Ulica Sucha we Wrocławiu

Ulica Sucha

Huby
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	621 m
Poprzednie nazwy	Sadowastrasse An der Teichäckern
Przebieg
ul. Swobodna ul. Borowska, ul. Ślężna Dworzec Główny PKP (tunel centralny), Dworzec Autobusowy ul. Joannitów tunel tranzytowy Dworca Głównego ul. Gajowa Zieleniec przy ul. Suchej-Dyrekcyjnej ul. Pułaskiego, ul. Dyrekcyjna ul. Hubska
Położenie na mapie Wrocławia Ulica Sucha
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ulica Sucha
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Ulica Sucha
51°05′49,262″N 17°02′15,014″E/51,097017 17,037504

(c) vorwerk / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Przed przebudową^[a]

Przed przebudową^[b]

(c) Danuta B. / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Przed przebudową^[c]

(c) mamik / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Wyburzony (nieistniejący) budynek przy ul. Borowskiej 2

Peron 6 przed przebudową

Wejście od ul. Suchej do tunelu centralnego Dworca Głównego przed budową pawilonu południowego

Ulica Sucha – ulica położona we Wrocławiu na osiedlu Huby, w dawnej dzielnicy Krzyki^{[1][2][3][4][5]}. Ulica ma 621 m długości^[1] i biegnie od skrzyżowania ulic: Suchej, Borowskiej, Ślężnej i Swobodnej do skrzyżowania ulic: Suchej, Dyrekcyjnej, Hubskiej i gen. Kazimierza Pułaskiego^[1][2][3]. Historyczny układ urbanistyczny obszaru przez który przebiega ulica podlega ochronie i wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków^[6][7], podobnie jak położone przy ulicy oraz w bezpośrednim sąsiedztwie zachowane budynki i inne obiekty, w tym wpisane do rejestru zabytków: zespół budowlany stacji Dworca Górnośląskiego i siedziba Dyrekcji Kolei Królewskich, obecnie biurowiec PKP S.A.^[8] Znajduje się tu także pomnik przyrody – dąb „Przewodnik”^[9]. Jednym ze współczesnych obiektów położonych przy tej ulicy jest galeria Wroclavia^[d] z dworcem autobusowym^[10][11][12]. Ponadto po północnej stronie ulicy położona jest stacja kolejowa Wrocław Główny^{[13][14][15][16]}.

Historia

W 1864 r. wytyczono ulicę obejmującą współczesną Suchą i Swobodną, zgodnie z opracowanym w 1856 r. pierwszym planem regulacyjnym przedmieść. Nowa droga powstała wzdłuż torów kolejowych i nowego Dworca Głównego z myślą zastąpienia zdegradowanej ulicy Nasypowej (współcześnie także ulica Wojciecha Bogusławskiego i Kolejowa), co miało związek z budową linii kolejowej i dworca^{[5][17][18][19][20]}. Ówcześnie łączyła ona ulicę Hubską z ulicą Wincentego Stysia^[5][17][21].

Budynek dworcowy powstał w latach 1855–1857 wg projektu Wilhelma Grapowa. W latach 1899–1904 przebudowano i rozbudowano dworzec zgodnie z projektem Bernarda Klüschego, który uwzględniał przeprowadzone wyniesienia torów nad poziom ulic. Decyzja o takiej inwestycji wymuszona była koniecznością zapewnienia bezkolizyjnej komunikacji kolejowej i ulicznej wobec narastających problemów związanych z krzyżowaniem się torów kolejowych z ulicami i torami tramwajowymi. W jej ramach zbudowano także tunele łączące ulicę Suchą z halą dworcową i peronową oraz z placem Dworcowym (obecnie plac ten pozostaje bez nazwy)^{[5][18][19][20][22][23][24]}.

Do XIX wieku w miejscu, na którym wzniesiono Galerię Wroclavia, znajdowały się stawy na tak zwanym Małpim Gaju^[25] (Pola Stawowe^[26]). Teren ten częściowo został zabudowany. W jego obszarze przy ulicy Borowskiej powstał między innymi kościół imienia Zbawiciela w latach 1871–1876, zaprojektowany przez Carla Johanna Christiana Zimmermanna. Zniszczony w wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r., po zakończeniu II wojny światowej został rozebrany^[27][28][29].

W 1925 r. z istniejącej ulicy wyodrębniono odcinek od ulicy Borowskiej do ulicy Hubskiej nadając mu nową, odrębną nazwę^{[5][17][25][30]}. Po południowej stronie powstał między innymi Dom Opieki Społecznej z łaźnią wybudowany zgodnie z projektem Karla Klimma z 1909 r. W 1913 r. zakończono budowę budynku Dyrekcji Kolei^[5][21][27] (lata 1911–1914^[26][31]), tj. dla Pruskiej Królewskiej Dyrekcji Kolei (KPEV)^[31]. Obiekt został zaprojektowany przez H. Königa i uzyskał formę prestiżowego, neobarokowego pałacu wzniesionego na planie nieregularnego prostokąta^[21][27][31].

