Ulica Królowej Jadwigi w Bydgoszczy

ulica Królowej Jadwigi

Okole, Bocianowo
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Przebieg
ulica Dworcowa, ulica Śniadeckich, ulica Fredry ul. Tadeusza Rejtana ul. Władysława Łokietka ul. Adama Naruszewicza ul. Garbary ul. Focha, ul. o. A. Kordeckiego
Położenie na mapie Bydgoszczy ulica Królowej Jadwigi
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Królowej Jadwigi
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 ulica Królowej Jadwigi
53°07′44,3″N 17°59′33,1″E/53,128984 17,992528

Widok ulicy z Mostu Królowej Jadwigi w kierunku południowym

Ulica Królowej Jadwigi w Bydgoszczy – jedna z najważniejszych ulic centrum Bydgoszczy, tworząca szlak komunikacyjny łączący bydgoski Dworzec Główny z południowo-zachodnią częścią miasta, istotny z punktu widzenia funkcjonowania komunikacji miejskiej. Pomiar ruchu w 2006 wykazał, że w szczycie komunikacyjnym ulicą przejeżdża około 1920 pojazdów na godzinę^[1], co generuje zatory pojazdów, wiążące się z niewystarczającą przepustowością skrzyżowań z ul. Dworcową i Garbary.

Historia

Ulica wytyczona została w roku 1860, w związku z intensywnym rozwojem miasta w kierunku północno-zachodnim, będącym efektem oddania do użytku w r. 1851 bydgoskiego dworca kolejowego.

W latach 1861-1865 w osi ulicy powstał łukowy, trójprzęsłowy ceglany most na Brdzie, któremu nadano nazwę Viktoriabrücke. Tuż przy moście powstała stocznia rzeczna Braci Wulff.

W związku z budową nowego odcinka Kanału Bydgoskiego i zwiększeniem parametrów drogi wodnej Odra – Wisła, dotychczasowy most został zastąpiony nowym, żelbetowym, który otwarto 25 sierpnia 1913. Pierwotnie ulica kończyła się na południowej pierzei ulicy Garbary, co wymuszało kierowanie całego ruchu pojazdów w kierunku ulicy Jackowskiego. Dopiero w l. 1974-1975, po zasypaniu Starego Kanału, przebito ulicę do skrzyżowania ulic Focha i Kordeckiego. Rozważane projekty poprowadzenia ulicą linii tramwajowej, ze względu na konieczność kolosalnych wyburzeń, zostały odrzucone na rzecz budowy trasy równoległej do ulicy, którą oddano do użytku w listopadzie 2012.

W ciągu ostatnich lat miejski konserwator zabytków dotował remont budynków przy Królowej Jadwigi 1 i 2, a także ul. Garbary 12 i 18. W 2017 wyremontowano kamienice nr 6, 7 oraz – dzięki wsparciu miasta – nr 4 z 1905 r. oraz 10 z 1880 r.^[2][3]. Część kamienic została wyremontowana po tym, jak poprawę estetyki nakazał powiatowy inspektor nadzoru budowlanego, tak było m.in. w przypadku kamienic z numerami 3 z 1898 r., nr 5, 7 z 1890 r., 8 z 1889 r., 13^[4], 15, 17 z 1910 roku (ze zdobieniami elewacji w formie gzymsów oraz nadokienników i pilastrów na wysokości piętra)^[5] czy też 19; część z inicjatywy i pieniędzy mieszkańców (np. budynek z nr 6 z 1886 r.). Poza odnowionymi elewacjami ulicę zdobią inne elementy, jak pierwsza w mieście retrościana (stylizowana na okres międzywojenny reklama ścienna) z 2014 na budynku przy ul. Garbary nr 9 z 1895 r.^[6][7][8], czy mural na budynku Akademickiej Przestrzeni Kulturalnej WSG. W 2017 rozebrano obiekty basenu i hali widowiskowo-sportowej Astoria z 1962, a w miejsce do 2020 powstały nowe obiekty^[9].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[10]:

• dom, ul. Królowej Jadwigi 2, 1900-01, według proj. Paula Böhma, historyzm malowniczy, nr rej.: A/415/1 z 30.05.1994, z figurą królowej na szczycie
• dom, ul. Królowej Jadwigi 4, 1903-06, nr rej.: A/405/1 z 11.04.1994, ze zróżnicowanymi otworami okiennymi i szachulcową konstrukcją górnej części budynku. W elewacji frontowej umieszczono w parterze loggie, na wysokości drugiego piętra balkon, a także wykusze. W 2017 przeprowadzono prace przy zabezpieczeniu fundamentów kamienicy przed wilgocią, a w 2019 remont elewacji^[11].
• sień frontowa kamienicy, ul. Królowej Jadwigi 6, 1876, nr rej.: A/1663 z 17.07.2014
• kamienica z oficyną, ul. Królowej Jadwigi 10, 1890-91, nr rej.: A/1649 z 20.11.2013, 4-kondygnacyjna, z tablicą pamiątkowa ku czci Jerzego Sulimy-Kamińskiego, twórcy trylogii „Most Królowej Jadwigi”. Elewację zdobią pilastry, boniowany parter, gzymsy, konsole, obramienia okien. Jej symetryczność podkreśla umieszczony w środkowej części ryzalit, w którym umieszczono drzwi wejściowe.

