Ulica Stanisława Moniuszki w Łodzi

ulica Stanisława Moniuszki (Pasaż Meyera)
Centrum
Obiekt zabytkowy nr rej. A/49 z 20.01.1971[1]
Ilustracja
Ulica Stanisława Moniuszki – widok z ul. Piotrkowskiej (sierpień 2017)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Łódź

Długość

0,3 km

Przebieg
Ikona - początek ulicy w postaci skrzyżowania T z deptakiem.svg0 mul. Piotrkowska
Ikona ulica z lewej.svg100 mul. Hotelowa
Ikona ulica koniec T.svg300 mul. Henryka Sienkiewicza
Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Stanisława Moniuszki (Pasaż Meyera)”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Stanisława Moniuszki (Pasaż Meyera)”
Ziemia51°46′05,5″N 19°27′32,0″E/51,768194 19,458889
Dawny pasaż Meyera
(fot. B. Wilkoszewski, 1896)
Willa Ludwika Meyera pod numerem 4
(fot. B. Wilkoszewski, około 1900)

Ulica Stanisława Moniuszki – ulica w Śródmieściu Łodzi w obszarze SIM Centrum, dawniej pasaż Meyera[a], o długości 0,3 km, biegnąca niemal równoleżnikowo od ul. Piotrkowskiej do ul. Henryka Sienkiewicza. Dawny prywatny pasaż Ludwika Meyera z neorenesansowymi willami zaprojektowanymi przez Hilarego Majewskiego[2].

. W całości znajduje się w turystyczno-historycznej strefie miasta. Zespół urbanistyczny ulicy jest wpisany do rejestru zabytków.

Na całej długości ulicy obowiązuje ruch dwukierunkowy (stan na luty 2017). Do 11 września 2002 miała ona status drogi powiatowej, a w tym dniu obniżono go (uchwałą nr LXXXVI/1902/02 Rady Miejskiej w Łodzi) do drogi gminnej[3].

Ulica w całości znajduje się w obrębie rzymskokatolickiej parafii Podwyższenia Świętego Krzyża[4].

Historia

Historia

Mierzący 300 m długości[5] pasaż powstał jako prawdopodobnie druga prywatna ulica w Łodzi[b], częściowo zamknięta dla ruchu publicznego[c][9], łącząca ulice Piotrkowską i Dziką (późn. ulica Mikołajewska, ob. ul. Henryka Sienkiewicza)[2]. Impulsem do wybudowania pasażu była plotka o przeniesieniu stolicy guberni z Piotrkowa do Łodzi, która pojawiła się na początku lat 80. XIX wieku[10]. Meyer postanowił, że wybuduje domy, które staną się siedzibą carskich władz. Zgodę magistratu na wytyczenie ulicy uzyskał w maju 1885 roku. Do awansu miasta nie doszło, niemniej ulica powstała[11][12] i wkrótce doczekała się miana najpiękniejszej ulicy w Łodzi – tak określił ją w połowie 1895 roku autor notatki zamieszczonej w piotrkowskim „Tygodniu”[13].

Wznoszone domy wyposażone zostały w instalacje gazowe i wodno-kanalizacyjne. Jezdnię wyłożono drewnianą kostką brukową (na której koła powozów czyniły mniejszy hałas niż na bruku kamiennym), zaś chodniki – płytami piaskowca[12].

Pasaż zamieszkiwali członkowie łódzkiej elity, m.in. prezydent miasta Władysław Pieńkowski, adwokat Henryk Elzenberg i fabrykant Zygmunt Jarociński[14][15][2]; pod numerem 5 swój zakład fotograficzny miał Bronisław Wilkoszewski. Ludwik Meyer mieszkał do 1901 roku pod numerem 4 w willi otoczonej okazałym ogrodem, w którego miejscu wybudowano w latach 30. XX wieku zachowany do dziś (2017) gmach Polskiej YMCA[12][16].

Na początku 1887 roku pasaż – jako pierwsza ulica w Łodzi – otrzymał oświetlenie elektryczne[17]. Każdy dom i ogród oświetlony był światłem elektrycznym. W suterenie domu pod numerem 3 zainstalowano prądnicę, zwaną wówczas maszyną dynamoelektryczną[12]. Od 1 lipca 1888 do zawieszenia wydawania pisma z końcem 1892 roku mieściły się w willi Ludwika Meyera pod numerem 9 (przed reformą adresową nr hip. 514c) redakcja i drukarnia najstarszej w mieście gazety wydawanej całkowicie w języku polskim – „Dziennika Łódzkiego”[18].

Wkrótce po przenosinach redakcji stały felietonista gazety napisał:

[...] Nad nami dyrekcya naukowa, na przeciwko towarzystwo ubezpieczeń, towarzystwo przemysłowe, telegraf i poczta, po lewej restauracya, a po prawej także coś tam być musi. Promienie słoneczne w dzień, snopy światła elektrycznego w nocy. Gdziekolwiek spojrzysz, – piękny kwiat lub kobieta, co na jedno wychodzi. To pasaż Meyera, – to nowa nasza siedziba od tygodnia! [...]

