Ulica Pańska w Warszawie
| Śródmieście Północne, Mirów | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Pańska przy skrzyżowaniu z ul. Miedzianą, widok w kierunku wschodnim | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°13′55,0″N 20°59′52,0″E/52,231944 20,997778 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Pańska – ulica w warszawskich dzielnicach Śródmieście i Wola.
Ulica składa się z dwóch odcinków: od ulicy Emilii Plater do alei Jana Pawła II oraz od al. Jana Pawła II do Towarowej.
Historia
Ulica została wytyczona ok. 1757 na terenie jurydyki Bielino[1]. Biegła od ulicy Wielkiej na zachód i pierwotnie nosiła nazwy Nowa i Wspaniała[2]. Obecną nazwę nadano w 1770[1]. Nawiązywała albo do właściciela jurydyki Franciszka Bielińskiego, „pana na Bielinie, Otwocku, Radzyminie”[2], albo do wspaniałej zabudowy ulicy[1].
W 1864 ulica została w całości wybrukowana[3]. W latach 1870–1890 została całkowicie zabudowana kamienicami czynszowymi oraz domami rzemieślników[2].
W latach 1924–1925 na rogu Pańskiej i Mariańskiej wzniesiono istniejący do dzisiaj trzypiętrowy budynek Kasy Chorych[4].
W listopadzie 1940 odcinek Pańskiej od Wielkiej do Żelaznej znalazł się w granicach warszawskiego getta[5]. Ulica została z niego wyłączona wraz z całym tzw. małym gettem w sierpniu 1942, w trakcie wielkiej akcji deportacyjnej (wywózek Żydów do obozu zagłady w Treblince)[6]. Odcinek pomiędzy Twardą i Żelazną wyznaczał południową granicę terenu zajmowanego przez szop Walthera Többensa, który pozostał na terenie dawnego małego getta[7].
Od grudnia 1942 do sierpnia 1944 pod nr 104 ukrywał się Calek Perechodnik, który napisał tam swoje wspomnienia[8]. Wydane po raz pierwszy w Polsce w 1993 stały się jednym z najważniejszych zapisów źródłowych z okresu Holokaustu[9].
31 lipca 1944, podczas popołudniowej odprawy Komendy Głównej Armii Krajowej przeprowadzonej w nieistniejącej kamienicy przy ul. Pańskiej 67 Tadeusz Komorowski ps. „Bór” wydał rozkaz o rozpoczęciu w Warszawie 1 sierpnia 1944 o godz. 17.00 akcji „Burza” (godzina „W”)[10]. W 1944 zabudowa ulicy została zniszczona z wyjątkiem kilku kamienic w rejonie ulic Mariańskiej i Miedzianej[3].
W pierwszych latach po wojnie przy ulicy znajdowało się popularne targowisko[11]. W latach 60. podjęto decyzję o jego likwidacji i przeniesieniu handlu pod hale Mirowskie[12]. W związku z budową Pałacu Kultury i Nauki zlikwidowano również wschodni odcinek ulicy do Wielkiej do Mariańskiej[2]. W jego miejscu urządzono park (obecny park Świętokrzyski)[13].
W latach 1961–1969 przy ulicy wzniesiono budynki osiedli mieszkaniowych: Emilia i Pańska[14].
W 1994–1995 zespół kamienic z końca XIX wieku znajdujący się pomiędzy ulicami Żelazną i Miedzianą przebudowano z przeznaczeniem na kompleks biurowo-usługowy spółki Elektrim[15].
Ważniejsze obiekty
- Muzeum Sztuki Nowoczesnej
- Biurowiec Rondo 1
- Biurowiec Ilmet
- Osiedle Pańska
- Kompleks budynków Domu Słowa Polskiego
- Biurowiec Warsaw Unit
Ulica w filmie
- W kamienicy nr 85 nakręcono pierwsze 12 odcinków serialu telewizyjnego Dom[16].
- Na znajdującym się przy ulicy osiedlu Pańska kręcono sceny do komedii Nie lubię poniedziałku oraz serialu Czterdziestolatek[17]. W kolejnych odcinkach Czterdziestolatka wskazano trzy różne adresy rodziny Karwowskich: Pańska 62 m. 138 (odcinek siódmy), Pańska 92 m. 161 (odcinek dziesiąty) oraz Pańska 62 m. 137 (odcinek siedemnasty)[18].
Przypisy
- ↑ a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 549. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b c d Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 156.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 611. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 10. Mackiewicza-Mazowiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2004, s. 98. ISBN 83-88372-28-9.
- ↑ Mapa Getto warszawskie. Współczesny układ ulic i ostańce zabudowy według stanu na marzec 2001 na tle dawnego planu miasta, opracowanie kartograficzne Paweł E. Weszpiński, współczesna treść tematyczna (przebieg ulic i ostańce) Robert Marcinkowski [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie – przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2001. ISBN 83-87632-83-X.
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 113. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Mapa Getto warszawskie. Getto szczątkowe po wielkiej akcji likwidacyjnej, opracowanie kartograficzne Paweł E. Weszpiński [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Barbara Engelking, Dariusz Libionka: Żydzi w powstańczej Warszawie. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2009, s. 79. ISBN 978-83-926831-1-7.
- ↑ Zbigniew Gluza: Od wydawcy [w:] Calek Perechodnik, Spowiedź. Warszawa: Ośrodek KARTA i Żydowski Instytut Historyczny, 2016, s. 5. ISBN 978-83-64476-55-6.
- ↑ Piotr Rozwadowski (red.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 127. ISBN 83-11-09261-3.
- ↑ Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze "Rzeczpospolita", 1987, s. 114. ISBN 83-85028-56-0.
- ↑ Maria Mórawska: Od Marywilu do Wola Park. Bazary, targowiska i hale targowe w Warszawie od połowy XVII w. do dziś. Warszawa: Muzeum Woli. Oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy, 2005, s. 74. ISBN 83-88477-32-3.
- ↑ Jarosław Zieliński: Realizm socjalistyczny w Warszawie. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2009, s. 414. ISBN 978-83-927791-3-1.
- ↑ Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze "Rzeczpospolita", 1987, s. 5, 113. ISBN 83-85028-56-0.
- ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 149. ISBN 83-908950-8-0.
- ↑ Marek Szymański: Polska na filmowo. Gdzie kręcono znane filmy i seriale. Poznań: MJ Media Szymański i Glapiak, 2010, s. 332. ISBN 978-83-927928-1-9.
- ↑ Marek Szymański: Polska na filmowo. Gdzie kręcono znane filmy i seriale. Poznań: MJ Media Szymański i Glapiak, 2010, s. 334–335. ISBN 978-83-927928-1-9.
- ↑ Grzegorz Sołtysiak: Filmowy przewodnik po Warszawie. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2007, s. 213. ISBN 978-83-60142-70-7.
Media użyte na tej stronie
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy - początek skrzyżowanie T
Crossroads with a major road ahead.
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ulica Pańska w Warszawie, widok w kierunku wschodnim
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ulica Pańska przy Miedzianej w Warszawie, widok w kierunku wschodnim
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy - fragment przerwany
