Ulica Ołowiana we Wrocławiu

Ulica Ołowiana

Gajowice
Od ul. Kłośnej do ul. Pereca
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	200 m
Poprzednie nazwy	Gellertstrasse
Przebieg
ul. Pereca ul. Ołowiana (rozwidlenie) Zieleniec przy ul. Ołowianej-Kłośnej ul. Kłośna ul. Oporowska
Położenie na mapie Wrocławia Ulica Ołowiana
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ulica Ołowiana
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Ulica Ołowiana
51°05′53,839″N 17°00′18,155″E/51,098289 17,005043

Ul. Ołowiana 2-4

Ul. Ołowiana 5-13

Ulica Ołowiana – ulica położona we Wrocławiu, łącząca ulicę Icchaka Lejba Pereca z ulicą Oporowską na osiedlu Gajowice, w dawnej dzielnicy Fabryczna. Ulica ma 200 m długości. Obszar przez który przebiega ulica ujęty jest w gminnej ewidencji zabytków i objęty jest ochroną w zakresie historycznego układu urbanistycznego osiedla. Przy ulicy i w najbliższym otoczeniu znajdują się zabytkowe budynki również wpisane do gminnej ewidencji zabytków.

Historia

Ulica przebiega przez obszar dawnych Gajowic (Gabitz), który został włączony do miasta w 1868 r.^[1][2] Rejon pobliskiego placu Icchaka Lejba Pereca ukształtowany został według projektu z 1895 r.^[3] Plac ten (Rehdigerplatz) z częścią dochodzących do niego ulic istniał już w 1901 r., ale nie istniały jeszcze ani ulica Ołowiana, ani Kłośna^[4][5]. Natomiast do 1926 r. ulica Ołowiana istniała już na całej swojej długości, wraz z zabudową po obu jej stronach, podobnie jak wspomniana ulica Kłośna (Wielandstrasse). Istniał już także charakterystyczny trójkąty w rzucie poziomym skwer zlokalizowany między dwiema jezdniami ulicy Ołowianej i ulicą Kłośną zachowany do dziś. Po obu stronach ulicy istniały ciągła zabudowa pierzejowa z numeracją od 1 do 17 dla numerów nieparzystych i od 2 do 16 dla numerów parzystych. Numeracja ta dla numeru 3 i numerów 2-10 została zachowana współcześnie, także dla powojennego budynku 2-4 zbudowanego z miejscu zniszczonej zabudowy^[5][6][7][8].

Zabudowa Gajowic w dużej części uległa, w wyniku działań wojennych, zniszczeniom powstałym podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. Zniszczony podczas II wojny obszar Gajowic od lat 60. XX wieku stał się miejscem największej inwestycji mieszkaniowej w powojennej historii miasta. W latach 60. i 70. XX wieku nastąpiła odbudowa osiedla Gajowice według projektu Igora Tawryczewskiego^{[1][2][9][10]}. Prace nad projektem rozpoczęto w 1959 r., a z wyżej wymienionym współpracowali: Edmund Frąckiewicz, Jadwiga Grabowska-Hawrylak, Maria Kiełczewska, Witold Maciejewski, Zygmunt Pawłowicz, Maria Tawryczewska^[11]. Powstała wówczas zabudowa przy ulicy Ołowianej, z uwzględnieniem zachowanych budynków pod numerami 3, 6, 8, 10. Wolna od zabudowy pozostała strona południowo-wschodnia sięgająca ulicy Żelaznej, z wyjątkiem pojedynczej zachowanej kamienicy pod numerem 3^{[1][2][9][10][12]}. Przy skrzyżowaniu z ulicą Icchaka Lejba Pereca w miejsce zniszczonej zabudowy pod numerami 2 i 4 powstał między innymi budynek lokalami usługowymi na parterze wyniesionym ponad poziom terenu, przy czym w jednym z nich przez lata mieściła się księgarnia i sklep papierniczy oraz w podcieniu charakterystyczny kiosk, w którym przez lata mieściła się kolektura gier Totalizatora Sportowego. Natomiast pierzeję południowo-zachodnią ulicy na odcinku od ulicy Kłośnej do ulicy Oporowskiej stanowi parawanowy budynek sięgający ulicy Grabiszyńskiej i nadwieszony nad ulicą Oporowską^{[5][7][13][14][15][16]}. Budynkowi przypisano adresy: ulica Kłośna 1 i ulica Żelazna 58-74 mimo że położony jest w pierzei ulicy Ołowianej, po przeciwnej stronie jezdni w stosunku do równoległej, oddalonej ulicy Żelaznej, a ulica Kłośna i Żelazna nie łączą się (są położone w znacznym oddaleniu)^[17][18].

