Ulica Oleandry w Krakowie

ulica Oleandry

Krowodrza
Widok z południa (z Błoń). Po lewej Dom im. Józefa Piłsudskiego, za nim schronisko młodzieżowe. Po prawej CK Rotunda i Hotel Studencki Żaczek. Perspektywę zamyka nowy budynek Biblioteki Jagiellońskiej.
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Długość	500 m
Położenie na mapie Krakowa ulica Oleandry
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Oleandry
Położenie na mapie województwa małopolskiego ulica Oleandry
50,062468°N 19,921312°E/50,062468 19,921312

Oleandry – ulica w Krakowie, pomiędzy al. 3 Maja i ul. W. Reymonta. Ma długość ok. 500 metrów^[1].

Nazwa ulicy

Geneza słowa „Oleandry” nie jest jasna. Jedna z hipotez wiąże nazwę z krzewami oleandrów, które rosły w szpalerze podczas wystawy w 1912 roku^[2], inna wywodzi Oleandry od słowa „olędry”, którym określano zarośla nadrzeczne w pobliżu kościoła Norbertanek^[2]. To jednak przypuszczenie nie ma potwierdzenia w źródłach^[3]. Kolejna wiąże słowo z żartobliwym określeniem „oleandry”, którego używano wobec porastających okolicę dzisiejszej ulicy krzewów wikliny^[3].

Historia

Okolice dzisiejszej ulicy Oleandry były wilgotne i zarośnięte, co związane było z bliską lokalizacją rzeki Rudawy (w 1912 roku przebieg Rudawy pokrywał się z obecną al. 3 Maja)^[1]. Jeszcze przed wytyczeniem ulicy, w 1912 roku zorganizowano na tym terenie Wystawę Architektury i Wnętrz w Otoczeniu Ogrodowym. Wówczas został wzniesiony teatr ogródkowy „Oleandry” (albo „Pod oleandry”), nazwany tak prawdopodobnie przez Leona Wyrwicza^[1]. Później, pod sam koniec swojego istnienia, zyskał nazwę „Bagatela”, przejętą potem przez teatr na rogu ulic Karmelickiej i Krupniczej^[2]. W budynku teatru na Oleandrach w sierpniu 1914 roku nocowali legioniści I Kompanii Kadrowej i stamtąd następnie wyruszyli. Podczas I wojny światowej został on zburzony.

Po wojnie wytyczono ulicę i w 1932 roku, w nawiązaniu do wspomnianego teatru, nazwano ją Oleandry.

Zabudowa

W okresie międzywojennym wzniesiono tutaj kilka budowli, m.in.

• Miejski Dom Wycieczkowy, od 1959 schronisko Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych (Edward Kreisler, 1922-30),
• Dom im. Józefa Piłsudskiego (Adolf Szyszko-Bohusz, 1935), na którym w 1988 odsłonięto kompozycję rzeźbiarską autorstwa Antoniego Kostrzewy, przedstawiającą Piłsudskiego, buławę marszałkowską, orła legionowego i dwa karabiny z datą 6 sierpnia 1914; siedziba Muzeum Czynu Niepodległościowego,
• Dom Akademicki im. I. Mościckiego (tzw. Stary Żaczek) wraz z Centrum Studenckim „Rotunda” (W. Krzyżanowski, 1924-36)

Przy ulicy Oleandry 3 usytuowana jest także zachodnia, nowa część Biblioteki Jagiellońskiej z głównym wejściem do biblioteki, gmachy Collegium Chemicum UJ, Instytutu Nauk Geologicznych UJ i Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu UJ oraz budynki Uniwersytetu Rolniczego i Uniwersytetu Pedagogicznego.

• 

  (c) mamik / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

  Dom Turysty (schronisko)

• 

  (c) mamik / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

  Muzeum Czynu Niepodległościowego – Dom im. Józefa Piłsudskiego (2011)

• 

  Muzeum Czynu Niepodległościowego – Dom im. Józefa Piłsudskiego (2022)

Przypisy

Bibliografia

• Jan Adamczewski, Mała encyklopedia Krakowa, Kraków: Hurnex, 1996.
• Encyklopedia Krakowa, Warszawa-Kraków: PWN, 2000.
• Elżbieta Supranowicz, Nazwy ulic Krakowa, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1995, ISBN 83-85579-48-6.