W 1965 r. Stowarzyszenie Architektów Polskich ogłosiło konkurs, w wyniku którego wyłoniono koncepcję nowego dworca autobusowego, w miejscu skweru powstałego na wolnym od zabudowy terenie po zniszczonej podczas oblężenia Wrocławia zabudowie i parku (m.in. Kościół imienia Zbawiciela), po południowej stronie od ulicy Suchej^{[5][26][27][28][32]}. Budowa obiektu trwała ponad 20 lat, na co miały wpływ względy ekonomiczne. Zmieniano w tym czasie także zarówno zespół projektowy, jak i częściowo pierwotne założenia. W 1994 r. oddano do eksploatacji nowy dworzec autobusowy w kwartale ulic: Suchej, Borowskiej, Dyrekcyjnej i Joannitów^[5][32].

Na rogu ulic Suchej i Borowskiej, po południowo-wschodniej stronie skrzyżowania, rośnie dąb szypułkowy – „Przewodnik”, który 12 czerwca 2003 r. uznany został za pomnik przyrody i wpisany do rejestru dolnośląskich pomników przyrody^[9][33][34].

W latach 2010–2012 przeprowadzono rewitalizację Dworca Głównego. Koncepcję architektoniczno-urbanistyczną opracowała warszawska „Grupa5 – Architekci”. W jej ramach oprócz dostosowania obiektu do współczesnych potrzeb, z uwzględnieniem zachowana elementów historycznych, wybudowano między innymi tak zwany pawilon południowy przy ulicy Suchej, z wejściem do tunelu centralnego^[13][35]. W 2011 r. w ramach stacji Wrocław Główny został uruchomiony tymczasowy peron 6, położony od strony ulicy Suchej i z wejściami wyłącznie z tej ulicy. Był on eksploatowany podczas przebudowy peronów 1, 2 i 3, oraz podczas Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej Euro 2012 i okazjonalnie np. dla pociągów zabytkowych itp., a w latach 2019–2020 został przebudowany. Istotnym elementem tej inwestycji wartej około 7,4–8,4 mln zł, było przebicie przejścia do tunelu centralnego stacji^{[36][37][38][39]}.

W 2013 r. Rada Miejska Wrocławia uchwaliła dla obszaru objętego ulicami Suchą, Joannitów, Dyrekcyjną i Borowską miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Umożliwił on przygotowanie odpowiedniego projektu i po uzyskaniu decyzji o pozwoleniu na budowę rozpoczęcie w 2015 r. budowy galerii Wroclavia^[d] w miejscu dworca autobusowego po przeprowadzeniu jego rozbiórki^[40][41][42]. Inwestorem była firma Unibail-Rodamco Polska, koncepcję architektoniczną opracowała pracownia IMB Asymetria, wykonawcą był Warbud. Na czas budowy urządzono tymczasowy dworzec autobusowy na terenie położonym pomiędzy ulicą Suchą i Dyrekcyjną oraz budynkiem PKP i stacją benzynową. Przy samej ulicy utworzono ponadto przystanki dla wysiadających. Po jej zakończeniu dworzec autobusowy znajduje się w budynku galerii^{[10][40][43][44]}.

Kolejna inwestycja przy tej ulicy rozpoczęła się w czerwcu 2016 r. a zakończyła w kwietniu 2018 r. Objęła teren od ulicy Borowskiej do południowego wejścia Dworca Głównego, zakupiony od PKP w 2013 roku. Powstał tu biurowiec Sagittarius Business House. Inwestorem był deweloper działający pod firmą o nazwie Echo Investment, zaś generalnym wykonawcą była firma PORR^[45]. Konsekwencją tej inwestycji była rozbiórka schronu dowodzenia z lat 30. XX wieku^[35] oraz budynku przy ulicy Borowskiej 2 z 1867 r. wpisanego do gminnej ewidencji zabytków^[8]. Rozebrany schron był wpisany do ewidencji zabytków, lecz został z niej wykreślony mimo swojej wyjątkowości, polegającej na kompletnym zachowaniu obiektu, z wyposażeniem takim jak maszynownie wentylatorni, sanitariaty, umywalnie, kantyna, czy tabliczki informacyjne^[46][47]. Walka o zachowanie cennego obiektu, prowadzona między innymi przez Towarzystwo Upiększania Miasta Wrocławia, które w 2012 roku wnioskowało do wojewódzkiego konserwatora zabytków we Wrocławiu o wpisanie schronu do rejestru zabytków, zakończyła się fiaskiem i unikalny obiekt wyburzono^[46][48].

