Ulica Jana Matejki w Kłodzku

Ulica Jana Matejki

Ulica Jana Matejki – kłodzka ulica położona na Wyspie Piasek w centrum miasta, stanowiąca jedną z tras wylotowych ze starego miasta w kierunku wschodnim. Jej początki sięgają czasów średniowiecza. Współcześnie rozpoczyna ona swój bieg z północno-wschodniego narożnika ulicy (właściwie placu) Artura Grottgera, biegnąć na wschód w kierunku rzeki Nysy Kłodzkiej^[1]. Jej patronem jest Jan Matejko (1838–1893) – najwybitniejszego polskiego przedstawiciela malarstwa historycznego^[2], co wpisuje się w nazewnictwo wielu ulic znajdujących się na Wyspie Piasek, nadanych im na cześć polskich malarzy, po zakończeniu II wojny światowej i objęcia Kłodzka przez polską administrację^[3].

Przebieg i ruch uliczny

Ulica Jana Matejki położona jest w środkowej części Wyspy Piasek, stanowiąc jedną z tras wylotowych z historycznego przedmieścia o tej samej nazwie w kierunku wschodnim. Rozpoczyna się ona w północno-wschodniego narożniku ulicy Artura Grottgera, w rejonie mostu gotyckiego. Trasa ta biegnie ku północnemu wschodowi, w połowie swej długości załamuje się i kieruje się dalej na wschód, w kierunku rzeki Nysy Kłodzkiej. Po jej przekroczeniu za pomocą mostu, przechodzi w ulicę Śląska, krzyżując się wcześniej z ulicami: Józefa Chełmońskiego i Stanisława Moniuszki^[1].

Ulica Jana Matejki jest na całej swojej długości dwukierunkowa. Stanowi ona drogę gminną o charakterze osiedlowym, będącą w zarządzie gminy miejskiej Kłodzko. Natężenie ruchu ulicznego jest na niej bardzo małe. Ze względu na taki charakter ulicy nie przebiegają tędy trasy komunikacji miejskiej oraz dalekobieżnej^[4].

Obiekty

• Kamienica przy ul. Matejki 1-1a – początkowo w tym miejscu istniały dwie kamienice z XVII wieku o cechach wyraźnie barokowych, z których lewa liczyła dwie kondygnacje i zwieńczona była szczytem, z kolei prawa trzy kondygnacje i zwieńczona była dużo bardziej ozdobnym szczytem^[5]; obie kamienice zostały ze sobą połączone i znacznie rozbudowane w latach 1920–1925, m.in. o oficyny; budynek liczy obecnie cztery kondygnacje i posiada ozdobną frontową elewację o cechach neobarokowych (dwa bliźniacze szczyty) z narożną wieżyczką po lewej stronie (druga i trzecia kondygnacja); łączna powierzchnia budynku wynosi 520 m²; od XIX wieku mieścił się w nim sklep kolonialny i winiarnia Fritza Teuschera z ogórkiem winnym na tyłach budynku^[6] oraz zegarmistrz i jubiler firmy Carla Donkela^[7]; po 1945 roku na parterze budynku ulokowano sklep spożywczy nr 2 należący do Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem” (aktualnie „Aligator”) oraz sklep chemiczny (obecnie kwiaciarnia); obiekt przeszedł remont w latach 2012–2013^[8].
• Kamienica przy ul. Matejki 2 – pięciokondygnacyjna kamienica z początku XIX wieku, na parterze przed wojną mieściła się pralnia, farbiarnia należąca do Peppi Bartosch, a następnie Wilhelma Hamera oraz sklep z materiałami do ogrodu; współcześnie parter budynku zajmuje „Bar z Domowego Gara”^[9].
• Kamienica przy ul. Matejki 3 – jest to zabytkowa wąska kamienica szczytowa z dwuspadowym dachem zbudowana w XVIII wieku w stylu barokowym, nieznacznie zmodernizowana w latach 20. XX wieku w związku z przebudową sąsiednich budynków; mimo to zachowała swój przedmiejski charakter; mieściła się w niej przez II wojną światową piekarnia należąca do rodziny Bittnerów („Paul Bittner Bäckerei u. Konditorei”, „Paul Bittner Brot- Weiss- & Feinbäckerei”)^[10]; po 1945 roku tradycje te kontynuowała rodzina Marudów, która ponadto posiadała w swojej ofercie dział z mięsem i wędlinami^[11]; w 1984 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków^[12]; kamienica została całkowicie zniszczona podczas powodzi z 7/8 lipca 1997 roku i od tego czasu znajduje się w stanie zabezpieczonej ruiny^[13].
• Kamienica przy ul. Matejki 4 – była to wąska trzytraktowa kamienica z początku XIX wieku; przed 1945 rokiem na parterze mieścił się sklep kolonialny Josefa Marxa; zniszczona w trakcie powodzi z 1997 roku; została rozebrana^[14].