Sarmaticus, Z tygodnia. (Felieton niedokończony.), [w:] „Dziennik Łódzki” nr 150 z 8 lipca 1888 r.[19]

W 1905[7][12][20] lub 1906 roku[21] pasaż Meyera przeszedł pod zarząd miasta (właściciel przekazał go nieodpłatnie) i stał się ulicą publiczną[7]. Do 1937 roku ulica została podłączona do miejskiej sieci kanalizacyjnej, w tym samym roku zmieniono nawierzchnię jezdni na asfaltową[22]. W czasie II wojny światowej Niemcy zmienili w 1940 roku nazwę na Dietrich-Eckart-Straße – ku czci niemieckiego dziennikarza, pisarza i polityka, jednego z głównych przywódców NSDAP[22]. W latach 1948–1975 na parterze kamienicy pod numerem 2 mieściła się prywatna kawiarnia „Honoratka” – miejsce spotkań łódzkiej bohemy (głównie filmowców i studentów Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, obecnie PWSFTviT im. Leona Schillera)[23][24].

W zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego w latach 2011–2013 ulica należała do całkowicie bezpiecznych – w tym okresie nie wydarzył się na niej żaden wypadek[25]. Czterokrotnie na kamienicach przy ulicy prezentowane były iluminacje w ramach Light Move Festival, organizowanego przez łódzką Fundację „Lux Pro Monumentis”: 19–21 października 2012 (2. edycja)[26], 10–12 października 2014 (4. edycja)[27], 9–11 października 2015 (5. edycja)[28] i 7–9 października 2016 (6. edycja)[29]. W 2014 roku władze miasta podjęły decyzję o rewitalizacji ulicy, przekształceniu jej w tzw. podwórzec miejski i zaadaptowaniu willi „Trianon” pod numerem 5 i sąsiadującej z nią kamienicy pod numerem 3 dla potrzeb „Mediateki” – centrum multimedialnego połączonego z biblioteką (multiteki). Rozważano też przynajmniej częściowe wyłożenie ulicy drewnianą kostką brukową, jak miało to miejsce w XIX w. Ukończenie prac, planowane pierwotnie na 2017 rok[30][31], przesunięto na rok 2018[32]. Ponadto planowano do 2018 roku utworzenie południkowego połączenia ul. Moniuszki z ul. Tuwima poprzez przebicie kwartału ulic między willą „Trianon” a willą pod numerem 7/9[32]. Jesienią 2020 roku – po wprowadzeniu zmian do projektów – podano kolejny termin ukończenia inwestycji: jesień 2021 roku[33].

W 2015 roku ulica została uznana pomnikiem historii[34].

Siedziby dawnych instytucji

Willa pod numerem 8 (maj 2007)

W okresie przed II wojną światową przy ul. Stanisława Moniuszki miało swoje siedziby wiele instytucji[35]:

  • nr 1 – Stowarzyszenie „Lutnia”; Stowarzyszenie Uczestników Ruchu Niepodległościowego „Zarzewie”; Związek Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej,
  • nr 2 – Kasa Samopomocy Szeregowych Policji Państwowej i Państwowych Funkcjonariuszy Niższych,
  • nr 3 – Federacja Polskich Związków Obrońców Ojczyzny; redakcja miesięcznika „Głos Rezerwisty”, wydawanego przez Zarząd Okręgu Związku Rezerwistów; Związek Rezerwistów,
  • nr 4 – Urząd Pocztowo-Telekomunikacyjny Łódź 10,
  • nr 4a – łódzki oddział Związku Młodzieży Chrześcijańskiej Polska YMCA; Łódzki Okręgowy Związek Szachowy,
  • nr 5 – Stowarzyszenie Fabrykantów i Kupców miasta Łodzi, założone w 1913 roku[36]; Krajowy Związek Przemysłu Włókienniczego, założony w 1920 roku; Spółdzielczy Łódzki Bank Włókienniczy z ograniczoną odpowiedzialnością; Zrzeszenie Polskich Fabryk Materiałów Jedwabnych,
  • nr 8 – Bank Azowsko-Doński (miejsce pracy ojca Juliana Tuwima, a także jego stryja – Henryka Krukowskiego)[37]; Izba Rzemieślnicza w Łodzi; Komisariat VII Policji Państwowej,
  • nr 9 – Klub Obywatelski w Łodzi,
  • nr 10 – Spółdzielczy Bank Udziałowy w Łodzi z odpowiedzialnością ograniczoną, założony w 1904 roku; Handlowo-Przemysłowe Towarzystwo Wzajemnego Kredytu w Łodzi[38].