Po wojnie, do lat 70. i 80. XX wieku, korytarz transportowy obejmujący ulice: Suchą oraz Swobodną i Owsianą traktowane były jako droga tranzytowa przez miasto^{[49][50][51][52]}. Ciąg wskazanych ulic łączy bowiem ulicę Zaporoską, która przez pewien czas stanowiła fragment drogi krajowej numer 5 i drogi międzynarodowej E83, z ulicą gen. Kazimierza Pułaskiego, którą przebiegała również przez pewien czas droga krajowa numer 8 i droga międzynarodowa E12. Jeszcze w latach 70. XX wieku te ostatnie wymienione drogi biegły od ulicy Powstańców Śląskich przez ulicą Swobodną i Suchą, dopiero później przez ulicę Ślężną i Dyrekcyjną^{[53][54][55][56]}. Wskazywania tej ulicy (jak i całego ciągu wyżej wymienionych trzech ulic) do tranzytu zaprzestano od początku lat 90. XX wieku^[55][56][57]. Po wybudowaniu obwodnicy śródmiejskiej i następnie autostradowej obwodnicy Wrocławia stopniowo pozbawiano znaczenia tranzytowego także powiązanych, wymienionych wyżej ulic^[58]. Przewidywano dla tej ulicy, na odcinku od ulicy Borowskiej do ulicy Joannitów, funkcję ulicy zbiorczej do obsługi dworców PKP i PKS o szerokości w liniach rozgraniczających rządu od 35 do 54 m. Planowano także modernizację ulicy z jednojezdniowej do dwujezdniowej o dwóch pasach na każdej jezdni. Ponadto przewidywano budowę terminalu dla autobusowej komunikacji miejskiej. Przy ulicy miały znajdować się obustronne ciągi piesze i kładka dla pieszych, stanowiąca także nadziemne przejście dla pieszych, jako połączenie funkcjonalne i przestrzenne ponad ulicą Suchą, dworca PKP z projektowanym budynkiem dworca MPK i PKS z zastosowaniem wind, schodów oraz schodów ruchomych^[15][59]. Jednakże w 2013 r. uchwalono nowy miejscowy plan zagospodarowania obejmujący między innymi opisany odcinek ulicy, w który zmieniono powyższe ustalenia^[60]. Na jego podstawie znaczącą transformację ulica Sucha przeszła w 2017 r. Przebudowano wówczas układ drogowy, w ramach III etapu inwestycji Zintegrowany System Transportu Szynowego w Aglomeracji i we Wrocławiu, szczególnie w początkowym, opisanym wyżej jej odcinku. W wyniku przeprowadzonych robót z ulicy o charakterze tranzytowym utworzono, na odcinku od ulicy Borowskiej do ulicy Joannitów dojazdową ulicę ślepą i dalej deptak z pasem dla autobusów i taksówek. Dla pozostałej części ulicy nie zmieniono jej charakteru^{[43][60][61][62][63][64]}. Inwestorem dla tej przebudowy była firma Unibail-Rodamco prowadząca budowę galerii^[43]. W ramach innego etapu inwestycji (etap III A) przebudowano także końcowy odcinek ulicy Suchej wraz z ulicami gen. Kazimierza Pułaskiego i Hubską na których wybudowano torowiska tramwajowe^[65].

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

• Sadowastrasse, do 1925 r. (jako całość z ulicą Swobodną)^{[5][17][25][30][66]}
• An der Teichäckern, od 1925 r. do 1945 r.^{[5][17][25][30][67]}
• Sucha, od 1945 r.^{[1][5][17][25][24]}

Pierwsza nazwa ulicy obejmująca zarówno współczesną ulicę Suchą, jak i Swobodną upamiętniała bitwę pod Sadową (nazywaną też bitwą pod Hradcem Králové), która miała miejsce 3 lipca 1866 r. i zdecydowała o zwycięstwie Królestwa Prus w wojnie prowadzonej z Cesarstwem Austrii^[30]. Nazwa ulicy An der Teichäckern pochodziła od znajdujących się do XIX wieku w miejscu dzisiejszej galerii Wroclavia stawów na tak zwanym Małpim Gaju^[25] (Pola Stawowe^[26]). Nazwę tę tłumaczy się z języka niemieckiego na język polski jako „Przy polach stawowych”^[17]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 97 z 31 listopada 1945 r.^[1]

Układ drogowy

Do ulicy Suchej przypisana jest droga gminna o długości 621 m (numer drogi 105794D, numer ewidencyjny drogi G1057940264011)^[1][68]. Do ulicy przypisane są także dwie działki stanowiące rezerwę^[1]. Ulica biegnie, na zachodnim jej krańcu, od skrzyżowania ulic: Suchej, Borowskiej, Ślężnej i Swobodnej do położonego na wschodnim krańcu skrzyżowania ulic: Suchej, Dyrekcyjnej, Hubskiej i gen. Kazimierza Pułaskiego^[1][3]. Na odcinku od ulicy Joannitów do skrzyżowania na wschodnim krańcu ulicy, jest to ulica zbiorcza jednojezdniowa^[69]. Przy skrzyżowaniu z ulica Joannitów jest to ulica klasy dojazdowej^[70].