Wolny od zabudowy kwartał pomiędzy ulicami Żelazną, Icchaka Lejba Pereca, Ołowianą i drogą wewnętrzną (1 zachowana kamienica) został w latach 1992–1995 zabudowany zespołem mieszkalno-usługowym według projektu architektów: Wojciecha Jarząbek, P. Spychały^[19][20] i E. Wróblewskiej^[20]. Wcześniej plac wykorzystywany był jako parking, miejsce dla przyjeżdżających do miasta wesołych miasteczek i cyrków, ulicznego handlu choinkami itp. Później powstał kolejny budynek przy ulicy Żelaznej 54-56 z lokalem handlowym w parterze i w ramach działek obu opisanych inwestycji z otwartym ciągiem pieszym łączącym ulicę Żelazną z ulicą Ołowianą, w osi jezdni placu Icchaka Lejba Pereca i ulicy Kłośnej^[21][22].

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

• Gellertstrasse, do 15.05.1946 r.^[5][23]
• Ołowiana, od 15.05.1946 r.^[23][24]

Nazwa niemiecka ulicy Gellertstrasse upamiętniała Christiana Fürchtegotta Gellerta, urodzonego 4.07.1715 r. w Hainichen, zmarłego 13.07.1769 r. w Lipsku, poetę, autora moralistycznych bajek, powieści sentymentalnych i łzawych komedii^[8]. Współczesna nazwa ulicy – ulica Ołowiana – została nadana przez Zarząd Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 33 z 15.05.1946 r.^[24]

Układ drogowy

Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi, kołowymi^[7]:

Drogi powiązane

Powiązanie	kierunek	Droga	Fotografia	Opis
skrzyżowanie	← →	ulica Icchaka Lejba Pereca[7][24][25][26]		w lewo i w prawo
skrzyżowanie	→	ulica Ołowiana (rozwidlenie), jezdnia do ulicy Kłośnej[7][17]		po lewej
skrzyżowanie	→	ulica Kłośna[17][27]		na wprost
skrzyżowanie	← →	ulica Oporowska[7][15][24][28]		na wprost

Droga

Od ul. Oporowskiej w kierunku ul. Kłośniej

Budynek ul. Żelazna 58-74

Ul. Oporowska od ul. Ołowianej

Od ul. Oporowskiej do ul. Grabiszyńskiej

Od ul. Oporowskiej pierzeja ul. Ołowianej do ul. Kłośnej

Przejazd ul. Oporowskiej

Od ul. Oporowskiej pierzeja ul. Ołowianej do ul. Kłośnej od strony wnętrza blokowego

Zieleniec

Strona północna-zachodnia

Strona północno-wschodnia

Od południowego wschodu

Skwer

Od północnego zachodu

Od budynku ul. Kłośna 1

Do ulicy Ołowianej przypisana jest droga gminna (numer drogi 106156D, numer ewidencyjny drogi G1061560264011), która obejmuje ulicę o długości 200 m^[a][b], łącząca ulicę Pereca z ulicą Oporowską^[7][24][29], klasy dojazdowej^[30]. W rejonie zieleńca i numerów 7-9 szerokość pasa drogowego w liniach rozgraniczających wynosi 14,5 m^[c][31]. Nawierzchnia ulicy wykonana jest jako brukowana z kamiennej kostki granitowej^[32]. Ulica przebiega przez teren położony na wysokości bezwzględnej od 119,1 do 119,8 m n.p.m.^[32][33]. Ulica położona jest na działce ewidencyjnej o powierzchni 3 947 m^{2[a][d][e][34]}. Ulica Kłośna położona jest w strefie ograniczenie prędkości do 30 km/h. Wzdłuż ulicy wyznaczono kontraruch dla rowerów^[35][35][36].