Sławni mieszkańcy

Willa pod numerem 6, w której wraz z rodziną mieszkał Zygmunt Jarociński (maj 2007)
  • Henryk Elzenberg, adwokat, jeden z twórców „Dziennika Łódzkiego” – pasaż Meyera 514aa (po reformie adresowej nr 5), lata 80.–90. XIX w.[14][15],
  • Zygmunt Jarociński (fabrykant) wraz z rodziną – pasaż Meyera 512b (po reformie adresowej nr 6), XIX/XX w. (za wynajem 9 pokoi płacił rocznie 15 000 zł)[12][14],
  • Stanisław Jarociński (fabrykant) – pasaż Meyera 6[39],
  • Władysław Pieńkowski, prezydent Łodzi w latach 1882–1914 – pasaż Meyera 514aa (po reformie adresowej nr 5), po roku 1882 (mieszkanie służbowe wynajmowane przez magistrat za 1600 rubli rocznie)[12][15],
  • Ludwik Meyer, fabrykant, twórca pasażu – pasaż Meyera 512a (po reformie adresowej nr 4), do 1901 roku[12][15],
  • Samuel Chinkes, dyrektor towarzystwa ubezpieczeniowego – ul. Stanisława Moniuszki 2, okres międzywojenny[40],
  • Józef, Salomon i Zygmunt Danzigerowie, przemysłowcy (Salomon był właścicielem założonej w 1919 roku przędzalni bawełny przy ul. Kątnej 6/8, ob. ul. Walerego Wróblewskiego)[41] – ul. Stanisława Moniuszki 10, okres międzywojenny[42],
  • Jan Główczewski, sędzia Sądu Okręgowego w Łodzi – ul. Stanisława Moniuszki 4a, okres międzywojenny[43],
  • Mieczysław Jazowski, dyrektor banku – ul. Stanisława Moniuszki 2, okres międzywojenny[44],
  • Dawid Rozenblat, fabrykant, właściciel założonej w 1920 roku przędzalni przy ul. Przejazd 58 (ob. ul. Juliana Tuwima 68)[45] – ul. Stanisława Moniuszki 11, okres międzywojenny[46],
  • Moszek Rozenblat, dyrektor banku – ul. Stanisława Moniuszki 11, okres międzywojenny[46],
  • Majer Zylberszac, przemysłowiec (wyrób i sprzedaż towarów bawełnianych)[47] – ul. Stanisława Moniuszki 2, okres międzywojenny[48].

Kalendarium zmian nazwy ulicy

Ul. Stanisława Moniuszki podczas 5. edycji Light Move Festival (9 października 2015)
okres
obowiązywania[22]		nazwa[22]
1883–1915Pasaż Meyera (Majera) / Пассажъ Майера
1915–1918Meyers Zeile
1918–1919Pasaż Meyera (Majera)
1919–1940ulica Stanisława Moniuszki
1940–1945Dietrich Eckart Straße
od 1945ulica Stanisława Moniuszki

Ulica Stanisława Moniuszki w kulturze

W filmie

Projekcja festiwalowa 2. edycji Light Move Festival na ul. Stanisława Moniuszki (19 października 2012)

Ulica Stanisława Moniuszki wielokrotnie służyła jako plener filmowy – realizowano na niej zdjęcia m.in. do filmów fabularnych i seriali telewizyjnych:

W muzyce

  • Nazwa ulicy pojawiła się (wśród nazw wielu innych łódzkich ulic) jako pierwsza w tekście trzeciej zwrotki utworu pt. „Łódź” – szóstego na drugim albumie zespołu NOT, zatytułowanym NOT, wydanym w 2007 roku przez wytwórnię 2.47 Records[56][57].

