Ulica Jana Karola Chodkiewicza w Bydgoszczy

ulica Jana Karola Chodkiewicza

Ulica Chodkiewicza przy skrzyżowaniu z ulicą Lelewela. W centrum widoczna willa Chodkiewicza 65 z 1934 roku
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Długość	1700 m[1]
Przebieg
ul. Gdańska, ul. Chocimska ul. 20 Stycznia 1920r. ul. I. Paderewskiego ul. J. U. Niemcewicza ul. J. Sułkowskiego, ul. Michała Kleofasa Ogińskiego ul. Płocka ul. ks. P. Wawrzyniaka ul. ks. J. Poniatowskiego ul. J. Kilińskiego, ul. Jastrzębia ul. J. Lelewela ul. E. Plater ul. L. Mierosławskiego ul. Powstańców Śląskich ul. J. Wybickiego Al. S. kard. Wyszyńskiego, ul. Cicha, ul. Głowackiego
Położenie na mapie Bydgoszczy ulica Jana Karola Chodkiewicza
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Jana Karola Chodkiewicza
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 ulica Jana Karola Chodkiewicza
53°07′53″N 18°01′28″E/53,131389 18,024444

Budynek Prewencji Policji odnowiony w 2020 roku

Budynek rektoratu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego z 1938

Ulica Jana Karola Chodkiewicza w Bydgoszczy – jedna z ważniejszych ulic w układzie komunikacyjnym centrum Bydgoszczy, umożliwiająca przejazd na osi wschód-zachód w północnej części Śródmieścia w kierunku dzielnicy Bielawy, wykorzystywana przez linię tramwajową.

Historia

W latach 70. XIX wieku zabudowa ulicy Gdańskiej sięgała obecnej ul. Chodkiewicza. Znajdujący się bardziej na wschód teren między obecną ul. Gdańską, Krasińskiego, Ogińskiego i Chodkiewicza, tzw. Hempelscher Felde, władze miejskie zakupiły w końcu XIX wieku, po czym przystąpiły do jego parcelacji i wytyczania siatki ulic. Pierwsze kamienice na zachodnim fragmencie ulicy zaczęły powstawać pod koniec I dekady XX wieku. Odcinek ten zabudowano niewysokimi kamienicami z przedogrodami. Na tym odcinku uwagę zwracają m.in. dworki w stylu Landhaus (ob. nr 2A i 4) z 1909, zaprojektowane przez Ericha Lindenburgera.

Znajdujący się przed 1920 poza granicami miasta wschodni odcinek obecnej ul. Chodkiewicza stanowił ośrodek zabudowy Bielaw, stanowiących wówczas oddzielną gminę wiejską. Według księgi adresowej z 1904 przy ulicy skupiała się cała istniejąca zabudowa. Stan ten zmienił się diametralnie w ciągu zaledwie 2 lat za przyczyną powstałego w 1902 roku niemieckiego Urzędniczego Towarzystwa Oszczędnościowego i Budowlanego (Beamten - Spar und Bauverein - spółdzielni oszczędnościowo-budowlanej urzędników bydgoskich instytucji), które korzystając z pożyczki rządu pruskiego na obszarze 6,5 ha na północ od ówczesnej Bleichfelder Strasse wzniosło kolonię piętrowych, murowanych domów jednorodzinnych z wysokimi, wielospadowymi dachami z czerwonej dachówki. Relokacja nowych mieszkańców wywołała w centrum Bydgoszczy poważny kryzys na rynku nieruchomosci, w rezultacie czego do 1920 miasto w ramach retorsji odmawiało przyłączenia Bielaw do miejskiej infrastruktury wodociągowej i energetycznej^[2].

Po 2010, w związku z planami zlokalizowania w pobliżu nowej siedziby Akademii Muzycznej, przy ulicy rozpoczęto realizację nowych inwestycji mieszkaniowych, np. Botaniq pod nr 19^[3]. Na jednym z planowanych budynków (w zespole mieszkaniowym Sens) powstał wertykalny ogród o wysokości 15 m i szerokości 4 m^[4][5].