Zagospodarowanie i demografia

Ulica Ołowiana przebiega przez obszar osiedla Gajowice^[7][37]. Ten fragment tego osiedla klasyfikowany jest jako obszar zabudowy śródmiejskiej (podlegający ochronie i wpisany do gminnej ewidencji zabytków w zakresie układu urbanistycznego)^[38][39]. Zabudowana jest po obu stronach ciągłymi pierzejami budynków mieszkalnych. Znajdują się tu zarówno zachowane kamienice, jak i współczesna zabudowa uzupełniająca powstała w latach 60. i 70. XX wieku w ramach budowy osiedla mieszkaniowego Gajowice oraz zabudowa późniejsza w pierzei północno-wschodniej. Są to budynki mieszkalne lub mieszkalno-usługowe z lokalami handlowo-usługowe, które mają od czterech do ośmiu kondygnacji nadziemnych^{[1][2][9][10][12][13][19][31][40]}. Za budynkami położonymi w obu pierzejach ulicy znajdują się tereny zieleni międzyblokowej. Przy początku ulicy położony jest teren zieleni – zieleniec przy ul. Ołowianej-Kłośnej – otoczony z każdej strony jezdniami ulicy Ołowianej i Kłośnej^{[31][40][41][42][43]}.

Ulica przebiega przez dwa rejowny statystyczne, przy czym prezentowane dane są aktualne na dzień 31.12.2020 r. Jest to rejon nr 930800, w którym we wskazanej dacie zameldowanych było 1 383 osób, a gęstość zaludnienia wynosiła 17 565 osób/km², oraz na odcinku od ulicy Kłosniej do ulicy Oporowskiej po stronie południowo-zachodniej rejon statystyczny nr 930700 w którym zameldowanych było 648 osób a gęstość zaludnienia wynosiła 25 688 osób/km^2[44].

Punkty adresowe i budynki

Punkty adresowe przy ulicy Ołowianej (wg stanu na 2021 r.)^[7]:

• strona północno-wschodnia – numery nieparzyste:
  • ulica Ołowiana 3^[45]: kamienica^[12] mieszkalna (4 kondygnacje)^[46]
  • ulica Ołowiana 5^[47], 7^[48], 9^[49], 11^[50], 13^[51], i inne numery przy ulicach sąsiednich^[52]: budynek mieszkalny (5 kondygnacji)^[52], apteka (pod nr 11)^[53]
• strona południowo-zachodnia – numery parzyste:
  • ulica Ołowiana 2-4^[54]: budynek mieszkalny (8 kondygnacji)^[55]
  • ulica Ołowiana 6^[56]: kamienica^[12] mieszkalna (4 kondygnacje)^[57]
  • ulica Ołowiana 8^[58]: kamienica^[12] mieszkalna (4 kondygnacje)^[59]
  • ulica Ołowiana 10^[60]: kamienica^[12] mieszkalna (5 kondygnacji)^[61].

Zieleń urządzona, rekreacja

Przy ulicy znajdują się następujące tereny zieleni urządzonej i rekreacji:

