Ulica Pod Blankami w Bydgoszczy

ulica Pod Blankami

Stare Miasto w Bydgoszczy
Widok od ul. Długiej
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Długość	440 m
Przebieg
ul. Długa ul. Trybunalska ul. Przesmyk ul. Jana Kazimierza ul. Długa
Położenie na mapie Bydgoszczy ulica Pod Blankami
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Pod Blankami
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 ulica Pod Blankami
53°07′14,6″N 17°59′56,7″E/53,120720 17,999091

Ulica Pod Blankami

W pobliżu ul. Jana Kazimierza – budynek Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

Zachodnia część ulicy

Dawny spichlerz Pod Blankami 6

Środkowa część ulicy

Pomnik Kazimierza Wielkiego na tle ulicy

Oryginalne lico podwaliny muru miejskiego wykorzystane jako fundament budynku przy ul. Pod Blankami

Fragment muru miejskiego

Przebudowane kamienice na ul. Pod Blankami

Ulica Pod Blankami w Bydgoszczy - ulica na terenie miasta lokacyjnego Bydgoszczy.

Położenie

Ulica znajduje się w południowej części Starego Miasta. Rozciąga się na kierunku wschód-zachód, na południe od ul. Długiej, łącząc jej skrajne fragmenty. Jej długość wynosi ok. 440 m.

Historia

Ulica Pod Blankami została wytyczona w połowie XIV wieku podczas kształtowania bydgoskiego miasta lokacyjnego. Stanowiła ona zaplecze posesji stojących przy ulicy Długiej, umożliwiając dowóz zaopatrzenia. Przy ulicy lokalizowano stajnie dla koni, budynki o charakterze gospodarczym i produkcyjnym, a z czasem i mieszkalnym, zapewniające należyte funkcjonowanie zlokalizowanych od strony ul. Długiej mieszkalnych budynków reprezentacyjnych^[1].

W swej wschodniej i zachodniej części, ulica Pod Blankami bezpośrednio sąsiadowała z murem miejskim oraz miejską fosą. Do połowy XV wieku umocnienia te miały postać drewnianej palisady, po czym rozpoczęto budowę murów z basztami, które ukończono w I połowie XVI wieku^[2]. W tym czasie ulica Pod Blankami stanowiła we fragmencie uliczkę „podmurną”, umożliwiającą dostęp do muru miejskiego oraz istniejącego na nim chodnika bojowego, zwieńczonego flankowanym krenelażem.

Pierwsze wzmianki pisane o stojących przy ulicy Pod Blankami domach i kamienicach pochodzą z XVII wieku. Przykładowo właścicielami obecnej parceli nr 41 do roku 1693 byli Maciej i Marianna Grejczykowie, którzy rozbudowali na działce murowaną kamienicę frontową od strony ul. Długiej. Z kolei na posesji nr 39 w 1761 r. stał browar i ozdownia do suszenia słodu z murowanym kominem. Na działce nr 43 w 1741 r. wzmiankowany jest dom mieszkalny, którego właścicielami byli Prybińscy, a po nich jeszcze w XVIII wieku – murarz Andrzej Stochel, zaś w XIX wieku żydowscy rzemieślnicy: Benjamin Klech i Ernst Röder^[3].

Wnioski z wykopalisk

Do 2005 r. zbadano łącznie 11 działek przy ul. Pod Blankami. Badania te są źródłem wielu informacji archeologicznych na temat zabudowy ulicy^[3] Na wysokości budynku nr 6 przy ulicy Pod Blankami odkryto fundamenty muru miejskiego. W bezpośrednim sąsiedztwie konstrukcji murowanej wystąpiły elementy konstrukcji drewnianych^[4].

W 2001 r. przeprowadzono wykopaliska na ulicy Pod Blankami 39-45. Na działkach tych znajdowało się pięć średniowiecznych działek lokacyjnych miasta, które mieściły m.in. browar oraz budynki mieszkalne i gospodarcze. Podczas wykopalisk znaleziono kilka poziomów drewnianych i murowanych konstrukcji domów, datowanych na XIV-XVII wiek. Oprócz fundamentów, odkryto drewniane podwaliny, paleniska gospodarcze, relikty ogrodzeń poszczególnych posesji, drewniane i murowane latryny z XVI-XVIII w. oraz studnie. Na jednej z działek (Pod Blankami 43) zarejestrowano wczesnośredniowieczną ceramikę datowaną na XII-XIII wiek wraz z reliktami ogrodzenia lub palisady, co świadczy, że teren ten był zasiedlony jeszcze przed lokacją miasta w 1346 r.^[3]