Kamienica Pod Rakiem

• Kamienica „Pod Rakiem” przy ul. Matejki 5 – trzykondygnacyjna kamienica zwieńczona ozdobnym szczytem w stylu barokowym z wykuszem w środkowej części elewacji frontowej; powstała w 1 połowie XVIII wieku; była przebudowana około 1910 roku i gruntownie w latach 1920-1925; od najdawniejszych czasów w miejscu tym mieścił się zajazd, który otrzymał w późniejszym okresie nazwę „Pod Czerwonym Rakiem” (niem. Gaststätte "Roter Krebs" lub Gasthaus Roter Krebs); w okresie międzywojennym na jego parterze mieścił się sklep odzieżowy pn. „Josef Scharff Gerberei & Lederhandlung”; współcześnie jest to kamienica mieszkalna ze sklepem „Sróbowkręt” na parterze^[15]; w 1998 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków^[16].
• Kamienice przy ul. Matejki 6, 8 i 10 – powstały w 1. połowie XIX wieku, dom nr 6 mieścił przed II wojną światową sklep odzieżowy Maxa Schindlera i Leo Glomba^[17]; wszystkie trzy budynki zostały zniszczone podczas powodzi w 1997 roku i rozebrane w 2008 roku, w ich miejscu w latach 2011-2016 powstała nowa kamienica, posiadająca dwa bliźniacze szczyty, dwuspadowe dachy oraz wykusze na frontowej elewacji^[18].
• Kamienica przy ul. Matejki 7 – barokowa kamienica powstała w 1 połowie XVIII wieku; posiada dwie kondygnacje i trzy trakty oraz trójosiową elewację ze szczytem; przebudowana nieznacznie w XIX wieku^[19]; została wpisana w 1987 roku do rejestru zabytków^[20].
• Kamienica przy ul. Matejki 9 – powstała w 1. połowie XVIII wieku i przebudowana w 2 połowie XIX stulecia; przed 1945 roku w budynku na parterze mieściła się mydlarnia i sklep drobiarski, po II wojnie światowej parter zajmował sklep mięsny, zaś współcześnie zajmuje go lombard oraz punkt kurierski "Pakersi"^[21]; budynek został wpisany w 1998 roku do rejestru zabytków^[22].
• Kamienica przy ul. Matejki 11 – powstała około 1700 roku, po czym została rozbudowana w 1739 roku, stąd też w niektórych źródłach ta data podawana jest za początek jej budowy; mieściła się tu tawerna „Pod Złotym Krzyżem” (niem. Altdeutsche Bierstuben „Zum Goldenen Kreuz”), która cieszyła się dużą popularnością, dlatego też obiekt ten przechodził dalsze rozbudowy około 1760 roku, w 1 połowie XIX wieku i na przełomie XIX i XX stulecia^[23]; w latach 1843–1935 tawerna wraz z browarem należała do braci Stephan^[24]; lewa (zachodnia część budynku) jest najstarsza, zaś w miejscu prawej części (narożnej) jeszcze w 1737 roku znajdował się ogród - tym tłumaczy się niezwykłe załamanie sieni przejazdowej, pod kątem prostym prowadzącym na podwórze do części starszej^[25][26]; po II wojnie światowej w obiekcie tym mieścił się bardzo popularny wśród mieszkańców miasta bar „Krakowianka”, a później bar „Kasztelański” należący do Powszechnej Spółdzielni Spożywców, wpisany w 1984 roku do rejestru zabytków; obiekt znaczenie ucierpiał w czasie powodzi w 1997 roku^[27]; obecnie jest to trwale zabezpieczona ruina^[28].
• Kamienica przy ul. Matejki 12 – powstała w 1909 roku, jest to dwukondygnacyjna kamienica w stylu neorenesansowym na planie prostokąta; jej wschodnią elewację podzieloną na trzy osie z ozdobnymi pilastrami wieńczący tympanone nad którym znajduje się figura; obecnie jest to siedziba zakładu pogrzebowego „Concordia”^[29][30].
• Budynek przy ul. Matejki 13 – powstał w końcu XIX wieku jako pralnia garnizonowa dla żołnierzy zgrupowanych w kłodzkich koszarach; po zakończeniu II wojny światowej w obiekcie ulokowano filię dzierżoniowskich Zakładów Przemysłu Dziewiarskiego „Delana”; produkcję zakładu nr 3 jak go określano uruchomiono już w 1945 roku; początkowo wytwarzano w nim kołdry, a następnie bieliznę damską; organizowano również kursy krawieckie dla kobiet; zakład dział do 1992 roku, po czym kilkakrotnie otwierano w nim prywatne pracownie krawieckie; obecnie obiekt stoi pusty^[31]
• Budynek gastronomiczny przy ul. Matejki 15 – powstał na początku lat 90. XX wieku jako bar, obecnie znajduje się w nim salon gier^[32]

Zobacz też

• Przedmieście Piasek
• Wyspa Piasek w Kłodzku

Przypisy

Bibliografia

• Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Muzeum Ziemi Kłodzkiej, Kłodzko 1998.
• Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 15 - Kotlina Kłodzka. Rów Górnej Nysy, pod red. M. Staffy, Wydawnictwo I-BIS, Wrocław 1994.
• T. Broniewski, Kłodzko. Śląsk w zabytkach sztuki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1970.

Linki zewnętrzne

• Stare i nowe zdjęcia ulicy Jana Matejki w Kłodzku na stronie "polska-org.eu" [on-line] [dostęp: 22.03.2020]
• Stare i nowe zdjęcia ulicy Jana Matejki w Kłodzku na stronie "fotopolska.eu" [on-line] [dostęp: 22.03.2020]