Zieleń urządzona

Obiekt	Powierzchnia[d]	foto
Zieleniec przy ul. Ołowianej – Kłośnej (wnętrze z zielenią, ważny dziedziniec, ogród) strona południowo-wschodnia między dwiema jezdniami ulicy Ołowianej[41][42][62][31][63]	849 m2[64][65]
szpaler z ochroną wybranych drzew po stronie południowo-wschodniej ulicy Kłośnej, od ulicy Grochowej do ulicy Ołowianej[31][66]	nie dotyczy
teren zielony we wnętrzu międzyblokowym w kwartale ulic: Grochowej, Pereca, Ołowianej i Kłośnej strona południowo-wschodnia za budynkami przy ulicy Kłośniej 4-10[62][31][40]	3 709 m2[67] (3 662 m²[68]) w tym ogólnodostępny teren rekreacyjny co najmniej 1 000 m2[69]
"Zieleń międzyblokowa przy ul. Oporowskiej" (wnętrze z zielenią, ważny dziedziniec, ogród), strona północno-zachodnia za budynkami przy ulicy Kośnej 1-15[62][43]	brak danych

Od rozwidlenia (zieleńca) do ul. Pereca

W ramach Zieleńca przy ul. Ołowianej – Kłośnej postuluje się ochronę szpalerów drzew otaczających skwer i innych, wybranych drzew w położonych w jego obrębie^[31][70]. Podobną ochronę proponuje się dla drzew w ramach szpaleru biegnącego wzdłuż ulicy Kłośnej od ulicy Grochowej do ulicy Ołowianej^[31][66].

Ochrona i zabytki

Ulica Ołowiana na całej długości leży w obszarze, którego układ urbanistyczny podlega ochronie i jest wpisany do gminnej ewidencji zabytków pod pozycją Gajowice (historyczny układ urbanistyczny dzielnicy w rejonie placu Icchaka Lejba Pereca, ulic Żelaznej, Lwowskiej i Manganowej, wraz z zespołem budowlanym szpitala i zabudową w rejonie ulic Stalowej, Spiżowej i Mosiężnej we Wrocławiu)^[71][72][73]. W szczególności ochronie podlega historyczny układ urbanistyczny (historyczny układ funkcjonalno-przestrzenny), kształtowany sukcesywnie od lat 40. XIX wieku (rejon placu Pereca), w latach 90. XIX wieku (zabudowa po północnej stronie ulicy Grabiszyńskiej) i pod koniec XIX wieku do 1945 r.^{[39][73][74][75]} Ponadto ochroną objęte są następujące elementy: historyczna nawierzchnia ulic oraz historyczna zieleń komponowana^[73].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki wpisane do gminnej ewidencji zabytków^[12]:

Obiekty zabytkowe

Obiekt, położenie	Powstanie, rodzaj ochrony	Fotografia
Kamienica ulica Ołowiana 3 (strona północno-wschodnia ulicy)[12]	około 1910 r. rodzaj ochrony: inny[12]
Kamienica ulica Ołowiana 6 (strona południowo-zachodnia ulicy)[12]	około 1905 r. rodzaj ochrony: inny[12]
Kamienica ulica Ołowiana 8 (strona południowo-zachodnia ulicy)[12]	około 1900-1905 r. rodzaj ochrony: inny[12]
Kamienica ulica Ołowiana 10 (strona południowo-zachodnia ulicy)[12][76][77]	1910 r., po 1945 r. rodzaj ochrony: inny[12]
Kamienica ulica Kłośna 3 (strona północno-zachodnia ulicy)[12][78][79]	około 1911 r. rodzaj ochrony: inny[12]

Baza TERYT

Przy budynku ul. Kłośna 3, jezdnia przypisana do ulicy Kłośnej, ale działka wskazana jako część ulicy Ołowianej^[e]

Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC):

• województwo: DOLNOŚLĄSKIE (02)
• powiat: Wrocław (0264)
• gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska; Wrocław-Fabryczna (0264029) delegatura
• Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Fabryczna (0986290) delegatura
• kategoria/rodzaj: ulica
• Nazwa ulicy: ul. Ołowiana (15035)^[80].

