Ulica Orla w Warszawie

Ulica Orla w Warszawie
	Śródmieście Północne
	; Ulica Orla, widok w kierunku północnym
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Przebieg
	Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Ulica Orla w Warszawie
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ulica Orla w Warszawie
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ulica Orla w Warszawie
	52°14′29,3″N 20°59′57,0″E/52,241467 20,999163

Ulica Orla – ulica w warszawskiej dzielnicy Śródmieście.

Historia

Ulica została przeprowadzona i wybrukowana w 1766^[1]. Nazwa, poświadczona w 1771, została utworzona na wzór innych nazw ulic nadawanych od nazw ptaków^[2].

W 1784 ulica była zabudowana głównie domami murowanymi, niewielkimi kamieniczkami oraz kilkoma dworkami^[3]. Zamieszkiwali ją w większości rzemieślnicy^[3]. Na obu końcach ulicy wzniesiono dwa pałace, zwrócone jednak frontem do ulic prostopadłych do Orlej: pałac Hieronima Wielopolskiego (w linii ul. Elektoralnej) i Ignacego Dzierzbickiego (ul. Leszno)^[4].

W drugiej połowie XIX w. przy ulicy wzniesiono kilka nowych kamienic, głównie dwu- i trzypiętrowych^[5]. Na początku XX wieku działały tam także niewielkie przedsiębiorstwa produkcyjne z różnych branż, m.in.: wytwórnia powozów „Henryk Eberhardt i Syn”, wytwórnia obuwia „N. Leiserman i Syn”, fabryka wyrobów metalowych Edwarda Lorentza, wytwórnia szczotek i pędzli Stanisława Szczerkowskiego i fabryka lamp i wyrobów brązowych „Ch. M. Rapaport i Syn”^[6].

W 1939 Orla była zwarcie zabudowaną ulicą o zabytkowym charakterze, z wyrównaną zabudową od trzech do pięciu kondygnacji^[7]. Duży odsetek jej mieszkańców stanowiła ludność żydowska^[7].

W listopadzie 1940 ulica w całości znalazła się w obrębie utworzonego przez władze niemieckie getta^[8]. W narożnej kamienicy braci Orszaghów (ul. Leszno 15) mieścił się Wydział Ewidencji Ludności Żydowskiej Judenratu^[9]. Ulica została wyłączona z getta i włączona do „aryjskiej” części miasta w sierpniu 1942, w trakcie wielkiej akcji deportacyjnej (wywózek Żydów do obozu zagłady w Treblince)^[10].

W sierpniu 1944, w czasie powstania warszawskiego, część mieszkańców została wymordowana przez Niemców po opanowaniu przez nich 7 sierpnia rejonu ulicy Elektoralnej^[11]^[7]. Wszystkie domy znajdujące się przy ulicy zostały spalone^[7]. Ruiny, poza kamienicą Arona Sołowiejczyka (przed 1945 nr 3, współcześnie nr 5), zostały wyburzone po 1947. Na miejscu przedwojennych kamienic wzniesiono budynki stylizowane na historyczne^[7]. W latach 1949–1960 między ulicami: Orlą, Świerczewskiego (od 1991 al. „Solidarności”), Żelazną, Chłodną i Elektoralną zbudowano osiedle mieszkaniowe Mirów zaprojektowane przez Tadeusza Kossaka^[12].

Na całej długości ulicy zachował się bruk z kostki granitowej w kolorze różowym (granit skandynawski) z początku XX wieku^[13].

Przypisy

↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 443.
↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 157. ISBN 83-86619-97X.
↑ ^a ^b Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 155.
↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 396. ISBN 978-83-88372-42-1.
↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 399−400. ISBN 978-83-88372-42-1.
↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 401. ISBN 978-83-88372-42-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 402. ISBN 978-83-88372-42-1.
↑ Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 1. Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
↑ Jacek Leociak: Biografie ulic. O żydowskich ulicach Warszawy: od narodzin po Zagładę. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2017, s. 199. ISBN 978-83-62020-89-8.
↑ Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 7. Getto szczątkowe po wielkiej akcji likwidacyjnej. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1969, s. 132.
↑ Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 22. ISBN 83-85028-56-0.
↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 404. ISBN 978-83-88372-42-1.

[1] Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 443.

[2] Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 157. ISBN 83-86619-97X.

[Szwankowski-3] Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 155.

[4] Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 396. ISBN 978-83-88372-42-1.

[5] Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 399−400. ISBN 978-83-88372-42-1.

[6] Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 401. ISBN 978-83-88372-42-1.

[Zieliński402-7] Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 402. ISBN 978-83-88372-42-1.

[8] Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 1. Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.

[9] Jacek Leociak: Biografie ulic. O żydowskich ulicach Warszawy: od narodzin po Zagładę. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2017, s. 199. ISBN 978-83-62020-89-8.

[10] Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 7. Getto szczątkowe po wielkiej akcji likwidacyjnej. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.

[11] Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1969, s. 132.

[12] Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 22. ISBN 83-85028-56-0.

[13] Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 404. ISBN 978-83-88372-42-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Ulica Orla w Warszawie

Historia

Przypisy

Media użyte na tej stronie