Ulica Krowia we Wrocławiu

ulica Krowia

Stare Miasto
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	140 m
Przebieg
pl. Nowy Targ ul. Kotlarska ul. Wita Stwosza ul. Biskupia
Położenie na mapie Wrocławia ulica Krowia
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Krowia
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ulica Krowia
51°06′36,9″N 17°02′13,9″E/51,110250 17,037194

Pałac Hatzfeldta, po lewej początek ul. Krowiej

Pierzeja wschodnia

Skrzyżowanie z ul. Wita Stwosza i Biskupią

Ulica Krowia – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście, w jego wschodniej części. Łączy plac Nowy Targ z ulicą Wita Stwosza^[1][2][3][4]. Ma 140 m długości^[1].

Historia

Ulica Krowia jest starą ulicą wytyczoną już w średniowieczu^[2]. Powiązana jest urbanistycznie z placem Nowy Targ^[4][5]. Pierwsza znana pisemna wzmianka o tej ulicy pochodzi z 1348 roku już z obecną nazwą ulicy. Przy ulicy w XVII wieku powstała karczma „Pod Długim Drzewem”^[2]. Przy ulicy po stronie wschodniej istniały oficyny, natomiast po stronie zachodniej parcele przypisane do posesji położonych przy sąsiednich ulicach^[3].

W latach 1715–1719 wybudowano w pierzei wschodniej barokowy pałac dla F. von Hatzfeldta, uznawany za najwspanialszą miejską rezydencję. Został on zniszczony w 1760 roku podczas wojny siedmioletniej. Ruiny tego pałacu rozebrano w 1763 roku, a na jego miejsce w latach 1765–1773 wybudowano nowy pałac Hatzfeldów zbudowany dla F. Ph. A. von Hatzfeldta. W 1912 roku zabudowa tego obszaru została powiększona od strony Nowego Targu. Obiekt użytkowany był przez Nadprezydium Prowincji Śląskiej^{[4][5][6][7][8][9]}. Pałac w latach 60. XX wieku częściowo rozebrany oraz adaptowany parter, oraz rozbudowany o nowy budynek z przeznaczeniem na galerię sztuki Biura Wystaw Artystycznych^[6][8][10].

W 1899 roku na rogu z ulicą Wita Stwosza zbudowano gmach, który obecnie jest siedzibą oddziału banku PKO BP S.A.^[9].

W czasie działań wojennych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku część zabudowy przy ulicy została zniszczona, podobnie jak w całym rejonie placu Nowy Targ. W latach 60. XX wieku zbudowano w pierzei zachodniej żłobek oddany do użytkowania 10 kwietnia 1968 roku, wykorzystywany także w różnych okresach na potrzeby przedszkola^[2][5] oraz budynek mieszkalny przy ulicy Kotlarskiej^[11]. Po wojnie nastąpiła adaptacja reliktów pałacu na galerię^[8].

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy własne:

• Kugasse („Krowia”), od 1348 r.^[a][2][3]
• Weyngasse („Winna”), ok. 1416/1562 r.^[a][2][3]
• Fleischergässel („Rzeźnicza”), ok. XVIII w.^[3]
• Langeholzgasse („Pod Długim Drzewem”, „Długie Drzewo”), od 1825 r. do 1945 r.^[2][3][12]
• Krowia, od 1945 r.^{[1][2][3][12]}.

Źródło nadania ulicy pierwotnej nazwy nie jest znane^[2][3]. Jedynie istnieją domniemania, że w związku z powstaniem w tym rejonie Nowych Jatek, istniały tu rzeźnie i obory, ewentualnie w pobliżu mogły znajdować łąki na których wypasano zwierzęta i te okoliczności mogły stanowić o takim nazewnictwie tej ulicy^[2] i pobliskiej ulicy Świętego Wita, która wcześniej nosiła nazwę ulicy Koziej^[2][13]. Brak wiedzy na temat źródeł dla nazwy Weyngasse („Winna”). Natomiast nazwę Fleischergässel („Rzeźnicza”) wiąże się z pobliskimi Nowymi Jatkami^[3]. Kolejna nazwa tej ulicy – Langeholzgasse – pochodziła od nazwy gospody (karczmy z XVII wieku), która istniała na rogu z ulicą Kotlarską. Nazwa ta w języku niemieckim brzmiała Zum langen Holz, co znaczyło „Pod Długim Drzewem”, „Długie Drzewo”^[2][3][12]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 97 z 31.11.1945 r.^[1].

Układ drogowy

Do ulicy przypisana jest droga gminna o długości 140 m^[1].

Ulice i place powiązane z ulicą Krowią:

• skrzyżowanie:
  • plac Nowy Targ^[1][14]
  • ulica Kotlarska^[15][16]
• skrzyżowanie:
  • ulica Wita Stwosza^[1][17]
  • ulica Biskupia^[16][18].

