicy pod numerem 4 położona jest kamienica z około 1910 r. W 2015 r. przeprowadzono tu remont połączony z przebudową^[6][21], a obiekt otrzymał nazwę Max Born Forum. W XX wieku mieszkał tu bowiem i tworzył fizyk Max Born, jeden z laureatów nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Otrzymał ją w 1954 r. Max Born studiował na Uniwersytecie Wrocławskim, a w latach 1915-1919 był profesorem tejże uczelni^[21][22]. Po przebudowie układu drogowego kamienica ma przypisany adres do placu Wolności z zachowaniem numeru adresowego^[6][23].

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

• Wallstraße, ulica biegnąca od ulicy Świdnickiej do ulicy Ruskiej, jako całość, od 1823 r. do 1915 r.^{[3][5][9][11][12]}
• Exercierplatz (plac Ćwiczeń), ulica stanowiła część placu, od 1915 r. do 1916 r.^[3][13]
• Schloßplatz, ulica stanowiła część placu, od 1916 r. do 21.03.1928 r.^[9][11][12]
• Agnes-Sorma-Straße, od 21.03.1928 r. do 1945 r.^[9][5]
• Heleny Modrzejewskiej, od 1945 r.^[1][3][5]

Nazwa Wallstraße pochodziła od muru miejskiego przy którym biegła^[5]. Z kolei nazwa placu Schloßplatz pochodziła od zamku Fryderyka Wielkiego^[11][24]. Agnes-Sorma-Straße natomiast upamiętniała Agnes Sorma, właściwie Agnieszka Marta Zaremba, urodzoną 17.05.1865 r. we Wrocławiu-Szczepinie, zmarłą 10.02.1927 r. w Crownsend w Arizonie (Stany Zjednoczone), która była słynną zarówno w Europie jak i w Ameryce aktorką^[3][9]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 60 z 21.09.1945 r. oraz nr 76 z 19.10.1945 r.^[1] Upamiętnia Helenę Modrzejewską, żyjącą w latach 1840-1909 polską aktorkę^[3].

Układ drogowy

Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 106486D o długości 93 m^[1] klasy dojazdowej^[25] położona na działkach gruntu o powierzchni 2406 m^2[1][26]. Ulica biegnie od ulicy Świdnickiej do ulicy św. Doroty^[a] i placu Wolności^{[1][4][27][28][29]}. Objęta jest strefą ograniczenia prędkości 30 km/h^[30].

Ulice powiązane z ulicą Heleny Modrzejewskiej:

• skrzyżowanie:
  • ulica Świdnicka^[1][31], torowisko tramwajowe w odcinku południowym^[4][32]
  • pl. Teatralny^[33], torowisko tramwajowe^[4][32]
• skrzyżowanie^[a]:
  • ulica św. Doroty^[1][27]
  • plac Wolności^[28]
  • włączenie do drogi publicznej: rampa do parkingu podziemnego na placu Wolności przy Narodowym Forum Muzyki^{[14][30][34][35][36][37]}.

Zabudowa i zagospodarowanie

Północna strona ulicy przeznaczona jest zgodnie z aktualnym zagospodarowaniem na usługi centrotwórcze (Hotel Monopol) i obiekty sakralne (dalej: Kościół św. Doroty)^[38]. Dalej na odcinku od ulicy św. Doroty do ulicy Zamkowej^[a] obowiązuje zachowanie istniejącej zabudowy i kształtowanie nowej w nawiązaniu do istniejącego układu architektonicznego^[39].

Południowa strona ulicy również przeznaczona jest zgodnie z aktualnym jej zagospodarowaniem na widowiskowe obiekty kultury z uzupełniającymi usługami centrotwórczymi i obiektami do parkowania^[40]. Podobne przeznaczenie ma wolny teren przeznaczony do zabudowy położony pomiędzy placem Wolności a Operą Wrocławską, gdzie można lokalizować usługi centrotwórcze i widowiskowe obiekty kultury, a także obiekty imprez plenerowych i jako uzupełniające mieszkania towarzyszące^[41]. Wymaga się przy tym wykonania drogi wewnętrznej pomiędzy budynkiem opery a nową zabudową^[42].

Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 118 a 119 m n.p.m.^[43]. Jest on objęty rejonem statystycznym nr 933200, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 1472 osób/km² przy 195 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.)^[44].

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym położona jest ulica Heleny Modrzejewskiej, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.^[45][46][47]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii^[47][48][49]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta^[50].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

obiekt, położenie	powstanie, nr rej.[b]	fotografia
pierzeja północna
Hotel "Monopol" (od 1899 r. połączony z domem handlowym Kaufhaus Rudolf Mosse) ulica Hanny Modrzejewskiej 2 (hotel), ulica Świdnicka 33 (dawny dom handlowy)[6][51][52]	1892 r. (projekt Karl Grosser – dom handlowy), odbudowa 1961 r.; lata 1893-1895 (projekt Brost und Grosser – hotel), 1899 r. (połączony z domem handlowym), 1909 r. modernizacja wnętrz, 1937 r., po 1945 r., lata 2007-2009 (remont)[6] lata 1890-1892, 1905 r.[51] 259/431/Wm z dnia 16.03.1984 r. i z dnia 28.12.2000 r.[6][51][52]	(c) panofan / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Duszpasterstwo parafii św. Doroty, obecnie parafii św. Stanisława, Doroty i Wacława ulica Hanny Modrzejewskiej 3[6][53]	projekt 1895 r. gez, mpzp[6][53]
Kamienica, obecnie budynek w przebudowie (zachowane mury obwodowe) ulica Hanny Modrzejewskiej 4, plac Franciszkański 5[6][54], Max Born Forum[21]	około 1910 r., 2015 r. (remont i przebudowa)[6][54]
pierzeja południowa
Teatr Miejski, obecnie Opera Wrocławska ulica Świdnicka 35[6][55][56]	lata 1831-1841 (projekt K. H. Landhansa), lata 1866-1869 (projekt K. Lidecke), lata 1871-1872 (projekt K. Schmidt), 2005 r. (remont) 1837 r., 1871 r., 1955 r.[55] A/2786/205 z dnia 30.12.1970 r.[6][55][56]	(c) Jaroslaw Komar, CC BY-SA 3.0
zamknięcie osi widokowej w kierunku wschodnim
Dom Handlowy Juliusa Schottländera "Pod Świętym Hieronimem" plac Teatralny 8, ulica Świdnicka 34[6][51][57]	lata 1911-1913 (projekt R. i P. Ehrlich)[6] 1911 r.[51] A/1378 z dnia 20.10.2009 r.[6][51][57]

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• Max Born Forum, placwolnosci4.pl – Max Born Forum [dostęp 2019-09-30]  (pol.).
• M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31]  (pol.).
• Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
• Rzymskokatolicka parafia pw. św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława, Archidiecezja Wrocławska [dostęp 2019-09-30]  (pol.).
• Schematy stałe komunikacji zbiorowej, Komunikacja dzienna - schemat ważny od 2 września 2019 roku, Oficjalny serwis Wrocławia, 1 września 2019 [dostęp 2019-09-24]  (pol.).
• System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06]  (pol.).
• Uchwała XII/268/07 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 13 września 2007 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie Placu Wolności, w części A, w obrębie Stare Miasto we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 18 października 2007 r. Nr 257, poz. 2960.; Biuletyn Urzędowy RMW z 27 września 2007 r. Nr 8, poz.244., Wrocław, 13 września 2007 [dostęp 2019-09-30]  (pol.).
• Uchwała LIV/1608/10 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 9 września 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie Placu Wolności, w części B, w obrębie Stare Miasto we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 21 grudnia 2010 r. Nr 242, poz. 4094.; Biuletyn Urzędowy RMW z 16 września 2010 r. Nr 8, poz.265., Wrocław, 9 września 2010 [dostęp 2019-09-30]  (pol.).
• Urbanity.pl [dostęp 2019-09-11] .
• Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 20 września 2019 [dostęp 2019-09-21]  (pol.).
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2019 [dostęp 2019-08-23]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Heleny Modrzejewskiej, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-09-26]  (pol.).
• ul. Heleny Modrzejewskiej, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586735 [dostęp 2019-09-26]  (pol.).
• ul. Heleny Modrzejewskiej, wikimapia.org [dostęp 2019-09-26]  (pol.).