Ulica Przyjazna w Katowicach

ulica Przyjazna

Giszowiec
Fragment ulicy Przyjaznej w Giszowcu (widok w kierunku południowym)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Długość	790 m
Przebieg
↑ ul. Szopienicka 0 m ← ul. Mysłowicka → 30 m ↙ ul. Młodzieżowa 85 m ul. Młodzieżowa 115 m ↗ ul. Miła 140 m ul. Miła 250 m ← ul. Radosna / ul. Miła → 290 m 470 m ← ul. Działkowa → 630 m ul. Ewy 630 m ul. Przyjemna / Wesołowska 790 m ← ul. Górniczego Stanu → ↓ ul. Adama (osiedle Adama)
Położenie na mapie Katowic ulica Przyjazna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Przyjazna
Położenie na mapie województwa śląskiego ulica Przyjazna
50°13′20,8″N 19°04′12,3″E/50,222444 19,070083

Ulica Przyjazna w Katowicach − ulica w Katowicach, na terenie jednostki pomocniczej Giszowiec. Biegnie ona przez zabytkowe osiedle patronackie Giszowiec w osi północ–południe i łączy się od północy z ulicą Szopienicką i Mysłowicką, a od południa z ulicami: Górniczego Stanu i Adama^[1]. Powstała ona wraz z budową osiedla w latach 1907–1910^[2]. Długość ulicy wynosi 790 m, a jej powierzchnia 5132 m²^[3]. Wzdłuż ulicy znajdują się liczne budynki wpisane do rejestru zabytków^[4], a także kilka instytucji publicznych i placówek handlowo-usługowych^[1].

Przebieg

Ul. Przyjazna na wysokości ul. Miłej

Numeracja domów przy ulicy Przyjaznej zaczyna się przy skrzyżowaniu z ulicami: Mysłowicką i Szopienicką. Na tym skrzyżowaniu ruch pojazdów odbywa się przy użyciu sygnalizacji świetlnej. Ulica Przyjazna od skrzyżowania kieruje się w stronę południową, po czym krzyżuje się z ulicami: Młodzieżową, Miłą (w kilku miejscach) i Przyjemną. Na wysokości Szkoły Podstawowej nr 51 znajduje się druga na ulicy sygnalizacja świetlna przy przejściu dla pieszych^[1], a dalej przy skrzyżowaniu z ulicą Działkową znajduje się przystanek autobusowy Giszowiec Przyjazna^[5].

Ulica w dalszym biegu krzyżuje się z ulicą Ewy oraz Przyjemną / Wesołowską, po czym zmienia swój kierunek na południowo-wschodni. Mija ona jedno z dwóch stanowisk przystanku Giszowiec Przyjemna (stanowisko w kierunku północno-wschodnim). Za tym przystankiem droga na skrzyżowaniu z ulicami: Górniczego Stanu i Adama kończy swój bieg^[1].

Opis i dane techniczne

Dom przy skrzyżowaniu ulicy Miłej z ulicą Młodzieżową

Ulica Przyjazna przebiega przez teren katowickiej jednostki pomocniczej Giszowiec na całej swojej długości^[1]. Jest to droga powiatowa o klasie drogi lokalnej^[6]. Długość ulicy Przyjaznej wynosi 790 m, a jej powierzchnia 5 132 m²^[3]. Jest ona w administracji Miejskiego Zarządu Ulic i Mostów w Katowicach^[7]. W systemie TERYT ulica widnieje pod numerem 17921^[8].

Przy ulicy znajduje się stacja ładowania samochodów elektrycznych, zarządzana przez spółkę TAURON^[9]. Przez ulicę, od skrzyżowania z ulicą Mysłowicką do skrzyżowania z ulicą Młodzieżową, przebiega krótki fragment zielonego szlaku turystycznego – Szlak Dwudziestopięciolecia PTTK^[10].

