Ulica Jodłowa we Wrocławiu

ulica Jodłowa

Stare Miasto
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	89 m
Przebieg
pl. Nowy Targ ul. Nożownicza pl. b. Nankiera
Położenie na mapie Wrocławia ulica Jodłowa
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Jodłowa
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ulica Jodłowa
51°06′43,471″N 17°02′15,831″E/51,112075 17,037731

ul. Jodłowa 1

pl. Nankiera 7

(c) Danuta B. / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Pl. Nowy Targ, pierzeja zachodnia i północna, kamienica przy ul. Jodłowej 1 i początek ulicy.

Wnętrze galerii.

Ulica Jodłowa – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście. Łączy plac Nowy Targ z placem Biskupa Nankiera^[1][2][3]. Ma 89 m długości^[1]. Ulica powstała już w średniowieczu^[2]. W pierzei wschodniej znajduje się między innymi domek romański^[4][5].

Historia

Ulica Jodłowa jest starą ulicą średniowieczna, o której pierwszy znany zapis pochodzi z 1359 roku^[2]. Przy ulicy ówcześnie mieszkali przedstawiciele różnych rzemiosł, między innymi odnotowano w 1391 roku cieślę i pergamenistę, a w 1403 roku druciarza. Znajdował się tu także konwent beginek^[a][3][6]. W późniejszym okresie wybudowano tu między innymi kamienicę, która istniała do końcówki XIX wieku, nazwaną domem „Pod Trzema Jodłami”^[2].

W czasie działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku część zabudowy uległa zniszczeniu. Pierwsze zniszczenia powstały w marcu 1945 roku, ale największe podczas pożaru jaki wybuchł po lotniczym bombardowaniu z użyciem bomb fosforowych 1 kwietnia 1945 roku. Ponadto po wojnie nastąpiła dekapitalizacja pozostałych kamienic, które zostały stopniowo rozebrane^[2][7].

Częściowo w miejsce tej zabudowy powstała po wojnie zabudowa leżąca przy placu biskupa Nankiera (1964 r.)^[b] oraz placu Nowy Targ (lata 1961-1965)^[2][6][7][4]. Zabudowa ta powstała w miejsce zburzonych budynków. Przy odgruzowywaniu tego terenu natrafiono, w północnej części ulicy Jodłowej przy skrzyżowaniu z placem biskupa Nankera, na pozostałości XIII wiecznego domu romańskiego. Relikty budynku zostały zakonserwowane i zabudowane budynkiem galerii, przylegającym do budynku mieszkalnego^[4][5].

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy własne:

• Tannengasse – „Jodłowa”, „W jodłowym zagajniku”, do 1945 r.^[2][3][8],
• Jodłowa, od 1945 r.^[1][2][3][8].

Wcześniejsza nazwa z języka niemieckiego Tannengasse – w języku polskim „Jodłowa”, była nazwą pierwotną, której pochodzenie nie jest ustalone. Jedynie na podstawie drugiej nazwy „W jodłowym zagajniku”, pojawiającej się niekiedy obok wyżej wymienionej, jako bardziej opisowej, nasuwa przypuszczenia o istnieniu w tym rejonie terenu zadrzewionego właśnie jodłami, lecz hipoteza ta nie ma potwierdzenia^[2]. Niektóry autorzy wskazując natomiast na istnienie niegdyś przy tej ulicy „Domu pod Jodłą”, „Pod Trzema Jodłami” (Jodła – niem. Tanne), wysuwają twierdzenie, iż nazwa ulicy odnosi się do nazwy tego właśnie domu^[8]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 97 z 31.11.1945 r.^[1].

Układ drogowy

Do ulicy przypisana jest droga gminna o długości 89 m^[1], klasy dojazdowej^[9].

Ulice i place powiązane z ulicą Jodłową:

• skrzyżowanie:
  • plac Nowy Targ^[1][10]
  • ulica Nożownicza^[11]
• skrzyżowanie: Plac Biskupa Nankiera^[1][12].

Zabudowa i zagospodarowanie

W pierzei zachodniej przy skrzyżowaniu z ulicą Nożowniczą położony jest współczesny budynek mieszkalno-usługowy^[c]. Dalej znajduje się częściowo ogrodzony teren niezabudowany, a za nim budynek przy placu Biskupa Nankiera^[d][2][13]. Dopuszcza się zabudowę wolnej przestrzeni z obowiązkiem zapewnienia dojazdu i dojścia do wnętrza kwartału^[14].

