Ulica Kujawska w Bydgoszczy

ulica Kujawska

Śródmieście, Szwederowo, Wzgórze Wolności, Bielice
Północny odcinek ulicy Kujawskiej
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Długość	1,6 km
Plan
Przebieg
← ul. Zbożowy Rynek, 25 80, ↑ ul. Bernardyńska, ul. Toruńska 80 → (Rondo Bernardyńskie) ul. Ustronie ul. Karpacka ul. Sieroca ← ul. Ludwika Solskiego, al. Wojska Polskiego → (Rondo Kujawskie) ul. Lwowska ← ul. Marii Konopnickiej, ul. Tucholska → ← ul. Brzozowa, al. Jana Pawła II → (Rondo Inowrocławskie) al. Jana Pawła II
Położenie na mapie Bydgoszczy ulica Kujawska
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Kujawska
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 ulica Kujawska
53°06′44,7″N 18°00′30,2″E/53,112420 18,008388

Rondo Kujawskie

Dwujezdniowy odcinek na tle zabudowy Szwederowa Południe

Ulica Kujawska – ważna pod względem komunikacyjnym ulica w Bydgoszczy. Łączy centrum miasta z osiedlami mieszkaniowymi położonymi na Górnym Tarasie miasta oraz jest (razem z al. Jana Pawła II) drogą wylotową w kierunku Inowrocławia. W dwudziestoleciu międzywojennym była piątą pod względem długości ulicą w Bydgoszczy, licząc łącznie 2,90 km^[1].

Położenie

Ulica rozciąga się na kierunku południe-północ, od Ronda Bernardyńskiego do skrzyżowania z al. Jana Pawła II. Jej długość wynosi ok. 1,6 km. Na całej długości ulicy biegnie droga krajowa nr 25. Ulica stanowi jedną z głównych arterii komunikacyjnych Bydgoszczy łącząc Stare Miasto i Śródmieście z południowymi osiedlami miasta położonymi na tzw. Górnym Tarasie. W kierunku południowym przebiega na granicy następujących jednostek urbanistycznych: Szwederowo, Wzgórze Wolności oraz Bielice.

Historia

Ulica Kujawska stanowi stary trakt komunikacyjny łączący Bydgoszcz z osadami położonymi na Kujawach, na południe od Puszczy Bydgoskiej. Jeszcze przed lokacją miasta przemieszczano się tędy od bydgoskiego zespołu grodowego w kierunku Inowrocławia. Lokalizacja traktu w tym miejscu zdeterminowana była istnieniem wąwozu w zboczu bydgoskiej pradoliny, umożliwiającego pokonanie różnicy wysokości 25 m między dnem doliny Brdy (45 m n.p.m.), a równiną wyższego tarasu pradoliny (70 m n.p.m.) rozciągającego się w kierunku Puszczy Bydgoskiej. Przy trakcie tym, blisko Brdy i grodu bydgoskiego w XIII w. wybudowano pierwszą bydgoską świątynię pw. św. Idziego (prawdopodobnie ufundowaną przez księcia kujawskiego Kazimierza i utrzymywaną przez miejscowego kasztelana)^[2].

Przebieg drogi, pokrywający się z obecną ulicą widoczny jest na najstarszym planie Bydgoszczy, sporządzonym przez szwedzkiego kwatermistrza Erika Dahlbergha w 1657 r.^[3] Trakt prowadził do Bramy Kujawskiej, na teren miasta lokacyjnego Bydgoszczy, gdzie z kolei można było mostem przekroczyć Brdę i podążać na północ w kierunku Gdańska.

W XVII-XVIII w. droga łączyła z miastem folwarki i wsie położone na południe od miasta: Rupienicę (gdzie przekraczano potok Niziny), Glinki i poprzez Puszczę Bydgoską wiodła do Przyłęk, skąd prowadziła w kierunku Jeziora Jezuickiego. Taki stan rzeczy przedstawia mapa okolic Bydgoszczy z 1796-1802 r. (mapa Schroettera, po raz pierwszy wykonana na podstawie pomiarów geodezyjnych)^[4]. Natomiast plan okolic Bydgoszczy z 1857 r. przedstawia wzdłuż drogi ciąg zabudowań o charakterze podmiejskim^[5]