W 2016 ulica przeszła kapitalny remont, który wiązał się z usunięciem z niej wielu starych kasztanowców^[6].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[7]:

• kamienica, ul. Chodkiewicza 14, 1907, nr rej.: A/1384 z 16.09.2008
• budynek d. Związku Rolniczego, ul. Chodkiewicza 21, 1903, nr rej.: A/1575 z 30.11.2010
• sierociniec, ob. Komenda Wojewódzka Policji, ul. Chodkiewicza 32, 1914, nr rej.: A/484/1 z 18.03.1997

Inne ważne obiekty

• Rektorat Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego z 1938, ul. Chodkiewicza 30
• Wojewódzki Szpital Dziecięcy im. Józefa Brudzińskiego w Bydgoszczy, ul. Chodkiewicza 44
• Zakład Ochrony Środowiska Wydziału Nauk Przyrodniczych UKW, ul. Chodkiewicza 51
• kamienica, ul. Chodkiewicza 5, z 1900 roku. Budynek 4-kondygnacyjny, wewnątrz charakterystyczne dla Bydgoszczy malowane tapety, na klatce schodowej mozaika, na zewnątrz oryginalna metaloplastyka. Od 2018 poddawana remontowi kapitalnemu^[8].
• budynek dawnej Policyjnej Izby Dziecka, ul. Chodkiewicza 8, z 1910 - pierwotnie należał do bydgoskiego chirurga i dyrektora szpitala św. Floriana, zamordowanego w pierwszych dniach II wojny przez gestapo, które przywłaszczyło willę. W 1945 budynek zajęło NKWD, a potem Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (z przeznaczeniem na biura)^[9] i następnie UB, które urządziło w nim mieszkania dla prominentnych funkcjonariuszy. Potem, na przełomie l. 70. i 80., powstała tu Izba Dziecka^[10], funkcjonująca do 2010. W styczniu 2017 władze miejskie postanowiły sprzedać obiekt, jednakże z powodu zgłoszonego wniosku o zwrot obiektu, do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez starostę sępoleńskiego, obiekt posiadał niewyjaśniony stan prawny^[11][12]. Obiekt wpisany do gminnej ewidencji zabytków^[13].
• dawna cegielnia z ok. połowy XIX w., ul. Chodkiewicza 13, rozebrana w listopadzie 2018^[14] w celu zwolnienia gruntu pod zabudowę mieszkaniową^[15].
• kamienica ul. Chodkiewicza 18, w tzw. stylu eleganckim, wzniesiona w 1911-1912, odrestaurowana w 2007
• kamienica, ul. Chodkiewicza 27, wyróżniająca się wieżyczkami
• willa, ul. Chodkiewicza 65 z 1934 (proj. Józef Trojański); interesująca ze względu na rozplanowanie bryły i wnętrza - budynek ma kształt zbliżony w rzucie do trójkąta o zaokrąglonym narożu południowo-zachodnim; przenikające się bryły różnej wysokości tworzą budynek, w którym ważną rolę odgrywa światłocień^[16]

Nazwy

Obecna ulica Chodkiewicza składała się pierwotnie z dwóch oddzielnych ulic, przedzielonych obecną ul. Ogińskiego, co wiązało się ze znajdującą się tutaj do 1920 granicą miasta. Odcinek miejski, biegnący od ul. Gdańskiej do ul. Ogińskiego, w czasach pruskich (do 1920) nosił nazwy Bleichfelderstrasse, Bleichfelderwegstrasse, Bleichfelder Weg (1905), a w niepodległej Rzeczypospolitej został przemianowany na ul. Chodkiewicza. Z kolei odcinek znajdujący się w granicach włączonej do miasta w r. 1920 gminy Bielawy, nosił początkowo nazwę Hauptweg (1905, pol. Główna Droga), przemianowaną następnie na Kurfürstenstrasse (pol. Elektorska). Po 1920 odcinek ten nazwano ulicą Senatorską, którą w 1935 przemianowano na Bronisława Pierackiego.

III Rzesza potraktowała obydwa odcinki jako jedną całość nadając jej nazwę Albrecht Dürer Strasse, co stanowiło wyraźne nawiązanie do znajdującego się przy ulicy w okresie międzywojennym niemieckiego gimnazjum o nazwie Albrecht Dürer Schule. Po 1945 Uchwałą Miejskiej Rady Narodowej VIII/45 usankcjonowano połączenie ulicy, która od tego czasu nosi nazwisko jednego z najwybitniejszych polskich hetmanów.

• 1905 Bleichfelder Weg (część zachodnia) + Hauptweg (część wschodnia)
• do 1920 Bleichfelderstrasse + Kurfürstenstrasse
• 1920-1935 Chodkiewicza + Senatorska
• 1935-1939 Chodkiewicza + Bronisława Pierackiego
• 1939–1945 Albrecht Dürer Strasse
• od 1945 Chodkiewicza^[17]

Komunikacja

Przez ulicę Chodkiewicza kursują obecnie linie tramwajowe nr 4, 6 i 11. W przeszłości funkcjonowały tutaj również linie tramwajowe nr 2, 8 i 10 oraz linie nocne 4N, 6N i 8N. Z wyjątkiem sytuacji nadzwyczajnych, związanych np. z remontami ulicy, na ul. Chodkiewicza nie uruchamiano zasadniczo linii autobusowych.

Przypisy