Ulica Niska w Warszawie

Ulica Niska w Warszawie
Śródmieście
Ilustracja
Ulica Niska przy ul. Karmelickiej
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Przebieg
Ikona ulica skrzyżowanie.svgu. Dubois
Ikona ulica skrzyżowanie.svgul. Karmelicka
Ikona ulica skrzyżowanie.svgal. Jana Pawła II
Ikona ulica skrzyżowanie.svgul. Smocza
Ikona ulica.svgul. Okopowa
Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Niska w Warszawie”
Ziemia52°15′03,7″N 20°59′14,7″E/52,251015 20,987404
Wschodni odcinek ulicy widziany z ul. Marchlewskiego (obecnie al. Jana Pawła II), lata 60. XX wieku

Ulica Niska – ulica w dzielnicach Wola i Śródmieście w Warszawie.

Historia

Pierwotnie była drogą narolną biegnącą między dołami po gliniankach łączącą ul. Pokorną z wałem miejskim (ulicą Okopową). W tej okolicy, na zachód od ulicy Dzikiej, przez długi czas działały liczne cegielnie, a na północy znajdowały się ogrody i pola uprawne oraz rozlewiska rzeki Drny. Okoliczne grunty należały do Starej Warszawy, i były stopniowo parcelowane. Nazwa ulicy, nadana w 1771, związana była z położeniem ulicy, biegnącej wśród glinianek i stawów[1].

W 1784 przy ulicy znajdowały się nieliczne drewniane domy oraz trzy niewielkie browary. W jednym z nich podczas insurekcji kościuszkowskiej produkowano amunicję. W drugiej połowie lat 50. XIX wieku ulica, wybrukowana kamieniem polnym, otrzymała oświetlenie gazowe.

W 1871 na terenie między obecnymi ulicami: Smoczą, Glinianą, Okopową i Niską, w miejscu zasypanych i splantowanych glinianek, rozpoczęła się budowa garbarni, działającej od lat 80. XIX wieku pod firmą Bracia Pfeiffer[2]. Rozwój ulicy nastąpił po 1873, kiedy to została ona zabudowana pierwszymi kamienicami, warsztatami i małymi fabryczkami. W 1910 przy ulicy znajdowało się ok. 50 kamienic frontowych i domów murowanych. Niska należała do najuboższych ulic żydowskiej Dzielnicy Północnej[3].

We wrześniu 1939, podczas niemieckich nalotów, spłonęło wiele kamienic[3]. W listopadzie 1940 ulica Niska w całości znalazła się w obrębie utworzonego przez władze niemieckie getta[4].

W dniach 6–11 września 1942, podczas wielkiej akcji deportacyjnej, pomiędzy ulicami: Smoczą, Gęsią, Zamenhofa, Szczęśliwą i placem Parysowskim zgromadzono ok. 100 tys. mieszkańców getta („kocioł na Miłej” lub „kocioł na Niskiej”)[5]. W wyniku selekcji 32 tys. osób otrzymało „numerki na życie” i mogło pozostać w getcie, 2,6 tys. zastrzelono, a ponad 54 tys. wywieziono do obozu zagłady w Treblince[6].

Prawie cała zabudowa ulicy uległa zniszczeniu w 1943[3].

W czasie powojennej odbudowy Warszawy ulicę Niską wytyczono w jej przedwojennym biegu, z wyjątkiem jej wschodniego odcinka, który po 1945 odgięto na południowy wschód do ulicy Lewartowskiego[7] (w 2021 nadano mu nazwę Dow Bera Meiselsa)[8]. W latach 60. przy ulicy wzniesiono bloki mieszkalne osiedli Muranów Północny i Muranów Zachodni[9]

Ważniejsze obiekty

  • Elektryczna podstacja rozdzielcza, wzniesiona ok. 1931 (przed wojną nr 66, obecnie nr 24) – dwa parterowe budynki usytuowane szczytami do ulicy, odnowione w latach 2003–2004[10]. Jest to jedyny przedwojenny obiekt znajdujący się przy ulicy i jeden z nielicznych zachowanych na terenie tzw. getta centralnego[7].
  • Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych im. Marka Twaina (nr 5).
  • Blok mieszkalny (nr 11) – „Mister Warszawy” z 1960[11].

Przypisy

  1. Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 146. ISBN 83-86619-97X.
  2. Józef Mieczysław Pfeiffer: Wspomnienia warszawskiego przemysłowca. Warszawa: Bis Press, 2003, s. 18–19. ISBN 83-913295-5-0.
  3. a b c Jarosław Zieliński. Niska w duszących oparach. „Stolica”, s. 74, maj 2019. 
  4. Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 1. Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
  5. Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 746, 859. ISBN 978-83-63444-27-3.
  6. Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 745–746. ISBN 978-83-63444-27-3.
  7. a b Paweł E. Weszpiński, Mapa 9. Getto warszawskie. Współczesny układ ulic i ostańce zabudowy według stanu na rok 2013 na tle dawnego planu miasta [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
  8. Tomasz Urzykowski. Wraca ulica rabina Meiselsa. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 2−3 października 2021. 
  9. Barbara Orlańska, Andrzej Dobrucki, Wacław Orzeszkowski, Jan Kazimierz Zieliński: Warszawskie osiedla ZOR. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1968, s. 27, 32.
  10. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 12. Plac Na Rozdrożu-Nowiniarska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2006, s. 298. ISBN 83-88372-34-3.
  11. Łukasz Gorczyca, Marek Czapelski (red.): Mister Warszawy. Architektura mieszkaniowa lat 60. XX wieku. Warszawa: Raster, 2012, s. 19. ISBN 978-83-932884-6-5.

Bibliografia

  • Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 12. Plac Na Rozdrożu-Nowiniarska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2006, s. 293-298. ISBN 83-88372-34-3.

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Ikona ulica skrzyżowanie.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona skrzyżowania
Ikona ulica.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Ulica Niska przy Karmelickiej w Warszawie 2021.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ulica Niska przy Karmelickiej w Warszawie, widok w kierunku wschodnim
Ulica Niska widziana z ul. Marchlewskiego w latach 60 XX wieku.jpg
Ulica Niska widziana z ul. Marchlewskiego w latach 60 XX wieku