Ulica Saska w Warszawie

Ulica Saska w Warszawie

Saska Kępa
Ulica Saska na wysokości ul. Irlandzkiej
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Długość	1,7km
Przebieg
ul. Ateńska ul. Drezdeńska 270m ul. Lotaryńska 335m ul. Lizbońska/ul. Argentyńska 470m al. Stanów Zjednoczonych 630m ul. Kubańska 710m ul. Brazylijska 800m ul. Meksykańska 910m ul. Zwycięzców ul. Obrońców ul. Obrońców 1300m ul. Walecznych 1470m ul. Irlandzka 1560m ul. Angorska/ul. Dąbrówki ul. Adampolska 1730m al. Waszyngtona
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Ulica Saska w Warszawie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ulica Saska w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ulica Saska w Warszawie
52°13′55,3″N 21°03′39,5″E/52,232028 21,060972

Ulica Saska – ulica na Saskiej Kępie w dzielnicy Praga-Południe w Warszawie, rozpoczynająca się przy ul. Ateńskiej, a kończąca przy alei Waszyngtona.

Nazwa ulicy nawiązuje do dynastii Sasów, której przedstawiciele dzierżawili tereny Saskiej Kępy (tę samą nazwę do 1847 nosiła ulica sąsiadująca z Ogrodem Saskim)^[1]. Zabudowę ulicy tworzą głównie domy mieszkalne, m.in. z okresu dwudziestolecia międzywojennego, a także punkty usługowe i szkoły.

Przebieg i ruch uliczny

Ulica Saska jest częścią ciągu komunikacyjnego obejmującego ulice: gen. Bora-Komorowskiego – Egipska – Saska. Zaczyna się na Kępie Gocławskiej, przy skrzyżowaniu z ulicą Ateńską, a kończy na wysokości alei Jerzego Waszyngtona. Po drodze krzyżuje się z ul. Lotaryńską, Argentyńską, Lizbońską, Stanów Zjednoczonych^[a], Kubańską, Brazylijską, Meksykańską, Zwycięzców, ul. Walecznych, Irlandzką, Dąbrówki, Angorską i Adampolską.

Ulica Saska na całej swej długości jest dwukierunkowa i jednojezdniowa^[b]. Nie przebiegają przez nią drogi rowerowe, jest natomiast istotna z punktu widzenia komunikacji miejskiej – swoje przystanki mają tu autobusy linii 111, 123, 147, 151, 507, 509; nocne: N02, N22 i N72.

Historia

Ulica Saska wzmiankowana jest m.in. w projekcie Wydziału Technicznego magistratu miasta z 1925, gdzie planowano utworzenie terenu handlowego u zbiegu ulic Zwycięzców i Saskiej^[2]. Ulica od początku przewidziana była jako arteria o zwiększonym natężeniu ruchu w związku z czym powstały wzdłuż niej podwójne szpalery drzew i szerokie chodniki^[3], które – podobnie jak nawierzchnię – ułożono w roku 1938^[4]. Istniejący do dziś szeroki pas zieleni między jezdnią a chodnikiem jest śladem koncepcji poprowadzenia linii tramwajowej, która miałaby łączyć aleję Waszyngtona z Gocławiem^[5]. W latach 30. XX wieku powstało kilka istniejących do dziś domów, w tym m.in. dom przy ul. Saskiej 101, który wskazywany jest jako prawdopodobna lokalizacja powstańczego szpitala polowego funkcjonującego na Saskiej Kępie między sierpniem a październikiem 1944 roku^[6].

Zabudowa powojenna powstała częściowo w okresie PRL-u, jak np. budynki w ramach osiedli Saska Kępa I^[c] i Saska Kępa II^[d][7], a częściowo już po roku 1989, jak np. budynek przy ul. Saskiej 105 (1995-1998^[e])^[8].