Ulica łączy się z następującymi drogami:

Drogi powiązane

Powiązanie	kierunek	Droga	Fotografia	Opis
skrzyżowanie sygnalizacja świetlna[71]	↑ kontynuacja	ulica Swobodna[1][72][73] ulica zbiorcza klasy technicznej[74] ulica o znaczeniu ogólnomiejskim[75]	(c) mamik / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0	w lewo na zdjęciu, w prawo ulica Sucha
	←	ulica Ślężna[76][77]		po lewej w dole zdjęcia
	← →	ulica Borowska[78][79] torowisko tramwajowe[80] klasy zbiorczej[81] ulica śródmiejska[82]		po prawej w dole zdjęcia i w górę zdjęcia pod wiadukt do ulicy Stawowej
przejście dla pieszych	← →	Dworzec Główny PKP, pawilon południowy i tunel centralny[8][14], Dworzec Autobusowy[10][11][12]
skrzyżowanie	←	ulica Joannitów[83][84] klasy dojazdowej[70]
deptak sygnalizacja świetlna na przejściu dla pieszych	→	tunel tranzytowy Dworca Głównego[8]		tunel do ulicy Józefa Piłsudzkiego i Dworcowej
skrzyżowanie	←	ulica Gajowa[85][86]		lewy dolny róg zdjęcia, ulica Sucha w lewo i prawo
skrzyżowanie sygnalizacja świetlna[87]	←	ulica Dyrekcyjna[1][88][89] do 31.12.2019 r.: DK 98[90][58][91] ulica główna klasy technicznej[92] ulica o znaczeniu ogólnomiejskim[75]		w prawo
	→	ulica gen. Kazimierza Pułaskiego[93][94] torowisko tramwajowe[63][65][80] do 31.12.2019 r.: DK 98[90][58][95] ulica główna klasy technicznej[96] ulica o znaczeniu ogólnomiejskim[75]		w lewo
	↓ kontynuacja	ulica Hubska[97][98] torowisko tramwajowe[63][65][80] do 1.10.2018 r.: DW 395[90][99][100]		na wprost

Ulica położona jest na działkach ewidencyjnych o łącznej powierzchni 19 392 m²^[e][f], a łączna długość dróg przypisanych do ulicy wynosi 621 m^[1][101].

Początkowy odcinek ulicy jest dwujezdniowy, kończy się on przed przejściem dla pieszych łączącym wejście do Dworca Głównego i dworca autobusowego w galerii Wroclavia. Dalej droga jest jednojezdniowa. Od tego miejsca do ulicy Joannitów obowiązuje zakaz ruchu z pewnymi włączeniami. Dopuszczalny jest mianowicie jedynie ruch autobusów i taksówek. Na odcinku ulicy od ulicy Borowskiej za przejście dla pieszych przy tunelu wschodnim Dworca Głównego jezdnie ulicy posiadają nawierzchnie z masy bitumicznej, a dalej z granitowej kostki brukowej sięgającej za skrzyżowanie z ulicą Gajową. Końcowy odcinek ulicy posiada nawierzchnię z masy bitumicznej^[106][107].

Komunikacja i transport

Dworzec autobusowy – perony

Ulicą Suchą przebiegają linie transportu miejskiego, w ramach komunikacji miejskiej. Są to wyznaczone trasy autobusów miejskich. Ponadto trasy przejazdów miejskich linii autobusowych wyznaczone są ulicami: Swobodną, Ślężną, Borowską i Hubską, a tramwajowych ulicami: Borowską, Hubską i gen. Kazimierza Pułaskiego. Przy ulicy Suchej przy przejściu dla pieszych od tunelu głównego kolejowego Dworca Głównego do dworca PKS zlokalizowanego w budynku galerii znajduje się Przystanek autobusowy o nazwie „Dworzec Autobusowy”. Ta sama nazwa przystanku obowiązuje dla przystanków tramwajowych i autobusowych położonych na ulicy Borowskiej i Ślężnej przy skrzyżowaniu z ulicą Suchą i Swobodną^[62][80]. W galerii Wroclavia, z bezpośrednim wejściem od strony ulicy Suchej znajduje się dworzec autobusowy^[10][11][12], po północnej stronie ulicy Dworzec Główny PKP^[14][13].