W pierzei wschodniej, na narożniku zabudowy placu Nowy Targ znajduje się zachowana kamienica^[e], a za nią niezabudowana przestrzeń z zielenią urządzoną. Natomiast przy placu biskupa Nankiera po tej stronie ulicy znajduje się powojenny budynek mieszkalny^[b] z przybudowaną galerią^{[2][7][4][5][13]}.

Oś widokowa ulicy w kierunku południowym biegnie wzdłuż pierzei zachodniej placu Nowy Targ, na którą składa się powojenny budynek mieszkalno-usługowy^{[f][6][7][13]} i dalej wzdłuż ulicy Krowiej^[15][13]. Natomiast oś widokową w kierunku północnym zamyka kościół św. Wincentego (obecnie katedra greckokatolicka)^{[g][4][16][17]}.

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym położona jest ulica Jodłowa podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII-XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967^[18][19]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii^[20][21]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta^[22]. Ponadto istnieją dodatkowe obostrzenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego dotyczące między innymi wyeksponowania "Domu romańskiego"^[23], czy stosowania nawierzchni kamiennej ulic i chodników^[24].

Przy ulicy i w najbliższym otoczeniu znajdują się następujące zabytki:

nr[h]	obiekt	powstanie	nr rej.[i]	foto
ulica Jodłowa
1	Kamienica, ob. z częściowo usługowym przyziemiem[25][26] pierzeja wschodnia	ok. 1895 r., po 1945 r.[25]	mpzp[25][27], GEZ[26]
plac biskupa Nankiera
7	Kamienica "Pod Złotym Koszykiem", ob. budynek mieszkalno-biurowy[25][28][29] pierzeja zachodnia	XVIII w., poł. XIX w., l. 1979-1982 (remont), 2013 r. (remont)[25] (poł. XIX w.[30])	A/1607/8 z dn. 30.12.1970[25][28][30]
8	Dom klasztoru NMP na Piasku, tzw. "Dom Panien Trzebnickich", ob. Galeria Fotografii, Foto-Medium-Art, tzw. domek romański[25][31][29][23] pierzeja wschodnia	XIII w. (1208, 1218 r. - przywileje Henryka I), XX w.[25] (pocz. XIII-XX w.[29])	rejestr zabytków: nr 168/202 z dn. 30.12.1970[25][31][29]
15	Kościół klasztorny franciszkanów pw. św. Jacka, od 1530 r. kościół klasztorny norbertanów pw. św. Wincentego, następnie krucjalny, parafii rzym.-kat., garnizonowy, od 1991 r. katedralny greckokatolicki[25][32][33] zamyka oś widokową ulicy w kierunku północnym	ok. 1234 r. (relikty), XIII w., 2 poł. XIV w. (roz- i przebudowa), poł. XV w., pocz. XVII w., 1698 r. (kruchta), l. 1723-1727 (przebudowa kpl Mariackiej na mauzoleum Hochbergów), pocz. XX w., po 1945 r.[25] (1232, XIV, XVII-XVIII, po 1945[33])	rejestr zabytków: nr A/5354/8 z dn. 26.11.1947[25][32][33] oraz A/3144/110 (dec.108) z 14.02.1962[33]

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Zabudowa pl. Nowy Targ i Nankiera, za nią kościół.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 1 sierpnia 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków - System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• Mapa podstawowa - System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2018-05-04]  (pol.).
• M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-04-18]  (pol.).
• Uchwała NR XLI/1283/09 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie placu Nowy Targ we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 14 stycznia 2010 r. Nr 6, poz.123; Biuletyn Urzędowy RMW z 25 listopada 2009 r. Nr 11, poz.291., Wrocław, 19 listopada 2009 [dostęp 2018-09-20]  (pol.).
• Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2017 [dostęp 2018-05-04]  (pol.).
• Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice”, Ewa Iwanska, sporządziła Jolanta Gac /NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 28 maja 2018 [dostęp 2018-07-31]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Jodłowa, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2018-09-26]  (pol.).
• ul. Jodłowa, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2018-09-26]  (pol.).
• ul. Jodłowa, wikimapia.org [dostęp 2018-09-26]  (pol.).