Ulicą kursują autobusy miejskiego transportu zbiorowego na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego. W ciągu ulicy zlokalizowane są dwa przystanki: Giszowiec Przyjazna i Giszowiec Przyjemna (jeden z dwóch stanowisk; w kierunku północno-zachodnim). Według stanu z połowy listopada 2020 roku, z obydwu przystanków odjeżdżają następujące linie: 30, 72, 108, 223, 292, 674 (w kierunku północnym), 695 i 920. Linie te łączą bezpośrednio z większością dzielnic Katowic, a także z ościennymi miastami, w tym z Mikołowem, Mysłowicami i Siemianowicami Śląskimi^[5].

Rejon skrzyżowania ulic Adama, Przyjaznej i Górniczego Stanu jest miejscem, gdzie dochodzi do największej liczby kolizji^[11] i wypadków samochodowych^[12].

Historia

Pierwotny projekt osiedla robotniczego Giszowiec z 1910 roku, w niektórych miejscach różniący się od powstałego później osiedla; na planie znajduje się również ówczesna Zillamnstraße

Zanim została wytyczona ulica Przyjazna, w linii prostej wzdłuż przyszłej ulicy ciągnął się dukt leśny, powstały pod koniec XIX wieku^[13]. Ulica Przyjazna została wytyczona i wbudowana wraz z wraz z całym osiedlem patronackim Giszowiec z inicjatywy ówczesnego dyrektora generalnego spółki Georg von Giesches Erben – Antona Uthemanna, w latach 1907–1910. Ulica ta, podobnie jak pozostałe na nowym osiedlu patronackim drogi wewnętrzne, posiadały nawierzchnię szutrową i były tej samej szerokości. W środku ulicy utwardzona jezdnia miała szerokość 3,5 m, a wzdłuż jezdni zbudowano brukowane korytka obłożone darnią, a dalej znajdowały się ciągi dla pieszych^[14]. Nadano jej nazwę Zillmannstraße, pochodzącą od nazwiska architektów osiedla Giszowec – Georga i Emila Zillmannów. Po 1922 roku nazwę drogi przemianowano na ulicę Warszawską^[2].

W czasie II wojny światowej ulica ponownie nosiła nazwę Zillamnstraße. Po wojnie przywrócono przedwojenną nazwę ulicy – Warszawska, którą miała do 1950 roku, kiedy ją przemianowano na ulicę Siergieja Kirowa^[2]. Według mapy z 1973 roku, autobusy przez ówczesną ulicę S. Kirowa jeździły jedynie w rejonie skrzyżowania z ówczesną ulicą Ernsta Thälmanna (obecna Młodzieżowa), Mysłowicką i Szopienicką^[13].

Dom filmowego Habryki przy ulicy Przyjaznej 28/1 z filmu Kazimierza Kutza Paciorki jednego różańca

Aby zapewnić mieszkania dla coraz większej liczby górników powstałej w 1964 roku kopalni Staszic, w 1969 roku zapadła decyzja o wyburzeniu zabytkowego Giszowca (w tym domów przy obecnej ulicy Przyjaznej) i postawieniu na jego miejscu osiedla, złożonego z dziesięciopiętrowych wieżowców. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku rozpoczęto wyburzanie osiedla Giszowiec. Wyburzenie groziło całemu osiedlu, dlatego też rozpoczęto działania celem jego uratowania. Przetrwała jedynie jedna trzecia części zabytkowej zabudowy^[2].

Ulica Przyjazna była jednym z miejsc nakręconego w 1979 roku filmu Kazimierza Kutza Paciorki jednego różańca^[15]. W filmie zostało przedstawione wyburzenie tej części Giszowca, a także powstanie nowych bloków mieszkalnych. Przy obecnej ulicy Przyjaznej 28/1 znajduje się istniejący do dziś dom filmowego Habryki. Dom ten też jest przedstawiony 9. odcinku serialu dokumentalnego Ireny i Jerzego Morawskich Serce z węgla^[16].