Początkowo tylko północna część ulicy w dzisiejszym przebiegu pozostawała w granicach administracyjnych miasta Bydgoszczy. Fragment ulicy na Przedmieściu Kujawskim należał do miasta już w 1800 r., zaś od 1867 r. fragment na terenie tzw. Bielic do potoku Niziny. W 1920 r. po przejściu Bydgoszczy w granice odrodzonego państwa polskiego, w granice Bydgoszczy włączono kilkanaście okolicznych gmin podmiejskich, m.in. Szwederowo, Bielice Nowe, Rupienicę. W ten sposób ulica Kujawska na całej długości, aż do dzisiejszych granic miasta znalazła się w granicach administracyjnych Bydgoszczy^[6]. W latach 1870-1872 po wybudowaniu ul. Bernardyńskiej, która przez most żelazny na Brdzie połączyła ul. Kujawską ze Śródmieściem Bydgoszczy, ulica nabrała jeszcze większego znaczenia komunikacyjnego^[7]. W okresie międzywojennym ulica Kujawska miała nawierzchnię brukowaną kamieniem polnym i nie posiadała chodników dla pieszych, zaś za posesją nr 117 należącą do Zgromadzenia Ducha Świętego, była wysypana tłuczniem kamiennym^[8]. Na północnym odcinku posiadała oświetlenie gazowe. Od ul. Marii Konopnickiej do ul. Karpackiej wzdłuż ul. Kujawskiej biegła równoległa ulica Sieradzka, położona w wąwozie, 3 m niżej^[9].

Zarówno w okresie pruskim, jak i po 1920 r. ulicą Kujawską nazywano drogę od Zbożowego Rynku aż do granic miasta na styku z Puszczą Bydgoską. Po budowie w latach 80. XX w. dwujezdniowej arterii komunikacyjnej ul. Niziny, ulica Kujawska na odcinku od granic miasta do skrzyżowania z ul. Niziny stała się elementem trasy N-S przecinającej Bydgoszcz^[10]. W związku z tym przebudowano ją na dwujezdniową. W latach 80. ulicę gruntownie zmodernizowano, poszerzając ją do dwóch jezdni po 3 pasy każda na odcinku przebiegającym pomiędzy budującymi się osiedlami z wielkiej płyty: Wzgórzem Wolności i Szwederowem Południe. Zlikwidowano wówczas równoległą ulicę Sieradzką^[9], zaś na jej miejscu zbudowano rondo Kujawskie z przejściami podziemnymi, których jednak nigdy nie użytkowano (mimo potencjalnych możliwości przekształcenia ich w schrony dla ludności)^[11], a po 20 marca 2019 przystąpiono do ich rozbiórki^[12].

Po śmierci Jana Pawła II w 2005 r. Rada Miasta Bydgoszczy nadała jego imię alei Niziny i południowemu fragmentowi ulicy Kujawskiej, stanowiącemu przedłużenie tej arterii. W 2005 r. w związku z budową centrum handlowego Glinki dokonano przebudowy układu drogowego na styku ul. Kujawskiej i al. Jana Pawła II. Powstało dwupoziomowe skrzyżowanie oraz rondo Inowrocławskie.

Nazwy

Ulica w przekroju historycznym posiadała następujące nazwy^[13]:

• przed 1920 – Kujawierstraße
• 1920-1939 – Kujawska
• 1939–1945 – Kujawierstraße
• od 1945 – Kujawska

Komunikacja

Ruch tramwajowy

Do 2020 na ulicy Kujawskiej nie prowadzono ruchu tramwajowego, lecz od lat 80. XX w. istniały plany jego wprowadzenia na odcinku rondo Kujawskie – rondo Bernardyńskie, gdyż łącznik tramwajowy na ulicy znacznie polepszyłby efektywność bydgoskiej sieci tramwajowej. W 2006 r. opracowano projekt modernizacji ulicy na tym odcinku wraz z planem budowy torowiska tramwajowego. Projektu jednak nie zrealizowano. Przebudowę ulicy po raz kolejny zaplanowano w 2015 r. w związku z budową centrum handlowego Zielone Arkady. W 2017 podpisano umowę na dofinansowanie ze środków UE przebudowy tej ulicy (łącznie z budową torowiska, drugiej jezdni, przebudową dwóch rond oraz budową dróg rowerowych i parkingów), a w 2018 rozpisano przetarg na realizację inwestycji^[14]. Do przetargu początkowo zgłosiło się 10 podmiotów, oferty złożyły ostatecznie 3: konsorcjum stworzone przez firmę „Gotowski – Budownictwo Komunikacyjne i Przemysłowe Bydgoszcz”, Przedsiębiorstwo Budownictwa Drogowo-Inżynieryjnego Toruń oraz Tor-Krak Kraków (167,4 mln zł), którego oferta została ostatecznie wybrana; PBDIM Kobylarnia SA (171 mln zł) oraz Trakcja PRKiI (230 mln zł), przy założonej przez inwestora wartości kosztorysowej w wysokości 136,4 mln zł. Wszyscy wykonawcy zadeklarowali zakończenie budowy w ciągu dwóch lat od podpisania umowy i zaoferowali ośmioletnią gwarancję na wykonane prace^[15][16]. Umowa na realizację inwestycji została podpisana 29 listopada 2018^[17]. Po zrealizowaniu inwestycji wzdłuż ulicy posadzono ponad 630 drzew (m.in. jesiony wyniosłe oraz kasztanowce zwyczajne) i co najmniej 6 tys. krzewów i bylin (tawuły japońskie, berberysy Thunberga, jałowce płożące, kosodrzewina, róże okrywowe, forsycje, hortensje): pomiędzy rondem Bernardyńskim a Kujawskim 100 klonów, lip srebrzystych, czeremch pospolitych i wirginijskich oraz wiśni piłkowanych, 100 drzew od ronda Kujawskiego do ul. Konopnickiej, a 80 platanów klonolistnych, klonów polnych i śliw wiśniowych na początku ul. Wojska Polskiego^[18][19]. Ponadto na murach oporowych wykopu linii tramwajowej w listopadzie 2020^[20] powstał najdłuższy w mieście mural o długości 440 metrów (2 ściany o długości 220 metrów i wysokości od 3 do 4 metrów) autorstwa Jana Kołodzieja i Krzysztofa Syrucia^[21][22][23]. Pierwszy przejazd tramwaju nową trasą w ramach prób technicznych odbył się 14 października 2020^[24], a kolejny 20 listopada 2020^[25].