Ulica na odcinku od ulicy Borowskiej do przejścia dla pieszych przy tunelu wschodnim Dworca Głównego znajduje się w strefie ograniczenia prędkości do 30 km/h^[108]. Na tym odcinku znajdują się przy ulicy drogi rowerowe lub pasy rowerowe powiązane z drogami przy ulicach: Ślężnej, Borowskiej i Joannitów. Ich kontynuacją są drogi rowerowe zaczynające się od skrzyżowania z ulicą Gajową, powiązane z drogami rowerowymi biegnącymi przy ulicach: Hubskiej, Dyrekcyjnej i gen. Kazimierza Pułaskiego^[108][109]. Przy ulicy Suchej w rejonie wyżej opisanego przystanku „Dworzec Autobusowy” znajduje się stacja roweru miejskiego, a nieco bliżej ulicy Borowskiej stacja naprawy rowerów^[80][109].

Od ulicy Borowskiej w kierunku zachodnim rozpoczyna się teren tzw. osiedla kompletnego – Śródmieście Południowe – wskazanego przez urbanistów w ramach określonych standardów. Mimo że ulic Sucha leży już poza jego obszarem, sama ulica, jak i leżące przy niej wybrane obiekty zostały wskazane do odpowiedniego ukierunkowania pod kątem powiązań z osiedlem, także w zakresie transportu i mobilności^[110][111]. Sama ulica została opisana jako ulica stanowiąca szkielet przestrzeni publicznej osiedla^[112], a przy ulicy wskazano powiązane węzły przesiadkowe obejmujące Dworzec Główny PKP i Dworzec Główny PKS^[113][114]. Ponadto ważną przestrzeń publiczną stanowi skrzyżowanie ulicy Suchej, Borowskiej, Ślężnej i Swobodnej, między innymi jako miejsce istotne pod względem rozpoznawalności i orientacji w przestrzeni oraz usług^[115][116].

Wschodni kraniec ulicy rozpoczynający się przed skrzyżowaniem z ulicą Gajową i dalej wraz z kolejnym skrzyżowaniem z ulicami gen. Kazimierza Pułaskiego, Hubską i Dyrakcyjną, łącznie z Zieleńcem przy ul. Suchej – Dyrekcyjnej, przeznaczony jest po rozwój komunikacji, w tym przewiduje się utworzenie przystanków tramwajowych i ścieżek rowerowych^[117].

Zabudowa i zagospodarowanie

Galeria Wroclawia, po lewej początek ul. Suchej

Pawilon południowy^[g]

Zespół garaży

Po północnej stronie ulicy, od ulicy Borowskiej, zlokalizowany jest biurowiec Sagittarius Business House. Jest to budynek średniowysoki, o siedmiu kondygnacjach nadziemnych i około 25 000 m² powierzchni biurowej^[45]. Dalej, aż do ulicy gen. Kazimierza Pułaskiego rozciąga się teren zespołu budowlanego stacji kolejowej Wrocław Główny. W jego ramach za opisanym biurowcem znajduje się nowy, dwukondygnacyjny budynek dworca tzw. pawilon południowy, z wejściem do tunelu centralnego dworca. Dalej znajduje się wejście do tunelu wschodniego, tzw. pocztowego, łączącego dla ruchu pieszego i rowerowego ulicę Suchą z ulicą Józefa Piłsudzkiego i Dworcową^[8][13][14]. Przy końcowym odcinku ulicy, przed opisanym zespołem dworca kolejowego położony jest zespół jednokondygnacyjnych i jednostanowiskowych garaży^[107]. Dopuszcza się zabudowę obrzeżną terenów kolejowych wzdłuż ulicy Suchej o wysokości od 4 do 6 kondygnacji nadziemnych o funkcji centrotwórczej^[15].

Po stronie południowej zabudowę, na odcinku od ulicy Borowskiej do ulicy Joannitów, stanowi galeria Wroclavia^[d], z częścią biurową stanowiącą część pierzei południowej ulicy Suchej (trzy połączone ze sobą budynki biurowe w ramach całego kompleksu zabudowy). Cała zabudowa to zespół budynków. Część handlowa obiektu ma trzy kondygnacje nadziemnie, a powierzchnia użytkowa wynosi około 71 000 m², w tym powierzchnia handlowa wynosi 64 000 m² i obejmuje około 200 sklepów. Powierzchnia biurowa zaś to około 7 000 m². W budynku znajduje się dworzec autobusowy, kino z 22 salami położonymi na poziomie +2, parking samochodowy na 2 300 miejsc. Sam dworzec autobusowy znajduje się na poziomie terenu (wejście, obsługa podróżnych, kasy), a perony znajdują się na poziomach podziemnych^{[10][11][12][40][118]}. Siedziba POLBUS-PKS Sp. z o.o. mieści się pod adresem ul. Joannitów 13^[11][119]. Galeria stanowi istotny obiekt usługowy oraz rozpoznawalności i orientacji w przestrzeni^[116].