Znaleziono liczne przedmioty codziennego użytku w postaci naczyń ceramicznych m.in. importowanej z terenu Niemiec kamionki siegsburskiej, wyrobów ze skóry, żelaza (noży, kotew, haków, gwoździ, kłódek, militarów), przedmiotów z brązu, miedzi i złota, szkła użytkowego i zasobowego, elementów drewnianych kół od wozów, beczek, cebrzyków i innych. Wykopaliska spowodowały napływ informacji o użytkowaniu przez mieszkańców: wyrobów różnych rzemiosł. Bogate materiały dotyczą garncarstwa, szewstwa, rogownictwa, tkactwa, bednarstwa, kowalstwa i szklarstwa. Świadectwem problemów są ślady licznych pożarów, znanych również ze źródeł pisanych. Stwierdzono, że poziom życia żyjących tu mieszkańców nie odbiegał od norm znanych z innych ośrodków miejskich porównywalnych wielkością z Bydgoszczą^[3].

Podczas badań stwierdzono, że średniowieczna ulica Pod Blankami była szersza o 1,5-2 m, niż obecnie. Została ona zwężona w XVIII-XIX w. w trakcie wznoszenia budynków murowanych, których fasady przesunięto w kierunku południowym. Do XVI wieku nawierzchnię ulicy utwardzano przez narzucanie ścinek drewna i drobnych gałęzi stanowiących tzw. faszynę, zaś w wiekach XVII-XVIII ulica była wyłożona sosnowymi półokrąglakami (dylami) spoczywającymi na poprzecznych legarach. Nawierzchnię brukowaną ul. Pod Blankami otrzymała w wieku XIX^[3].

W 2013 r. zbadano piwnice XIX-wiecznego budynku przy ul. Pod Blankami 17, służące dawniej jako magazyn wina. Miały one dwa poziomy, z których jeden - drewniany - został współcześnie usunięty. W czasie badań odkryto także pozostałości żurawia transportowego oraz dawnych dróg - drewnianej z XVI wieku (położonej 4 m poniżej obecnej) oraz brukowanej z ok. XVII w.^[5].

Okres zaboru pruskiego

Na szczegółowym planie zabudowy miasta, sporządzonym przez pruskiego geometrę Gretha w 1774 r., posesje wzdłuż ulicy zajęte są częściowo przez istniejącą w tym czasie zabudowę. Są to w większości zabudowania gospodarcze. Natomiast posesje położone na południe od ulicy są w większości niezabudowane. Począwszy od 1800 r. rozpoczął się szybki proces niszczenia fortyfikacji, graniczących z ul. Pod Blankami od południa. Zasypano fosę miejską i założono w niej ogrody, później wyburzono bramy miejskie, wschodnie i środkowe partie murów i wybudowano budynki mieszkalne. W części zachodniej natomiast fragmenty muru adaptowano na ściany nośne kamienic. W połowie XIX wieku duże partie murów zostały już rozebrane. Pozostałości były natomiast wykorzystywane jako ściany szczytowe lub elementy nośne wznoszonych przy ul. Pod Blankami budynków^[6].

Na planie z 1834 r. widoczna jest północna pierzeja ulicy złożona z budynków o charakterze gospodarczym, natomiast od południa tylko miejscami występuje zabudowa. Z kolei na planie miasta z 1876 r. północna pierzeja ulicy ma charakter bardziej reprezentacyjny, podczas gdy od południa pierzeja jest fragmentaryczna.

Okres współczesny

W 1974, w związku z wizytą w Bydgoszczy przywódców NRD Ericha Honeckera i Horsta Sindermanna, tylne elewacje kamienic z ulicy Długiej (a więc frontowe dla ul. Pod Blankami) zostały przesłonięte tablicą z wizerunkiem Bydgoszczy z XVII w. według Dahlberga^[7].

Począwszy od lat 90. XX w. nastąpiła wymiana zabudowy ul. Pod Blankami. Stare, wymagające rozbiórki domy, w większości zastąpiono nowymi stylizowanymi kamienicami. Niektóre budynki, zlokalizowane w zachodniej części ulicy, nieopodal ul. Długiej - posadowiono na zachowanych reliktach murów miejskich. Przy tej okazji wyeksponowano fragmenty murów, m.in. basztę, oraz utworzono niewielki skansen architektoniczny. Modernizacja nawierzchni ulicy jest jednym z projektów ujętych w Planie Rewitalizacji Bydgoszczy^[8].