Obiekty

Willa „Trianon” pod numerem 5 (wrzesień 2011)
Tablica upamiętniająca istnienie Wojskowego Sądu Rejonowego w Łodzi – pod numerem 10 (kwiecień 2011)
  • nr 2 – tablica upamiętniająca nieistniejącą już kawiarnię „Honoratka”, odsłonięta na ścianie kamienicy 23 maja 2012 z inicjatywy Leopolda Renégo Nowaka, Urzędu Miasta Łodzi i Muzeum Kinematografii w Łodzi, wykonana według projektu Mariana Koniecznego[24][58],
  • nr 4 – willa Meyera z 1887 roku (w rejestrze zabytków: A/82 z 20.01.1971[1]), w której mieści się Urząd Pocztowy Łódź 17,
  • nr 4a – gmach łódzkiego oddziału Związku Młodzieży Chrześcijańskiej Polska YMCA (w rejestrze zabytków: A/83 z 20.01.1971[1]), wzniesiony w latach 1932–1935 według projektu Wiesława Lisowskiego, w okresie PRL siedziba Młodzieżowego Domu Kultury (1952–64) i Pałacu Młodzieży im. Juliana Tuwima (1964–93)[59]; obok gmachu, po jego zachodniej stronie – popiersie Juliana Tuwima, autorstwa Elwiry i Jerzego Mazurczyków (od 2011 roku jest planowane jego przeniesienie przed nową siedzibę Pałacu Młodzieży na Retkinię)[60],
  • nr 5 – willa Meyera „Trianon” z 1887 roku (w rejestrze zabytków: A/84 z 20.01.1971[1]) – d. mieszkanie służbowe prezydenta Łodzi Władysława Pieńkowskiego i d. siedziba zakładu fotograficznego Bronisława Wilkoszewskiego[d][12][16],
  • nr 6 i 8 – dwie wille Meyera z 1887 roku, połączone łącznikiem, z wewnętrznym dziedzińcem i otoczeniem ogrodowym (w rejestrze zabytków: A/263 z 5.03.1965, 20.01.1971 i 30.12.2015[1]) – siedziba Banku Spółdzielczego Rzemiosła, Izby Rzemieślniczej w Łodzi oraz pubu „Z innej beczki” (wcześniej „Rolling Stone”); w sąsiedztwie willi pod numerem 8 – pomnik-popiersie Jana Kilińskiego, odsłonięty w 1984 roku, autorstwa mistrza sztukatora Mieczysława Janickiego z łódzkiej Pracowni Robót Sztukatorskich „Arkady”,
  • nr 7/9 – willa Meyera z 1887 roku (w rejestrze zabytków: A/32 z 20.01.1971[1]) – siedziba Centrum Obsługi Przedsiębiorcy w Łodzi i Punktu Informacyjnego Funduszy Europejskich; na ścianie willi – odsłonięta w maju 1962 roku tablica upamiętniająca mieszkającą tam w latach 1949–1961 prof. dr med. Jadwigę Szustrową, zasłużoną w walce z gruźlicą na terenie Łodzi,
  • nr 10 (oraz ul. Henryka Sienkiewicza 21) – kamienica narożna wzniesiona przez Ludwika Meyera; 1 lipca 1886 roku znalazły w niej siedzibę urząd pocztowy i stacja telegraficzna (przeniesione z ul. Wschodniej)[61]; w latach 1946–1956 była siedzibą Wojskowego Sądu Rejonowego w Łodzi, skazującego na śmierć i wieloletnie więzienie patriotów polskich wiernych Bogu i Ojczyźnie – jak głosi napis na umieszczonej na ścianie gmachu tablicy pamiątkowej, odsłoniętej 3 maja 1999 z inicjatywy łódzkiego oddziału Związku Żołnierzy Podziemnych Sił Zbrojnych 1944–1956,
  • nr 11 – dom z 1885 roku (w rejestrze zabytków: A/85 z 20.01.1971[1]).

Numeracja i kody pocztowe

  • Numery parzyste: 2–10
  • Numery nieparzyste: 1–11
  • Kody pocztowe: 90-101 (od nr 1 do końca nieparzyste); 90-111 (2 – d.k. parzyste)[62]; 90-110 (UP Łódź 17)[63].