Za ulicą Joannitów położony jest biurowiec PKP S.A., pierwotnie Siedziba Dyrekcji Kolei Królewskich, za którym znajduje się parking, wykorzystywany przez pewien czas jak to opisano wyżej jako autobusowy dworzec tymczasowy^[8][43][44]. Całość położona jest na działce o powierzchni 15 209 m²^[120][121]. Kolejnym budynkiem w południowej pierzei ulicy jest biurowiec pomocniczy dyrekcji kolei^[8], posadowiony na działce o powierzchni 2 393 m²^[h][122]. Za tym budynkiem, przed skrzyżowaniem z ulicą Gajową, znajduje się stacja paliw^[123] na terenie o powierzchni 5 438 m²^[124][125], a za tym skrzyżowaniem zieleniec^[126]. Końcowy odcinek ulicy, od ulicy Suchej do Dyrekcyjnej przebiega w obszarze przeznaczonym na docelowo rozwój komunikacji^[127].

Ulica przebiega przez teren o wysokości bezwzględnej od 119,2 (początek ulicy – zachodni kraniec) do 118,5 (koniec ulicy – wschodni kraniec) m n.p.m.^[106][128] Objęta jest jednym rejonem statystycznym numer 931400. W obszarze tym na dzień 31.12.2020 r. liczba osób zameldowanych na pobyt stały wynosiła 1 954, a gęstość zaludnienia 872 osób/km²^[129]

Punkty adresowe

W czerwcu 2021 r. przy ulicy znajdowały się następujące punkty adresowe^[2]:

• ulica Sucha 1 (strona południowa): Galeria Wroclavia^[10][130]
• ulica Sucha 2 (strona północna): Sagittarius Business House^[45][131]
• ulica Sucha 3 (strona południowa): Wroclavia Offices (część biurowa galerii Wroclavia)^{[10][118][132]}
• ulica Sucha 13 (strona południowa): biurowiec PKP S.A.^[8][133]
• budynek przy ulicy Suchej 15, 15a, 15b (strona południowa), dawny biurowiec pomocniczy dyrekcji kolei, współcześnie wspólnota mieszkaniowa^[8][134]:
  • ulica Sucha 15^[8][135]
  • ulica Sucha 15a^[8][136]
  • ulica Sucha 15b^[8][137].

Zieleń

Tereny zieleni oraz inna zieleń urządzona w otoczeniu ulicy Suchej:

Tereny zieleni

Nazwa	Parametr	Strona	Położenie	Fotografia
Dąb „Przewodnik” – pomnik przyrody[33][34][138][139]	Dąb szypułkowy (Quercus robur)[33][34][138] Obwód na wysokości 1,3 m: 476 cm[138] (461 cm, wysokość 23 m[33][34])	południowa	skrzyżowanie ulicy Suchej i Borowskiej
skwer[140]	Otwarty teren niepubliczny w ramach działki, na której znajduje się budynek dyrekcji PKP[120]	południowa	pomiędzy budynkiem dyrekcji PKP a ulicą Joannitów i Suchą
Zieleniec przy ul. Suchej – Dyrekcyjnej[126]	Powierzchnia[e]: 1 775 m²[141][142]	południowa	pomiędzy ulicami: Gajową, Suchą i Dyrekcyjną

Ochrona i zabytki

Obszar przez który przebiega ulica Sucha (na całej jej długości ulica stanowi północną granicę tego obszaru) podlega ochronie i jest wpisany do gminnej ewidencji zabytków pod pozycją Huby i Glinianki^[6][7][143]. W szczególności ochronie podlega historyczny układ urbanistyczny w rejonie ulic Suchej, Hubskiej, Kamiennej i Borowskiej, wraz z Parkiem Andersa i zajezdnią oraz osiedlem w rejonie ulic Paczkowskiej i Nyskiej kształtowany sukcesywnie w latach 60. XIX wieku oraz w XX wieku i po 1945 r. Stan zachowania tego układu ocenia się na dobry^[144].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