W ramach prac ułożono 2424 m pojedynczego toru, w tym 1126 m na 563-metrowym odcinku ul. Kujawskiej; ponadto 634 m rozjazdów, 86 słupów trakcyjnych (w tym 50 przy torach otwartych 6 grudnia 2020). Tunel tramwajowy pod rondem otrzymał szerokość od 11 do 27 m^[26].

Uruchomienie linii tramwajowej nastąpiło 6 grudnia 2020 (pierwotnie podawanym terminem był 15 listopada 2020, a następnie 5 grudnia)^[27][28]. Układ drogowy oddano do użytku w późniejszym terminie^[29]; jako ostatnia oddana została do użytku przebudowana zachodnia jezdnia ul. Kujawskiej (16 kwietnia 2021)^[30], jednak prace wykończeniowe przeciągnęły się do 26 czerwca 2021^[31][32].

Obciążenie ruchem

Ulica Kujawska należy do mocno obciążonych ruchem drogowym arterii komunikacyjnych w Bydgoszczy. Pomiar ruchu w 2006 r. wykazał, że w szczycie komunikacyjnym przejeżdża przezeń ok. 1000 pojazdów na godzinę. W godzinach porannych i popołudniowych na ulicy często notuje się zatory pojazdów^[33].

Zabudowa

Wzdłuż północnego odcinka ulicy Kujawskiej aż do potoku Niziny istniała na początku XX wieku zabudowa w postaci parterowych i piętrowych domów z ogrodami na tyłach posesji. Domy te w większości rozebrano w latach 80. XX w. podczas modernizacji ulicy. Pozostała jedynie pierzeja kamienic i domów po zachodniej stronie ulicy między rondem Bernardyńskim a Kujawskim. Wśród zabudowy wyróżnia się zabytkowa kamienica przy ul. Kujawskiej 4, wzniesiona w 1890 r. jako willa Kollwitzów według projektu Józefa Święcickiego, przebudowana w 1904 r., wpisana do rejestru zabytków^[34], obecnie siedziba Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej^[35]. W 2017 przeprowadzono w niej renowację drewnianych elementów wnętrza (balustrad, schodów i herbu)^[36].

W 2016 r., w związku z planowaną budową linii tramwajowej, dokonano wyburzeń kolejnych obiektów (m.in. nr 18, 30, 40)^[37]. W lutym 2019, w związku z przystąpieniem do budowy linii tramwajowej wzdłuż ulicy Kujawskiej, wyburzono budynki między rondem Kujawskim a stacją benzynową o numerach 53, 55, 57 i 61^[38][39].

W ramach budowy linii tramwajowej w 2020 odtworzono schody, łączące do 2003 ulicę z promenadą na Wzgórzu Wolności^[40].

Przypisy

Bibliografia

• Derenda Jerzy red.: Piękna stara Bydgoszcz. Tom I z serii: Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006. ISBN 83-916178-0-7, 978-83-916178-0-9, 83-916178-5-8, 978-83-916178-5-4, 83-916178-1-5, 978-83-916178-1-6
• Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia z przebudowy ulicy w 2019

Ulica Kujawska wznosząca się na górny taras miasta. W tle zabudowa Szwederowo-Północ (2005 rok)