Komunikacja miejska

Ulicą Stanisława Moniuszki nie przebiegają obecnie[64] (ani nie przebiegały w przeszłości[65][66]) żadne stałe linie MPK Łódź i innych przewoźników.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ W XIX-wiecznej prasie łódzkiej używano także spolszczonej nazwy: Pasaż Majera (zachowano oryginalną pisownię wielką literą pierwszego członu nazwy).
  2. ↑ Pierwszą była prawdopodobnie ulica Saltzmańska vel Salcmanowska (obecnie ul. Solna), należąca do żydowskiego kupca Samuela Jechezkiela Saltzmana, który zgodę gubernatora na jej wybudowanie uzyskał w 1863 roku[6].
  3. ↑ Ruch pieszy nie był ograniczony, pasaż był natomiast zamknięty dla ruchu dorożek i wozów. Niektóre źródła podają, że przejazd był możliwy po uiszczeniu opłaty[7][8].
  4. ↑ Źródła przeczą sobie co do ścisłej lokalizacji mieszkania Pieńkowskiego – miało ono zajmować albo parter, albo piętro willi, a więc znajdować się pod albo nad mieszczącym się tam od 19 lutego 1888 zakładem fotograficznym Bronisława Wilkoszewskiego.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 41 [dostęp 2017-11-25].
  2. ↑ a b c Niemieckimi śladami po "Ziemi Obiecanej". Praca zbiorowa pod redakcją Krystyny Radziszewskiej, wyd. I, Łódź: Wydawnictwo Literatura, 1997, s-23-25, ISBN 83-87080-43-8
  3. ↑ UMŁ (autor korporatywny): Wykaz ulic na terenie miasta Łodzi zaliczonych do kategorii dróg gminnych. Stan na dzień 01.01.2017 r. Dzielnica Łódź Śródmieście. [w:] Strona Zarządu Dróg i Transportu w Łodzi. zdit.uml.lodz.pl > utrzymanie dróg > Wykaz dróg publicznych > Drogi gminne – Dzielnica Łódź Śródmieście [on-line]. Zarząd Dróg i Transportu w Łodzi, 2017-01-02. s. 1–2. [dostęp 2017-02-04].
  4. ↑ Spis ulic Łodzi A–O [wraz z przynależnością do parafii]. [w:] Strona archidiecezji łódzkiej. archidiecezja.lodz.pl > Parafie – Spis ulic Łodzi A–O [on-line]. Archidiecezja Łódzka, 2016-08-26. [dostęp 2017-02-20].
  5. ↑ Mapa Łodzi w Geoportalu Województwa Łódzkiego. Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego. Departament Geodezji i Kartografii. [dostęp 2016-08-05].
  6. ↑ Szymon Pawlak, Małgorzata Płoszaj, Martyna Rusiniak-Karwat: Ulica Solna. [w:] Portal „Wirtualny Sztetl”. sztetl.org.pl > Miejsca > Ł > Łódź > Zabytki i miejsca pamięci – Zabytki kultury materialnej > Ulica Solna [on-line]. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, 2016-04-21. [dostęp 2020-11-01].
  7. ↑ a b c Rynkowska 1970 ↓, s. 110.
  8. ↑ Monika Pawlak: Pasaż Meyera na własność. [w:] Portal „Nasze Miasto”. naszemiasto.pl > Łódź > Wiadomości Łódź, Wydarzenia Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2007-04-26. [dostęp 2017-04-05].
  9. ↑ Kronika Łódzka. Pasaż p. Meyera.... „Dziennik Łódzki”. Rok IV (nr 224), s. 2, kol. 4, 1887-10-08. Antoni Chomętowski (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2016-03-03]. 
  10. ↑ Wiadomości bieżące. Na wieść o przeniesieniu gubernii.... „Tydzień”. Rok IX (nr 45), s. 1, kol. 1–3, 1881-11-06. Mirosław Dobrzański (red.). Petroków (Piotrków Trybunalski): Mirosław Dobrzański. [dostęp 2016-09-17]. 
  11. ↑ Wojalski 1996 ↓, s. 35–36.
  12. ↑ a b c d e f g h i Kowalczyński 2008 ↓, s. 104 (PDF – 20).
  13. ↑ Z miasta i Okolic. Najpiękniejsza ulica.... „Tydzień”. Rok XXIII (nr 29), s. 2, kol. 2, 1895-07-21. Mirosław Dobrzański (red.). Petroków (Piotrków Trybunalski): Mirosław Dobrzański. [dostęp 2016-09-30]. 
  14. ↑ a b c Wiesław Pierzchała: Ludwik Meyer mieszkał w willi z ogrodem i... szlabanem. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2010-12-22. [dostęp 2017-04-05].
  15. ↑ a b c d Häuser Verzeichniss der Stadt Lodz. W: Führer durch Lodz. Путеводитель по Лодзи. Wyd. I. Łódź: C. Richter, 1898, s. XVI (PDF – 44), kol. 1–2, 5. [dostęp 2017-04-05]. (niem. • ros.).
  16. ↑ a b Paweł Bronisław Wilkoszewski – pionier fotografii łódzkiej. W: Jacek Strzałkowski: Historia fotografii w Łodzi do 1944 roku. Wyd. I. Łódź: Jacek Strzałkowski, 1996. ISBN 83-906647-2-0.
  17. ↑ Kronika Łódzka. Nowy pasaż.... „Dziennik Łódzki”. Rok IV (nr 9), s. 2, kol. 4, 1887-01-13. Antoni Chomętowski (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2016-03-01]. 
  18. ↑ Ogłoszenia. Z dniem 1 lipca r.b. Redakcya.... „Dziennik Łódzki”. Rok V (nr 144), s. 4, 1888-07-01. Antoni Chomętowski (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2016-06-19]. 
  19. ↑ Sarmaticus. Z tygodnia. (Felieton niedokończony.). „Dziennik Łódzki”. Rok V (nr 150), s. 1, kol. 1, 1888-07-08. Antoni Chomętowski (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2017-08-18]. 
  20. ↑ Bieńkowska, Umińska-Tytoń 2012 ↓.
  21. ↑ Wojalski 1996 ↓, s. 36.
  22. ↑ a b c d Horodecki (red.) 2015 ↓.
  23. ↑ a b Jacek Szczerba: Honoratka, czyli jak się bawić bez alkoholu i toalety. [w:] Portal „Gazety Wyborczej”. wyborcza.pl > Gazeta Wyborcza > Kultura > Kultura [on-line]. Agora S.A., 2011-07-08. [dostęp 2016-03-01].
  24. ↑ a b Łukasz Kaczyński, (Ad.): Tablica upamiętniająca kawiarnię Honoratka. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2012-05-23. [dostęp 2016-03-01].
  25. ↑ Kazimierz Jamroz i in.: Wykaz ulic i skrzyżowań wraz z liczbą wypadków i ich ofiar. W: Kazimierz Jamroz, Marcin Budzyński, Andrzej Zalewski, Joanna Żukowska, Izabela Oskarbska: Miejski Program Poprawy Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego w Łodzi na lata 2014–2020. Gdańsk: maj 2014, s. 93–103 (PDF – 96–106). [dostęp 2017-07-01]. (Załącznik 1; w tytułach tabel błędnie podano lata 2010–2013 zamiast 2011–2013).
  26. ↑ Light Move Festival. Festiwal Kinetycznej Sztuki Światła. www.lightmovefistival.pl. 19–21/10/2012. Łódź. [w:] Strona Light Move Festival. lmf.com.pl [on-line]. 10 2012. [dostęp 2020-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-01)].
  27. ↑ Light. Move. Festival. Łódź 2014 10–12/10 18:45–24:00. [w:] Strona Light Move Festival. lightmovefestival.pl [on-line]. 2014-10-05. [dostęp 2017-04-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-09)].
  28. ↑ V edycja LMF 2015!. [w:] Strona Light Move Festival. lmf.com.pl [on-line]. 2015-01-01. [dostęp 2016-06-19].
  29. ↑ Light Move Festival. Festiwal Kinetycznej Sztuki Światła. Łódź 07–09/10/2016 godz. 18:45–24:00. [w:] Strona Light Move Festival. lmf.com.pl > Program > Pobierz program w pdf [on-line]. 2016-09-23. [dostęp 2016-10-10].
  30. ↑ PAP (autor korporatywny): Łódź. Za 30 mln zł rewitalizacja ul. Moniuszki i kolejny tzw. woonerf. [w:] Portal „Gazety Wyborczej”. wyborcza.pl > Gazeta Wyborcza > Depesze [on-line]. Agora S.A., 2014-11-11. [dostęp 2016-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-28)].
  31. ↑ Agnieszka Magnuszewska: Rewitalizacja centrum Łodzi: w kamienicach przy Moniuszki powstanie Multiteka. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2014-12-09. [dostęp 2016-03-01].
