Ulica Milionowa w Petersburgu

Widok na ul. Milionową z Pałacu Zimowego

Ulica Milionowa^[1] (ros. Миллионная улица, Millionnaja ulica) – ulica w Petersburgu. Rozpoczyna swój bieg nad Kanałem Łabędzim, biegnie równolegle do Newy i kończy bieg na Placu Pałacowym. Przebiega przez dwie wyspy – 1. i 2. Wyspę Admiralicji (do przekopania Kanału Zimowego była to jedna wyspa).

Historia

Ulica została wytyczona w 1711 r. w związku z budową Pałacu Zimowego^[2]. Oficjalnie układ ulic w tej części miasta został zatwierdzony przez Piotra I w maju 1715 r. Ulicy nadano wówczas nazwę Wielkiej, gdyż wyróżniała się swoją długością, na pierwszych planach Petersburga funkcjonowała również jako Pocztowa^[3] lub Wielka Niemiecka (od słobody niemieckiej, jaka ukształtowała się w tej części Petersburga)^[2]. W latach 1718–1719 ulicę przeciął Kanał Zimowy, nad którym wzniesiono pierwszy w Petersburgu most zwodzony. W pierwszych latach po wytyczeniu ulicy wzniesiono przy niej pierwszych kilkanaście domów mieszkalnych^[3]. Od lat 30. XVIII w. ulicę nazywano wymiennie Niemiecką, Grecką (od innej położonej w pobliżu słobody) oraz Milionową. Ostatnia z nazw odnosiła się do rezydencji hrabiego Szeremetjewa położonej przy ulicy pod nr. 19. Z uwagi na ogromny przepych obiektu nazywano go Milionowym Domem^[3]. Zabudowa ulicy, położonej w bezpośrednim sąsiedztwie Pałacu Zimowego i Nabrzeża Pałacowego, należała do najwystawniejszych w rozwijającym się Petersburgu^[4]. Rezydencje i wille wznosili przy niej zarówno Rosjanie, jak i cudzoziemcy^[5]. Jeszcze w 1738 r. oficjalną nazwą ulicy została Wielka Niemiecka^[3].

Pałac Sałtykowa, rezydencja z lat 80. XVIII w. pod nr 3

W 1736 r. i 1737 r. zabudowa ulicy została zniszczona przez kilka pożarów śródmieścia Petersburga. Jedną z przyczyn szybkiego rozprzestrzeniania się ognia był fakt, że w tej części miasta obok efektownych murowanych rezydencji wznoszono budynki drewniane^[4]. Po pożarach, które strawiły całe słobody Niemiecką i Grecką, budowania drewnianych domów zabroniono. Przy Wielkiej Niemieckiej powstały kamienne domy zamożnych mieszkańców miasta, celowo wznoszone na wysokim fundamencie, by nie ulec zniszczeniu w czasie regularnych powodzi. Na pierwszych kondygnacjach budynków od lat 40. XVIII w. otwierano również sklepy^[3]. Ulicę wydłużono aż do Kanału Łabędziego, wzdłuż Łąki Carycy (późniejszego Pola Marsowego)^[3]. W końcu XVIII w. do powszechnego użytku weszła nazwa ulica Milionowa, która brzmiała bardziej prestiżowo; ulicę w tym okresie zamieszkiwali głównie przedstawiciele arystokracji, natomiast część budynków, należących do gorzej urodzonych, choć zamożnych właścicieli, była oddawana pod wynajem. Jeszcze w XIX w. ulicę nazywano też Wielką Milionową, dla odróżnienia od Małej Milionowej – części obecnej ul. Wielkiej Morskiej, lub Troicką, od cerkwi Trójcy Świętej znajdującej się w pałacu księcia Oldenburskiego^[3].

W 1918 r. ulicy Milionowej nadano imię narodowolca Stiepana Chałturina, który w 1880 r. próbował dokonać zamachu na Aleksandra II, wysadzając w powietrze część Pałacu Zimowego^[2]. Nazwę historyczną przywrócono ulicy w 1991 r.^[3]

Rezydencja Cantemira, nr 7

Znaczące obiekty

• dom Iwana Bieckiego, następnie pałac księcia Oldenburskiego, wzniesiony w latach 70. lub w latach 1784–1787 według projektu Jeana-Baptiste'a Vallina de la Mothe, przebudowany w latach 30. XIX w. według projektu Wasilija Stasowa^[2]
• dom Sałtykowa, wzniesiony w latach 1784–1788 według projektu Giacomo Quarenghiego^[2]
• 

  Pałac Marmurowy
  , dawny budynek głównej apteki, wzniesiony w 1732 r., pod nr 4^[2]
• pałac Dimitrie Cantemira, wzniesiony w I poł. XVIII w. według projektu Bartolomeo Rastrellego, przebudowany na miejską rezydencję dla Ilji Gromowa w XIX w., pod nr 7^[6][7]
• Pałac Marmurowy pod nr 5/1^[2]
• dom Bariatyńskich wzniesiony w latach 1720–1730, przebudowany w XIX w., pod nr 21^[8]
• dom hrabiego Apraksina, następnie Siemiona Abamelek-Łazariewa, przebudowany w latach 70. XVIII w. i na pocz. XX w. według projektu J. Worotiłowa, pod nr 22^[7]
• dom Iwana Musina-Puszkina, przebudowany w latach 90. XIX w., pod nr 29^[7]
• dom L. Blumentrosta pod nr 30^[7]
• koszary 1 batalionu Prieobrażeńskiego Pułku Lejbgwardii pod nr 33^[2]
• dom sztabu generalnego, wzniesiony w 1843 r. według projektu Aleksandra Briułłowa, pod nr 38^[2]
• Pałac Nowo-Michajłowski^[2] ze skrzydłem powstałym poprzez przebudowę dawnego Milionowego Domu (Sztalmejstierski korpus) pod nr 19^[9]

Przypisy

Bibliografia

• J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7.
• B. Piotrowski (red.), O. Czekanowa i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad. Encikłopiediczeskij sprawocznik, Naucznoje Izdatiel’stwo Bol’szaja Rossijskaja Encikłopiedija, ISBN 5-85270-037-1.
• M. Wilk, Petersburg. Stara i nowa historia, Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych, Łódź 2003, ISBN 83-88504-17-7.