Obiekty zabytkowe

Obiekt, położenie	Powstanie, nr rej.[i]	Fotografia
strona północna
Zespół budowlany stacji kolejowej Wrocław Główny (przy dworcu osobowym) Piłsudskiego/Borowska/Sucha/Pułaskiego zespół[8][145][146]	lata 1855–1857, lata 1889–1904, XX wiek, lata 2010–2012 (remont, modernizacja) rodzaj ochrony: gez, mpzp[8][145][146]
Zespół budowlany stacji Dworca Górnośląskiego ulica Małachowskiego 11-13[8][147][148][149][150]	1842 r. rodzaj ochrony: rejestr zabytków pod nr A/2369/446/Wm z dnia 31.05.1989 r.[8][147][148][149][150]
Budynek administracyjny, obecnie budynek Dolnośląskiego Zakładu Przewozów Regionalnych, Biuro Rzeczy Znalezionych w zespole stacji kolejowej Wrocław Główny ulica Sucha 10-12[8][151][152]	1903 r., 2012 r. (remont) rodzaj ochrony: gez, mpzp[8][151][152]	(c) Neo[EZN] / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Magazyn ekspedycji (paczkownia?), obecnie budynek Kolei Dolnośląskich – Zakład Zachodni w Poznaniu, Sekcja Handlowa we Wrocławiu w zespole stacji kolejowej Wrocław Główny ulica Sucha 10-12[8][153][154]	1903 r., po 1945 r., około 2010 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[8][153][154]
Tunel centralny z bagażowym w zespole stacji kolejowej Wrocław Główny ulica Józefa Piłsudskiego 105[8][155][156]	lata 1904–1905 rodzaj ochrony: gez, mpzp[8][155][156]
Tunel pocztowy w zespole stacji kolejowej Wrocław Główny ulica Józefa Piłsudskiego 105[8] (tunel tzw. tranzytowy z bagażowym – wsch. i peronowym – zach.) w zespole budowlanym stacji kolejowej Wrocław Główny[157][158]	lata 1904–1905 rodzaj ochrony: gez, mpzp[8][157][158]
brama – wejście do tunelu tzw. Tranzytowego (od ul. Suchej) w zespole budowlanym stacji kolejowej Wrocław Główny ulica Józefa Piłsudskiego 105[8][159][160]	1903 r., po 1945 r., lata 2010–2012 (remont, modernizacja) rodzaj ochrony: gez, mpzp[8][159][160]
Wiadukt kolejowy ulica gen. Kazimierza Pułaskiego[8][161][162]	około 1890 r. (1870 r.?) rodzaj ochrony: gez, mpzp[8][161][162]
strona południowa
Siedziba Dyrekcji Kolei Królewskich, obecnie biurowiec PKP S.A. ulica Joannitów 13[8][163][164][165][166]	lata 1911–1914 rodzaj ochrony: rejestr zabytków pod nr A/1258 z dnia 06.10.2009 r.[8][163][164][165][166]
Szczelina przeciwlotnicza I ulica Sucha, działka 2/1 AM-18 obręb Południe[8][167][168]	lata 1943–1945 rodzaj ochrony: gez, mpzp[8][167][168]
Szczelina przeciwlotnicza II ulica Sucha, działka 2/4 AM-18 obręb Południe[8][169][170]	po 1935 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[8][169][170]
Szczelina przeciwlotnicza III ulica Sucha, działka 2/4 AM-18 obręb Południe[8][171][172]	po 1935 r. rodzaj ochrony: gez, mpzp[8][171][172]
Biurowiec pomocniczy dyrekcji kolei, obecnie budynek nieużytkowany ulica Sucha 15[8][173] (budynek mieszkalny pracowników kolei[174])	lata 1923–1924 (projekt E. Rothe) rodzaj ochrony: gez, mpzp[8][173][174]

Baza TERYT

Stacja paliw

Przystanek autobusowy przy ul. Suchej przed przebudową

Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)^[175]:

• województwo: dolnośląskie (02)
• powiat: Wrocław (0264)
• gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska; Wrocław-Krzyki (0264039) delegatura
• Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Krzyki (0986544) delegatura
• kategoria/rodzaj: ulica
• Nazwa ulicy: ul. Sucha (21489).