Pozostałe ważniejsze obiekty przy ulicy

• Hala Astoria
• Okręgowy Urząd Miar nr 8
• Przychodnia Fundacji „Zdrowie dla Ciebie”, dawna pracownia rtg przychodni kolejowej
• Muzeum Fotografii i Akademicka Przestrzeń Kulturalna przy Wyższej Szkole Gospodarki (do 2020), w 2021 zajmowane przez nie budynki dawnej XIX-wiecznej wozowni wyburzono pod budownictwo mieszkaniowe^[12][13] o zróżnicowanej wysokości od 3 do 10 kondygnacji^[14] (Osiedle Urzecze, realizacja do 2023)^[15].
• Multikino
• kamienica, ul. Królowej Jadwigi 3, z l. 1897-1898, 3-kondygnacyjna, w stylu historyzmu malowniczego. Jej fasada to mieszanina elementów dawnych stylów, renesansu, baroku i klasycyzmu. Elewację budynku zdobią gzymsy, naczółki i boniowany parter. Jej charakterystycznym elementem jest loggia (na poziomie I piętra) wraz z wykuszem zwieńczonym wieżyczką z cebulastym hełmem. Lewą stronę budynku stanowi ryzalit zwieńczony renesansowym szczytem. Budynek znajduje się w gminnej ewidencji zabytków^[16]. W l. 2018-19 wykonano remont elewacji budynku oraz wymieniono stolarkę okienną i drzwiową^[17][18].
• dawny biurowiec na skrzyżowaniu z ulicą Dworcową, ul. Królowej Jadwigi 17, ośmiokondygnacyjny o powierzchni ponad 5 tys. m kw., z l. 60. XX wieku, w stylu modernistycznym – w PRL siedziba organizacji rolniczych i restauracji „Rzepicha”, a po 1989 oddziału Wielkopolskiego Banku Kredytowego. Od lutego 2019 do kwietnia 2020 przeprowadzono przebudowę elewacji budynku i jego nadbudowę o 2 kondygnacje (VI i VII) na cele mieszkaniowe (7 mieszkań) wraz z przeszkleniem pasażu pieszego^{[19][20][21][22]} według projektu biura Lines Architekci. Obiekt otrzymał nazwę Modern Office oraz iluminację ledową w kolorze czerwonym i niebieskim^[23].
• kamienica, ul. Królowej Jadwigi 21 – w okresie PRL na jej elewacji znajdowała się tablica pamiątkowa oraz wyryty sierp z młotem – pamiątka po akcji bydgoskiego podziemia z jesieni 1944, w wyniku którego ulice Śródmieścia zostały oznakowane herbem ZSRR, a ratusz napisem Wir sind schon da (My jesteśmy już tutaj).

Nazwy

Pierwszym patronem ulicy była Wiktoria – małżonka przyszłego cesarza niemieckiego Fryderyka III. Po włączeniu Bydgoszczy w granice II Rzeczypospolitej w 1920 roku Polacy zachowali zasadę, że patronką ulicy jest panująca monarchini, i nadali jej nazwę Królowej Jadwigi – popularnej na Kujawach z racji przypisywanej jej przepowiedni klęski zakonu krzyżackiego pod Grunwaldem. W latach 1939–1945 niemieccy okupanci używali nazwy sprzed 1920, natomiast po 1945 Polacy wrócili do nazwy międzywojennej. W XXI wieku polska nazwa ulicy i mostu stała się punktem odniesienia przy nadawaniu nazwy równoległej przeprawie mostowej, przeznaczonej dla ruchu tramwajowego, która otrzymała nazwę mostu Władysława Jagiełły.

• do 1920 Viktoriastrasse.
• 1920-1939 Królowej Jadwigi.
• 1939–1945 Viktoriastrasse.
• od 1945 Królowej Jadwigi.

Komunikacja

Przez ulicę Królowej Jadwigi przejeżdżają aktualnie autobusy linii 54, 71 i 77, 79 oraz 31N i 33N. W ujęciu historycznym funkcjonowały tu również linie 60, 60bis, 61, 62, 63, 93, 94, 101, 103, 104, 201, 32N i 34N.

Przypisy

Bibliografia

• Umiński Janusz: Bydgoszcz i okolice: przewodnik, Sport i Turystyka Warszawa 1985.