  32. ↑ a b (IZJ): Zbudują 400-metrową drogę w centrum miasta. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2016-02-29. [dostęp 2016-03-01].
  33. ↑ Wiesław Pierzchała: Najnowocześniejsza biblioteka w Łodzi powstaje przy Moniuszki. Mediateka w willi Ludwika Meyera. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Dom [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2020-11-13. [dostęp 2020-11-14].
  34. ↑ Aleksandra Hac: Prezydent Komorowski: Łódzkie zabytki pomnikami historii. [w:] Portal „Gazety Wyborczej”. wyborcza.pl > Łódź > Wiadomości Łódź > Wiadomości z Łodzi [on-line]. Agora S.A., 2015-02-17. [dostęp 2016-03-01].
  35. ↑ Żumański (red.) 1937–1939a ↓, s. 9, 20, 63, 66, 68, 72, 75, 81–82, 84, 87, 89 (PDF – 23, 34, 77, 80, 82, 86, 89, 95–96, 98, 101, 103).
  36. ↑ Stowarzyszenia i Związki Zawodowe. „Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1919”. Rok pierwszy, s. 206–207 (wersja cyfrowa – 202–203), 1919. Komisja Redakcyjna: A. Gaerne, M. Hertz, J. Klocman, A. Milker, J. Pełka, J. Woyciechowski. Łódź: Wydział Statystyczny Magistratu m. Łodzi. [dostęp 2017-04-17]. 
  37. ↑ Łódź Tuwima. [w:] Strona Urzędu Miasta Łodzi. uml.lodz.pl [on-line]. Urząd Miasta Łodzi. [dostęp 2018-01-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-28)].
  38. ↑ Banki, T-wa Kredytowe i t. p.. „Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1919”. Rok pierwszy, s. 246 (wersja cyfrowa – 242), 1919. Komisja Redakcyjna: A. Gaerne, M. Hertz, J. Klocman, A. Milker, J. Pełka, J. Woyciechowski. Łódź: Wydział Statystyczny Magistratu m. Łodzi. [dostęp 2017-04-17]. 
  39. ↑ Redakcja, Dawna fabryka Jarocińskiego w Łodzi zabytkiem! [ZDJĘCIA], Dziennik Łódzki, 3 maja 2013 [dostęp 2021-11-07] (pol.).
  40. ↑ Żumański (red.) 1937–1939b ↓, s. 65 (PDF – 67).
  41. ↑ S. Danziger i Ska [wpis w rejestrze, poz. 2114]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 241 (PDF – 28), poz. 2114, kol. 1. [dostęp 2017-04-05].
  42. ↑ Żumański (red.) 1937–1939b ↓, s. 83 (PDF – 85).
  43. ↑ Żumański (red.) 1937–1939b ↓, s. 136 (PDF – 138).
  44. ↑ Żumański (red.) 1937–1939b ↓, s. 188 (PDF – 190).
  45. ↑ Dawid Rozenblat [wpis w rejestrze, poz. 5229]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 54 (PDF – 82), poz. 5229, kol. 1. [dostęp 2017-04-05].
  46. ↑ a b Żumański (red.) 1937–1939c ↓, s. 364 (PDF – 112).
  47. ↑ Majer Zylberszac [wpis w rejestrze, poz. 9319]. W: Podręczny Rejestr Handlowy 1926. Łódź: Nakładem Wydawnictwa Księgi Prawomocnych Podpisów Przemysłu, Handlu i Finansów, 1926, s. 23 (PDF – 51), poz. 9319, kol. 2. [dostęp 2017-04-05].
  48. ↑ Żumański (red.) 1937–1939c ↓, s. 485 (PDF – 234).
  49. ↑ a b c d e f g h i Filmowe plenery, Muzeum Kinematografii ↓.
  50. ↑ Wrób / PAP: Film o najsłynniejszej filmowej kawiarni. [w:] Portal Stowarzyszenia Filmowców Polskich. sfp.org.pl [on-line]. Stowarzyszenie Filmowców Polskich, 2012-01-01. [dostęp 2016-03-01].
  51. ↑ Stawka większa niż życie. [w:] Strona „Szlak dziedzictwa filmowego Łodzi”. filmowalodz.pl [on-line]. Centrum Inicjatyw na rzecz Rozwoju „Regio”. [dostęp 2019-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-20)].
  52. ↑ Ziemia obiecana. [w:] Strona „Szlak dziedzictwa filmowego Łodzi”. filmowalodz.pl [on-line]. Centrum Inicjatyw na rzecz Rozwoju „Regio”. [dostęp 2019-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-14)].
  53. ↑ Anna Gronczewska: Kapitan Sowa i inni na miejskich tropach, czyli Łódź w polskim filmie. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2014-03-09. s. 2. [dostęp 2016-06-19].
  54. ↑ Kariera Nikodema Dyzmy. [w:] Strona „Szlak dziedzictwa filmowego Łodzi”. filmowalodz.pl [on-line]. Centrum Inicjatyw na rzecz Rozwoju „Regio”. [dostęp 2019-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-21)].
  55. ↑ PAP (autor korporatywny): Łódź doprowadza Lyncha do szaleństwa. [w:] Portal „Wirtualna Polska”. wp.pl > Film > Wiadomości [on-line]. Grupa Wirtualna Polska, 2006-01-19. [dostęp 2016-03-01].
  56. ↑ NOT – wyd. 2.47 Records (2.47 E CD011, 2.47 E CD014) w bazie Discogs.com (ang.) [dostęp 2017-11-27].
  57. ↑ Utwór „Łódź” w wykonaniu zespołu NOT w serwisie YouTube, czas trwania: 3 min 41 s [dostęp 2017-11-27].
  58. ↑ Honoratka w kinie Kultura. [w:] Portal Stowarzyszenia Filmowców Polskich. sfp.org.pl > Aktualności [on-line]. Stowarzyszenie Filmowców Polskich, 2012-07-03. [dostęp 2016-06-19].
  59. ↑ O nas. [w:] Strona Pałacu Młodzieży im. Juliana Tuwima w Łodzi. palacmlodziezy.lodz.pl > O nas [on-line]. Pałac Młodzieży im. J. Tuwima. [dostęp 2016-06-19].
  60. ↑ (msm): Przeprowadzka popiersia Juliana Tuwima. [w:] Portal „Nasze Miasto”. naszemiasto.pl > Łódź > Wydarzenia [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2011-10-25. [dostęp 2016-06-19].
  61. ↑ Kronika Łódzka. Poczta. „Dziennik Łódzki”. Rok III (nr 133), s. 3, kol. 1, 1886-06-18. Zdzisław Kułakowski (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2016-06-19]. 
  62. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2013, s. 719 [zarchiwizowane 2013-07-15].
  63. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1696 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  64. ↑ Nowy schemat komunikacji miejskiej. [w:] Strona Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego – Łódź. mpk.lodz.pl > Dla pasażera > Nowa Siatka Połączeń > Pobierz Schemat Nowej Siatki Połączeń [on-line]. MPK – Łódź Spółka z o.o., 2017-04-02. [dostęp 2017-04-05].
  65. ↑ Wojciech Dębski: Łódzkie tramwaje i autobusy. Strona poświęcona historii komunikacji miejskiej w Łodzi i okolicach. Wojciech Dębski, 2006–2017. [dostęp 2017-01-18].
  66. ↑ Włodzimierz Hyży, Waldemar Fortecki: BUSLODZ.PL4. Łódzkie autobusy i tramwaje. [w:] Strona „BUSLODZ.PL4. Łódzkie autobusy i tramwaje”. buslodz.pl > Linie [on-line]. BUSLODZ.PL – Łódzkie autobusy i tramwaje, 2005–2017. [dostęp 2017-11-25].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Łódź location map 2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors, edited by User:Dwie szyszki
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Map of Łódź, Poland
Ta mapa of Łódź została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Łódź Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.45 N
  • S: 50.78 N
  • W: 17.95 E
  • E: 20.75 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Ikona ulica z lewej.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy z lewej
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Ulica Moniuszki Lodz 2017.jpg
Autor: Jakub Pietrasiak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ulica Stanisława Moniuszki w Łodzi (czerwiec 2017)
Tablica Łódź Moniuszki 10 2011.jpg
Autor: Zorro2212, Licencja: CC BY 3.0
Tablica, Łódź ul. Moniuszki 10
Ikona ulica koniec T.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy - zakończenie skrzyżowaniem
Bronisław Wilkoszewski – Cukiernia A Roszkowskiego i pasaż Meyera.jpg