Na mocy uchwały Rady Miejskiej w Katowicach, 25 marca 1991 roku przemianowano nazwę z ulicy Siergieja Kirowa na ulicę Przyjazną^[17]. Przy ulicy Przyjaznej 7, w dniu 12 października 1993 roku zainaugurowano działalność nowego kompleksu budynków Szkoły Podstawowej nr 51, zwany szkołą marzeń. Projektantami obiektu był zespół architektów w składzie: Stanisław Niemczyk, Anna Pieńkowska-Kuszewska i Marek Kuszewski^[18]. W 2006 roku prowadzono prace przy wykonaniu kanalizacji sanitarnej i deszczowej wraz z odtworzeniem nawierzchni chodników i jezdni w rejonie m.in. ulicy Przyjaznej. Wartość robót wyniosła blisko 3 miliony złotych^[19].

Zabytki

Dom z budynkiem gospodarczym przy ulicy Przyjaznej 12

Dom z budynkiem gospodarczym przy ulicy Przyjaznej 21

Ulica Przyjazna jest drogą, przy której znajdują się liczne zabytki. Sama również ulica, jako część układu urbanistycznego, wpisana jest do rejestru zabytków^[4]. Łącznie, do rejestru zabytków wpisane są następujące obiekty:

• układ urbanistyczno-przestrzenny osiedla Giszowiec z lat 1906–1940 (nr rej.: 1229/87 z 18 sierpnia 1978 roku i 1348/87 z 23 czerwca 1987 roku)^[20][4],
• dom z budynkiem gospodarczym (nie istnieje), ul. Przyjazna 7, z lat 1907–1912 (nr rej.: A/71/02 z 5 września 2002 roku)^[4],
• dom z budynkiem gospodarczym (nie istnieje), ul. Przyjazna 8, z lat 1907–1912 (nr rej.: A/72/02 z 5 września 2002 roku)^[4],
• dom z budynkiem gospodarczym (nie istnieje), ul. Przyjazna 9, z lat 1907–1912 (nr rej.: A/73/02 z 5 września 2002 roku)^[4],
• dom z budynkiem gospodarczym, ul. Przyjazna 12, z lat 1907–1912 (nr rej.: A/53/01 z 28 grudnia 2001 roku)^[4],
• dom z budynkiem gospodarczym, ul. Przyjazna 14, z lat 1907–1912 (nr rej.: A/66/02 z 7 marca 2002 roku)^[21],
• dom z budynkiem gospodarczym, ul. Przyjazna 15, z lat 1907–1912 (nr rej.: A/28/00 z 16 października 2000 roku)^[4],
• dom z budynkiem gospodarczym, ul. Przyjazna 18, z lat 1907–1912 (nr rej.: A/29/00 z 16 października 2000 roku)^[4],
• dom z budynkiem gospodarczym, ul. Przyjazna 21, z lat 1907–1912 (nr rej.: A/30/00 z 11 grudnia 2000 roku)^[4],
• dom z budynkiem gospodarczym, ul. Przyjazna 22, z lat 1907–1912 (nr rej.: A/90/03 z 18 sierpnia 2003 roku)^[4].

Na rogu ulicy Przyjaznej i Działkowej, przy ulicy Działkowej 28 znajduje się zabytkowy dom nauczycielski z lat 1907–1912 (nr rej.: A/50/01 z 10 listopada 2001 roku)^[4].

Gospodarka i instytucje

Wzdłuż ulicy, według stanu z połowy listopada 2020 roku, zlokalizowane są następujące instytucje oraz placówki: sklep budowlany (ul. Przyjazna 1)^[22], Filia nr 15 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach (ul. Przyjazna 7a)^[23], Szkoła Podstawowa nr 51 z Oddziałami Integracyjnymi im. Fryderyka Chopina (ul. Przyjazna 7a)^[24], Przychodnia Przyjazna^[25] i apteka (ul. Przyjazna 8)^[26], serwis naprawy rowerów (ul. Przyjazna 22)^[27] oraz zakład instalacyjny (ul. Przyjazna 29)^[28].

Przypisy