Zabudowa i zagospodarowanie

W pierzei zachodniej zabudowa ulicy obejmuje od południa budynki banku, fragment niezabudowany pierzei, w głębi którego znajduje się obiekt oświaty przy ulicy Krowiej 1 (użytkowany w różnych okresach jako żłobek lub przedszkole) i dalej szczyt wschodni budynku mieszkalnego położonego przy ulicy Kotlarskiej^{[2][3][16][19]}. Zachodni kwartał zabudowy, ograniczony ulicami Wita Stwosza, Łaciarską, Kotlarską i Krowią, przeznaczony jest w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na potrzeby usług i hotelarstwa w części południowej^[20], a w części północnej usług, hotelarstwa i mieszkalnictwa^[20], przy czym pomiędzy tymi dwoma strefami przewiduje się wykreowanie nowej ulicy klasy dojazdowej łączącej ulicę Krowią z ulicą Łaciarską, w tym ulicy pod zabudową uzupełniającą pierzeję zachodnią^[21].

W pierzei wschodniej zabudowa ulicy obejmuje od południa budynek galerii z reliktami pałacu od strony ulicy Wita Stwosza, dalej niezbudowany fragment terenu, a za nim kompleks zabudowy Urzędu Miejskiego Wrocławia (dawniej Nadprezydium Prowincji Śląskiej)^{[2][3][4][6][7][8][19]}. Cały ten kwartał zabudowy, ograniczony placem Nowy Targ, ulicą Świętego Wita, ulicą Wita Stwosza i ulicą Krowią, przeznaczony jest w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na potrzeby usług i hotelarstwa^[22].

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym położona jest ulica Krowia podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII-XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967^[23][24]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii^[25][26]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta^[27]. Ponadto wymaga się stosowania nawierzchni kamiennej ulic i chodników^[28].

W otoczeniu ulicy znajdują się następujące zabytki:

nr[b]	obiekt	powstanie	nr rej.[c]	foto
plac Nowy Targ
1-8	Nadprezydium Prowincji Śląskiej (Oberpräsidium), obecnie Urząd Miasta Wrocławia[29][30][31] pierzeja wschodnia[d]	XIX wiek, lata 1914-1918 (projekt K. Löwe; rozbudowa i przebudowa), po 1945 r.[29][30][31]	rejestr zabytków: nr A/2269/504/Wm z dnia 15.01.1993 r.[29][30][31]	(c) Danuta B. / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
ulica Wita Stwosza
32	Portyk pałacu Hatzfeldów, obecnie budynku galerii Awangarda[e][29][32] pierzeja wschodnia[d]	lata 1715–1722, lata 1766–1773 (projekt Carl Gotthard Langhans)[29][33]	rejestr zabytków: nr A/2796/173 z dnia 15.02.1962 r.[29][33]
33-35	Budynek Śląskiego Towarzystwa Bankowego (Schlesischer Bankverein), obecnie budynek PKO Bank Polski[29][34] pierzeja zachodnia[d]	1906 r. (na miejscu XVII wiecznego pałacu)[29]	mpzp[29], GEZ[34], rejestr zabytków: nr A/6056 z dnia 23.08.2017 r.[34][35]
33-35	Budynek banku Śląskiego Towarzystwa Bankowego (Schlesischer Bankverein), obecnie nieużytkowany[29] pierzeja zachodnia[d]	1899 r.[29] (1899, 1906, 1922[35])	mpzp[29], GEZ,
16	Kamienica z częścią usługową, obecnie budynek biurowo-usługowy (od ul. Biskupiej – XVI-wiek portal z Rynek 12))[29] zamyka oś widokową w kierunku południowym, pierzeja zachodnia[d]	1804 r. (na miejscu wcześniejszej z winiarnią Philippich); 1904 r. (przeniesienie portalu)[29][36] (1802 r., XX wiek[35])	rejestr zabytków: nr A/2797/172 z dnia 15.02.1962[29][35][36]
ulica Biskupia
10a	Hotel de Rome i sklep Carla Marlienzen, obecnie Dolnośląski Zakład Doskonalenia Zawodowego[29] zamyka oś widokową w kierunku południowym, pierzeja wschodnia[d]	lata 90. XIX wieku[29][37] (XV wiek, 1863 r.[38])	rejestr zabytków: A/1394/583/Wm z dnia 24.12.1998 r.[29][37][38]

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 1 sierpnia 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków - System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• Mapa podstawowa - System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-09-11]  (pol.).
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2018-05-04]  (pol.).
• M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-04-18]  (pol.).
• Uchwała NR XLI/1283/09 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie placu Nowy Targ we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 14 stycznia 2010 r. Nr 6, poz.123; Biuletyn Urzędowy RMW z 25 listopada 2009 r. Nr 11, poz.291., Wrocław, 19 listopada 2009 [dostęp 2018-09-20]  (pol.).
• Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2017 [dostęp 2018-05-04]  (pol.).
• Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice”, Ewa Iwanska, sporządziła Jolanta Gac /NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 28 maja 2018 [dostęp 2018-07-31]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Krowia, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-01-07]  (pol.).
• ul. Krowia, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2019-01-07]  (pol.).
• ul. Krowia, wikimapia.org [dostęp 2019-01-07]  (pol.).