Obiekty

Dom przy ul. Saskiej 101

• Gmach przy al. Stanów Zjednoczonych 27 (wejście od ul. Saskiej) – Szkoła Podstawowa nr 143 im. Stefana Starzyńskiego^[9]. Przed budynkiem znajduje się pomnik prezydenta Starzyńskiego (autorstwa Ludwiki Nitschowej^[10]), który przeniesiono w 2008 z Ogrodu Saskiego^[11]. Wewnątrz szkoły znajdują się m.in. prace Janusza Wildena, który w 1990 przekazał szkole swój dorobek artystyczny^[12].
• Gmach przy ul. Saskiej 59 – IV Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza kontynuujące tradycje szkoły założonej w XIX wieku przez Emiliana Konopczyńskiego, jedna z najstarszych szkół średnich w Warszawie^[13]. Budynek zaprojektowany został przez Mieczysława Krwawicza^[14].
• Gmach przy ul. Saskiej 61 – budynek przychodni lekarskiej zaprojektowany przez Hannę Downarowicz-Żurkowską^[15].
• Budynek przy ul. Saskiej 63/75 – gmach zaprojektowany przez Andrzeja Gałkowskiego^[16], od 1964^[f] siedziba stacji krwiodawstwa – Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa^[17].
• Budynek przy ul. Saskiej 72 – dom wielorodzinny z 1938, zaprojektowany przez Stanisława Bukowińskiego^[18].
• Świątynia rzymskokatolicka przy ul. Nobla 16 (z wejściem także od ul. Saskiej) – kościół pw. św. Andrzeja Boboli (Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy), pierwotnie (1938-1939) wznoszono go według projektu Piotra Marii Lubińskiego i Henryka Wąsowicza, ostatecznie powstał według projektu Józefa Łowińskiego i Jana Bogusławskiego z 1948-1949. Zarówno fasada, jak i wnętrze kościoła wykazują nawiązania do architektury gotyckiej. Wnętrze kościoła zdobią m.in. malowidła ścienne autorstwa Marii i Jerzego Ostrowskich oraz rzeźby wykonane przez Tadeusza Świerczka^[19]. Obiekt wpisany do rejestru zabytków^[20]. Pod tym samym adresem działa także przedszkole – Ecole Française privée Antoine de Saint-Exupéry^[21].
• Ognisko Pracy Pozaszkolnej nr 2 przy ul. Nobla 18/26 (z wejściem także od ul. Saskiej)^[22] – dawniej: XIV Ogród Jordanowski). Od 2010 na terenie ogrodu znajduje się nowy budynek^[23], m.in. z salą informatyczną i siłownią. Konstrukcja budynku zapewnia też możliwość użytkowania jego dachu dla dzieci zjeżdżających zimą na sankach^[24]. Od roku 2012 na terenie ogrodu rośnie następca Królewskiego Dębu (Dębu Saskiego), przed wojną znajdującego się na obszarze posesji przy ul. Francuskiej 4^[25].
• Budynek przy ul. Saskiej 101 – dom z 1935, wpisany do rejestru zabytków^[20]. Widoczne zastosowanie elementów stylu dworkowego, jak np. białe balustrady, wsparte na kolumnach balkony i trójkątne zwieńczenia^[26]. Prawdopodobna lokalizacja powstańczego szpitala polowego funkcjonującego na Saskiej Kępie między sierpniem a październikiem 1944 roku^[6].
• Budynek przy ul. Saskiej 103 – dom, w którym przed II wojną światową mieszkał gen. Stanisław Bułak-Bałachowicz^[27]. W 1994 budynek został zreprywatyzowany na podstawie tzw. dekretu Bieruta^[28].
• Budynek przy ul. Saskiej 68 – dom, w którym mieszkał ppor. Konrad Guderski.
• Gmach przy ul. Saskiej 78 – Zespół Szkół nr 21, w skład którego wchodzi LXXXVII Liceum Ogólnokształcące im. gen. Leopolda Okulickiego, Technikum Nr 27 im. prof. Józefa Zawadzkiego oraz Policealna Szkoła Nr 1^[29]. W budynku mieści się także siedziba Stowarzyszenia Pomocy Młodzieży Młodzież Polska przy ul. Saskiej^[30].
• Gmach przy ul. Angorskiej 2, wejście od ul. Saskiej – Ośrodek Sportu i Rekreacji Praga Południe – Środowiskowa Hala Sportowa SASKA^[31].
• Gmach przy ul. Angorskiej 2, róg ul. Saskiej – Gimnazjum z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 18 im. Ignacego Jana Paderewskiego w Warszawie, dawniej Szkoła Podstawowa nr 15 im. Ignacego Jana Paderewskiego, a w okresie 1959-1990 im. Mariana Buczka^[32].
• Budynek przy ul. Saskiej 98 – dom wielorodzinny z ok. 1937^[18]. W 2008 budynek zreprywatyzowano^[33] na podstawie dekretu Bieruta.
• Budynek przy ul. Saskiej 100 – siedziba Kancelarii Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy Pragi-Południe przy ul. Saskiej^[34].
• Budynek przy ul. Saskiej 109 – dom, w którym w latach 1955-1965 mieszkał Władysław Gomułka. Od 30 kwietnia 1985 fakt ten upamiętniała tablica. Z czasem została ona jednak usunięta^[35].
• Budynek przy ul. Saskiej 111 – willa z 1991, zaprojektowana przez Waldemara Szczerbę i Ryszarda Tomasika. Wyróżniają ją wykusze, ceglana okładzina i oculus^[36].

Galeria

• 

  Pomnik Stefana Starzyńskiego

• 

  Saska 78: Tablica pamiątkowa

• 

  Saska 68: Tablica pamiątkowa

• 

  Saska 78: Tablica pamiątkowa

• 

  Saska 91: Tablica pamiątkowa

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001. ISBN 83-915407-0-7.
• Magdalena Piwowar, Grzegorz Piątek, Jarosław Trybuś: SAS. Ilustrowany atlas architektury Saskiej Kępy. Centrum Architektury, 2012. ISBN 978-83-934574-0-3.
• Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa w listach, opisach, wspomnieniach... Warszawa: Kowalska/Stiasny, 2004.

Linki zewnętrzne

• Saska. www.ulicetwojegomiasta.pl. [dostęp 2012-09-30].
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 czerwca 2012 r. – woj. mazowieckie (Warszawa). nid.pl, 2012-06-30. [dostęp 2012-09-30].
• Tomasz Urzykowski: Na wschód od Francuskiej. gazeta.pl, 2008-04-07. [dostęp 2012-09-30].