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Architekci Wrocławia 1945-1995, 50 lat Stowarzyszenia Architektów Polskich we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku, Wrocław: Zarząd Oddziału Wrocławskiego SARP, 1996, ISBN 83-86480-37-8  (pol.).
• MariuszM. Bartodziej MariuszM., Tak mógł wyglądać rozbudowany pawilon na Gajowicach, investmap.pl, 14 sierpnia 2020 [dostęp 2021-09-29]  (pol.).
• IwonaI. Bińkowska IwonaI. i inni red., Leksykon zieleni Wrocławia, Wrocław miasto spotkań, Wrocław: Wydawnictwo Via Nova, 2013, ISBN 978-83-64025-06-8, ISBN 978-83-64025-06-8  (pol.).
• RafałR. Eysymontt RafałR., ThomasT. Urban ThomasT., Wrocław na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego, ze zbiorów Instytutu Herdera w Magdeburgu, Wrocław: wydawnictwo VIA NOVA, 2008  (pol.).
• Geoinfo Portal (GIPortal2), Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu, 2021 [dostęp 2021-09-01]  (pol.).
• Geoportal Dolny Śląsk, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, 2021 [dostęp 2021-09-29]  (pol.).
• Geoportal Krajowy, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2021 [dostęp 2021-10-11]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• Księgarnie zlikwidowane, Centrum Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Dolnego Śląska, 2021 [dostęp 2021-10-26]  (pol.).
• IzabelaI. Mironowicz IzabelaI., Analiza funkcjonalna osiedli Wrocławia, AFO, Badanie i publikacja współfinansowana przez miasto Wrocław (www.wroclaw.pl), Wrocław: Fundacja Dom Pokoju, 2016, ISBN 978-83-941467-3-3  (pol.).
• Lotto, Totalizator Sportowy Sp. z o.o., 2021 [dostęp 2021-10-27]  (pol.).
• Opiniowanie projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic Grochowej i Ołowianej we Wrocławiu – uchwała nr XXXIX/1063/21 z dnia 17 czerwca 2021 r., Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia, 2021 [dostęp 2021-10-26]  (pol.).
• Przed/po Wrocławska architektura XX.XXI w., Autorzy pomysłu i tekstów: Fundacja Transformator (Michał Duda, Agata Gabiś, Karolina Jara), Oprawa graficzna: Marian Misiak, Zdjęcia: Jerzy Krzysztof Kos, Wroapp.pl, 2016 [dostęp 2021-09-29] .
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2021-10-18]  (pol.).
• Przed/po Wrocławska architektura XX.XXI w., Autorzy pomysłu i tekstów: Fundacja Transformator (Michał Duda, Agata Gabiś, Karolina Jara), Oprawa graficzna: Marian Misiak, Zdjęcia: Jerzy Krzysztof Kos, Wroapp.pl, 2016 [dostęp 2021-09-29] .
• Rejestr TERYT, Główny Urząd Statystyczny, 2021 [dostęp 2021-10-19]  (pol.).
• System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2021 [dostęp 2021-10-18]  (pol.).
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, Wykazy zabytków, dawne województwo wrocławskie, miasto Wrocław, PiotrP. Jędrzejewski, AnnaA. Olech, Biuletyn Informacji Publicznej - Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, 14 czerwca 2021 [dostęp 2021-07-09]  (pol.).
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, Wykazy zabytków, obszary urbanistyczne Wrocław, PiotrP. Jędrzejewski, Biuletyn Informacji Publicznej - Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, 5 września 2016 [dostęp 2021-09-22]  (pol.).
• Wykaz dróg, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 2 sierpnia 2021 [dostęp 2021-09-01]  (pol.).
• Zabytki Wrocławia, MagdalenaM. Wankowska, MonikaM. Florczak, MartaM. Kolibska, Data ostatniej aktualizacji: 22.06.2021 r. g. 13:45, Urząd Miejski Wrocławia, Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków, 22 czerwca 2021 [dostęp 2021-07-09]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Ołowiana, [w:] Wrocław, Gajowice [online], fotopolska.eu, ID: u149680 [dostęp 2021-10-25]  (pol.).
• ul. Ołowiana, [w:] Wrocław, Gajowice [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586853 [dostęp 2021-10-25]  (pol.).
• ul. Ołowiana, wikimapia.org [dostęp 2021-10-25]  (pol.).