Fotografia przedstawia widok na Pasaż Meyera oraz kamienicę przy ulicy Piotrkowskiej 76, w której znajdowała się cukiernia Roszkowskiego. Pasaż Meyera powstał na przełomie lat 70. i 80. XIX wieku, kiedy Ludwik Meyer wykupił parcele rozciągające się pomiędzy ulicą Piotrkowską, a ulicą Dziką (obecnie Sienkiewicza). Wytyczył na tym terenie prywatną drogę przejazdową, którą w latach 1883-1885 zabudował jednopiętrowymi willami w stylu neorenesansowym. To założenie urbanistyczno-architektoniczne powstało z myślą o przeprowadzce rosyjskich władz gubernialnych z Piotrkowa do Łodzi. Ponieważ nie doszło to do skutku, Meyer zaczął wynajmować wille po zaniżonych cenach, a w jednej z nich zamieszkał razem z rodziną. Do willi doprowadzony był wodociąg, zaopatrywany ze studni głębinowych. Zarówno ulica jak i budynki były oświetlane światłem elektrycznym, z prądnicy napędzanej gazem, znajdującej się w piwnicy domu numer 3. Trzeba nadmienić, że była to pierwsza zelektryfikowana ulica w Łodzi. Trzypiętrowa, narożna kamienica znajdująca się przy ulicy Piotrkowskiej 76 została zbudowana w latach 1881-1882 przez Moszka Działowskiego. Na początku lat 90. XIX wieku nieruchomość przeszła w ręce Moszka Arona Wienera. W 1883 roku otworzył tu kawiarnię cukiernik francuskiego pochodzenia Gustaw Reymond, a od 1 lipca 1891 roku mieściła się słynna cukiernia Aleksandra Roszkowskiego. Roszkowski przeprowadził gruntowny remont. Lokal zajmował pomieszczenia na parterze (z wejściem na rogu kamienicy), pięć pokoi na pierwszym piętrze i trzy pokoje z kuchnią na trzecim piętrze. Na pierwszym piętrze, zwanym "górką", klientela miała do dyspozycji dziewięć bilardów, stół do gry w szachy i domino, oraz czytelnię zaopatrzoną w pisma krajowe i zagraniczne. Cukiernia funkcjonowała 21 lat. Do "Roszka" jak nazywali cukiernię mieszkańcy przychodzili: Wiktor Czajewski (wydawca "Rozwoju"), Artur Gliszczyński (poeta i satyryk), Władysław Reymont (pisarz), Zygmunt Bartkiewicz (malarz i literat) oraz przedstawiciele świat artystycznego, prawnicy, lekarze i inni. W połowie 1912 roku nowym właścicielem cukierni został Bolesław Gostomski prowadzący wcześniej cukiernię na terenie istniejącego jeszcze "Paradyżu", przy Piotrkowskiej 175. W latach 20. XX wieku cukiernia Gostomskiego traciła na popularności. W 1932 roku po długim remoncie, otworzyła podwoje nowa cukiernia "Ziemiańska", o której łódzka prasa pisała jako o filii znanej cukierni warszawskiej prowadzonej przez Karola Albrechta. W okresie II wojny światowej przy Piotrkowskiej 76 funkcjonowała kawiarnia "Corso". Po ostatniej wojnie w dawnym lokalu Roszkowskiego funkcjonowała kawiarnia "Łodzianka". W latach późniejszych mieściły się tam różne placówki handlowe nie związane z branżą cukierniczą. Obecnie ma tu swoją siedzibę bank Pekao S.A.