19 stycznia 2015 otwarto zlokalizowany przy ulicy parking wielopoziomowy^[9]. W 2017 w pobliżu Placu Kościeleckich powstała przepompownia sieci ciepłowniczej służącej zasilaniu w ciepło górnego tarasu miasta. Duża część przepompowni ukryta została pod ziemią (uzyskała m.in. "zielony dach"), a wejście do niej przypominać ma fragment półokrągłego muru obronnego z czerwonej, ręcznie formowanej cegły klinkierowej^[10]. W 2018 obiekt ten zdobył Grand Prix w kategorii budownictwo inżynieryjne w konkursie "Budowa na medal Pomorza i Kujaw 2018", organizowanym przez Kujawsko-Pomorską Izbę Budownictwa^[11].

Nazwy

Ulica w przekroju historycznym posiadała następujące nazwy^[12]:

• XVI w. - I poł. XVIII w. – platea submuralis
• 1800 – Potblancken Gasse
• 1816 – Potblenken Gasse
• 1840-1875 - Podblankenstraße
• 1876-1920 - Mauerstraße
• 1920-1939 - Pod Blankami
• 1939-1945 - Mauerstraße
• od 1945 – Pod Blankami

Architektura

Ulica Pod Blankami podobnie jak w przeszłości stanowi zaplecze umożliwiające komunikację z nieruchomościami stojącymi przy ulicy Długiej. Jednocześnie nowa zabudowa wzniesiona po 1990 r. tworzy coraz bardziej zwartą pierzeję kamienic po północnej stronie ulicy. Pierzeja ta widoczna z ul. Wały Jagiellońskie stanowi wizerunek Starego Miasta od strony południowej.

W 2006 r. na skwerze między ulicami: Trybunalską, Pod Blankami i Przesmyk, usytuowano pomnik Kazimierza Wielkiego^[13].

Relikty murów miejskich

Przy ulicy Pod Blankami wyeksponowane są zachowane fragmenty murów miejskich Bydgoszczy^[2]:

1. Fragment o długości około 26 metrów przy ul. Pod Blankami 4-6. Jest to najstarszy i najciekawszy fragment muru obronnego. Na tym odcinku widoczne jest tylko zewnętrzne lico muru od strony fosy miejskiej, gdyż na całej długości parceli nr 4 wykorzystano go jako ścianę nośną budynku mieszkalnego wzniesionego w 2000 r. W ciągu tym zachowała się też mała cylindryczna baszta o wymiarach 3,2 x 4,3 m i wysokości 6,4 m. We wnętrzu znajdują się dwa niezależne pomieszczenia, do których prowadzą osobne wejścia. Uzupełnieniem fortyfikacji jest zachowane koryto fosy miejskiej, choć o kilka metrów zniwelowane względem stanu z XVI wieku.
2. Fragment o długości około 33 metrów przy ul. Pod Blankami 8-10. Mur widoczny jest zarówno od strony zewnętrznej (fosy miejskiej), jak i wewnętrznej. Po wewnętrznej stronie muru znajduje się niewielki skansen architektoniczny, gdzie pod pleksiglasową kopułą można obejrzeć fragment fortyfikacji miejskich odsłoniętych podczas badań w 1996 r. Występuje tu zrekonstruowany fragment muru o długości 10 m i wysokości 2 m z licem o układzie gotyckim i oryginalnymi cegłami.
3. Fragment przy posesji nr 18-20. Korona muru jest zachowana na poziomie obecnego gruntu.
4. Fragment o długości około 42 metrów przy ul. Pod Blankami 22-28 (środkowa część ulicy). Stanowi zrekonstruowany w latach 1992-1993 odcinek muru z układem cegły z XVII wieku, dostawionymi wtórnie szkarpami oraz imitacją fosy miejskiej.

Przypisy

Zobacz też

• Stare Miasto w Bydgoszczy

Bibliografia

• Derenda Jerzy red.: Piękna stara Bydgoszcz. Tom I z serii: Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006. ISBN 83-916178-0-7, 978-83-916178-0-9, 83-916178-5-8, 978-83-916178-5-4, 83-916178-1-5, 978-83-916178-1-6
• Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia zabudowy z 1934 i 2018