Ulica Rwańska w Radomiu

ulica Rwańska

Miasto Kazimierzowskie
Ulica Rwańska w Radomiu – widok z ok. 1900 roku.
Państwo	Polska
Miejscowość	Radom
Długość	ok. 245 m
Przebieg
Rynek Pl. Kazimierza Wielkiego
Położenie na mapie Radomia ulica Rwańska
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Rwańska
Położenie na mapie województwa mazowieckiego ulica Rwańska
51,402437°N 21,145524°E/51,402437 21,145524

Ulica Rwańska w Radomiu – ulica w Radomiu w dzielnicy Miasto Kazimierzowskie^[1], jedna z najstarszych ulic Radomia.

Ulica Rwańska biegnie od placu Kazimierza Wielkiego do Rynku^[2]. Posiada status drogi gminnej^[2]. Długość ulicy wynosi około 245 metrów^[3].

Historia

Ulica Rwańska została wytyczona pod koniec XIV lub na początku XV w. Wychodzi ze środka wschodniej pierzei Rynku, łącząc go z dawnym przedmieściem lubelskim. Od lokacji Nowego Radomia w XIV w. do początku XIX w. od wschodu oś ulicy zamykała brama lubelska – jedna z trzech, obok piotrkowskiej i iłżeckiej (krakowskiej) bram miejskich Miasta Kazimierzowskiego. W okresie międzywojennym i wcześniej ulica miała charakter handlowo-rzemieślniczy i była zamieszkana głównie przez Żydów^[4].

Nazwa

Etymologia nazwy ulicy nie jest jasna^[5]. Nazwa ta może mieć charakter topograficzny i wywodzić się od słowa rwa oznaczającego dół, wykop, grób czy rów – pierwotnie droga była ścieżką prowadzącą przez cmentarz znajdujący się wokół kościoła farnego św. Jana^[4][5]. Inna możliwość to związek z określeniami typu rwisko, urwisko i pochodnymi^[6]. Nazwa ulicy wzmiankowana jest w lustracji Radomia z 1554^[5]. Nazwa ulicy jest również nietypowa z tego względu, że w miastach średniowiecznych ulice prowadzące od rynku do bramy otrzymywały zazwyczaj nazwę miasta, w kierunku którego wiodła brama^[7].

Historyczne zmiany nazwy ulicy:

• XIV/XV w. – 1942: ul. Rwańska
• 1942 – 1945: Johannisgasse^[4][8]
• od 1945: ul. Rwańska

Architektura

Pierwotna zabudowa ulicy nie zachowała się, jednak badania archeologiczne i przekazy źródłowe wskazują na konstrukcje drewniane osadzone na fundamentach z kamienia polnego^[9]. W 1554 przy ulicy Rwańskiej stało 27 drewnianych domów, materiał ten dominował w jej zabudowie również na początku XIX wieku^[10].

Obecnie najbardziej rozpowszechnionym typem zabudowy są zachowane klasycystyczne domy z epoki Królestwa Polskiego (I poł. XIX w.) powstałe w wyniku realizacji założeń planu regulacyjnego Radomia z 1822^[4]. Najstarszym budynkiem usytuowanym przy ulicy Rwańskiej jest kościół farny, wzniesiony w latach 1360–1370 z fundacji Kazimierza Wielkiego, założyciela Nowego Radomia^[11]. Od strony ulicy, na placu przed kościołem farnym stoi rokokowa figura św. Jana Nepomucena. Oś ulicy od strony zachodniej zamyka Pomnik Czynu Legionów – monument upamiętniający poległych żołnierzy Legionów Polskich, odsłonięty w 1930, zniszczony przez okupanta hitlerowskiego w 1940, odbudowany w 1998.

Zabytki

Rejestr zabytków

W rejestrze zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa znajdują się również poniższe obiekty położone przy ulicy Rwańskiej^[12]:

• nr 1a (Rynek 16) – dom z oficyną
• nr 3 (Szewska 6) – dom
• nr 2 (Rynek 15) – dom z oficynami, 1. poł. XIX w.
• nr 4 (Rynek 14 / Grodzka 1) – kamienica z oficynami
• nr 6 – kościół farny św. Jana Chrzciciela
• nr 8 – dom, 2. poł. XIX w.
• nr 19 – kamienica, 1868
• nr 23 – dom z oficynami, XVIII w.

Gminna ewidencja zabytków

Do Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Radomia, oprócz obiektów z rejestru zabytków, wpisane są też obiekty^[13]:

• nr 5 – dom murowany, 1820–1830
• nr 6 – dom murowany, poł. XIX w.
• nr 7 – dom murowany, 1818–1823
• nr 9 – kamienica, 1826–1927, 2. poł. XIX w.
• nr 10 – dom murowany, ok. 1823
• nr 11 – dom murowany, 2. poł. XIX w.
• nr 12 – dom murowany, ok. 1823
• nr 13 – dom murowany, ok. 1828
• nr 14 – dom murowany, ok. 1828
• nr 15 – dom murowany, 1. poł. XIX w.
• nr 16 – dom murowany, ok. 1823, koniec XIX w.
• nr 17 – dom murowany, poł. XIX w.
• nr 18 – dom murowany, 1812, 1821
• nr 16/18 – fragment murów obronnych, 2. poł. XIV w.
• nr 21 – dom murowany, poł. XIX w.
• nr 25 – dom murowany, 1. poł. XIX w.

Galeria

Przypisy

Bibliografia

• Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy miasta Radomia na lata 2017–2020. Urząd Miejski w Radomiu. [dostęp 2019-10-18].
• Mariola Krupa. Nazwy ulic i placów Radomia. „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego”. t. 31, z. 1–4, s. 176–198, 1996. 
• Studium historyczno-urbanistyczne śródmieścia Radomia. Radom: Miejska Pracownia Urbanistyczna Radom, 1998.