Fotografia pochodzi z wydanego w 1896 roku albumu Bronisława Wilkoszewskiego „Widoki m. Łodzi”. Saryusz Bronisław Paweł Wilkoszewski (1847-1901), zwany "łódzkim Canaletto" był mistrzem fotografii ilustracyjnej. Udokumentował zabudowę Łodzi z końca XIX wieku przede wszystkim wille, fabryki, budynki użyteczności publicznej, obiekty sakralne, ulicę Piotrkowską. Jego zakład fotograficzny znajdował się w willi "Trianon" w Pasażu Meyera 5 (obecnie ulica Moniuszki).
Ikona - początek ulicy w postaci skrzyżowania T z deptakiem.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 2.5
Ikona ulicy dochodzącej do deptaku z lewej
Kamienica ulica Moniuszki 8 Lodz.jpg
Autor: HuBar, Licencja: CC BY-SA 2.5
Ulica Moniuszki 8 w Łodzi
Meyer's villa in Lodz ca 1900.JPG
Willa Ludwika Meyera w Łodzi, obecnie ul. Moniuszki 4
Kamienica ulica Moniuszki 6 Lodz.jpg
Autor: HuBar, Licencja: CC BY-SA 2.5
Ulica Moniuszki 6 w Łodzi
Light Move Festival 108.jpg
Autor: Zorro2212, Licencja: CC BY-SA 3.0
Light Move Festival Łódź 2012, ul. Moniuszki
Villa at 5 Moniuszki Street in Łódź.jpg
Autor: Marcin Pełka, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Łódź, Dom przy ul. Moniuszki 5
Light Move Festival in Łódź 2015 36.jpg
Autor: Zorro2212, Licencja: CC BY-SA 4.0
Festiwal Kinetycznej Sztuki Światła w Łodzi, październik 2015