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Centrum Handlowe Wroclavia, Wrocław 2021 [dostęp 2021-06-10] .
• Dworzec PKS, Oficjalny portal internetowy Wrocławia, Wrocław: Urząd Miejski Wrocławia, 7 kwietnia 2015 [dostęp 2021-06-07]  (pol.).
• JakubJ. Dybalski JakubJ., Wrocław. Nowy dworzec autobusowy na zdjęciach, Transport Publiczny, ZDG Tor Sp. z o.o., 7 kwietnia 2015 [dostęp 2021-06-07]  (pol.).
• Dz.U. z 2019 r. poz. 1850 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 września 2019 r. w sprawie pozbawienia dróg kategorii dróg krajowych .
• JoannaJ. Dzikowska JoannaJ., mako, Zburzyli schron przy ul. Suchej. Powstanie tam biurowiec, Wyborcza.pl, Agora SA, 10 czerwca 2015 [dostęp 2021-06-07]  (pol.).
• RafałR. Eysymontt RafałR., ThomasT. Urban ThomasT., Wrocław na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego, ze zbiorów Instytutu Herdera w Magdeburgu, Wrocław: wydawnictwo Via Nova, 2008  (pol.).
• Geoinfo7 Portal, Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu, 27 kwietnia 2021 [dostęp 2021-04-27]  (pol.).
• Geoportal Dolny Śląsk, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, 20 października 2020 [dostęp 2020-10-20]  (pol.).
• Geoportal Krajowy, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 30 kwietnia 2021 [dostęp 2021-04-30]  (pol.).
• Geoportal o zabytkach, Narodowy Instytut Dziedzictwa [dostęp 2021-04-29]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• Mapy Google, google, 2021 [dostęp 2021-04-26]  (pol.).
• MichałM. Jerczyński MichałM., Wiadukty i estakady miejskie w Polsce, Świat Kolei 10/2001 str. 23–25, bazakolejowa.pl, 2001 [dostęp 2020-11-03]  (pol.).
• JanuszJ. Krzeszowski JanuszJ., Więcej peronów na Dworcu Wrocław Główny – remont na finiszu, RK – Rynek Kolejowy, ZDG Tor Sp. z o.o., 21 stycznia 2020 [dostęp 2021-06-08]  (pol.).
• ŁukaszŁ. Kuś ŁukaszŁ., Wrocław: Peron 6 będzie przebudowany, Oficjalny portal internetowy Wrocławia, Wrocław: Urząd Miejski Wrocławia, 31 maja 2016 [dostęp 2021-06-08]  (pol.).
• ŁukaszŁ. Madej ŁukaszŁ., Wrocław Główny: budowa nowego peronu, Wrocław: inżynieria.com, 8 listopada 2018 [dostęp 2021-06-08]  (pol.).
• MAL, AB, Ulica Sucha otwarta. Znaki z kosmosu, panuje chaos, Gazeta Wrocławska, Wrocław: Polska Press Sp. z o.o., 17 października 2017 [dostęp 2021-06-07]  (pol.).
• AndrzejA. Mały AndrzejA., KrzysztofK. Marciniak KrzysztofK. (red.), Plan Wrocławia, Wrocław: Eko-Graf Sp. Z o.o. Wydawnictwo Kartograficzne, 1996  (pol.).
• TomekT. Matejuk TomekT., Ruszyły przygotowania do inwestycji tuż przy Dworcu Głównym. Na pierwszy ogień poszedł schron, tuwroclaw.com, 27 marca 2015 [dostęp 2021-06-07]  (pol.).
• AndrzejA. Milczyński AndrzejA. (red.), Plan Wrocławia, wyd. siódme, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1971  (pol.).
• AndrzejA. Milczyński AndrzejA. (red.), Plan Wrocławia, wyd. jedenaste, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1976  (pol.).
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31]  (pol.).
• Osiedla kompletne, Wrocław: Urząd Miejski Wrocławia, 6 maja 2019 [dostęp 2021-05-31]  (pol.).
• DanutaD. Piekarz DanutaD. (red.), Plan Wrocławia, wyd. drógie, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1965  (pol.).
• PawełP. Prochowski PawełP., Nowy peron wrocławskiego Dworca Głównego, Oficjalny portal internetowy Wrocławia, Wrocław: Urząd Miejski Wrocławia, 19 marca 2020 [dostęp 2021-06-08]  (pol.).
• Red, Dworzec z widokiem na Wrocław. Wzorcowa modernizacja, bryla.pl, Pressland SA, 30 listopada 2016 [dostęp 2021-06-07]  (pol.).
• Redakcja, Nieznane oblicze Dworca Wrocław Główny, wroclife.pl, Wrocław: Wroclife sp. z o.o., 6 czerwca 2018 [dostęp 2021-06-07]  (pol.).
• Redakcja, Od 6 stycznia – przebudowa ul. Suchej [Objazdy], Oficjalny portal internetowy Wrocławia, Wrocław: Urząd Miejski Wrocławia, 4 stycznia 2017 [dostęp 2021-06-07]  (pol.).
• Redakcja, Przebudowują ul. Suchą. Po zmianach będzie ślepa, Gazeta Wrocławska, Wrocław: Polska Press Sp. z o.o., 17 stycznia 2017 [dostęp 2021-06-07]  (pol.).
• Rejestr pomników przyrody województwa dolnośląskiego, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we Wrocławiu, 25 marca 2021 [dostęp 2021-06-08]  (pol.).
• Rejestr TERYT, Główny Urząd Statystyczny, 29 kwietnia 2021 [dostęp 2021-04-30]  (pol.).
• AlicjaA. Rybińska-Tybel AlicjaA. (red.), Wrocław, plan miasta, wyd. drugie, aktualizacja: grudzień 1980, Warszawa – Wrocław: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1981  (pol.).
• AlicjaA. Rybińska-Tybel AlicjaA. (red.), Wrocław, plan miasta, wyd. trzecie, aktualizacja: grudzień 1980, Warszawa – Wrocław: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1982  (pol.).
• AlicjaA. Rybińska-Tybel AlicjaA. (red.), Wrocław, plan miasta, wyd. piąte, aktualizacja: listopad 1984, Warszawa – Wrocław: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1985  (pol.).
• AlicjaA. Rybińska-Tybel AlicjaA. (red.), Wrocław, plan miasta, wyd. ósme, aktualizacja: listopad 1990, Warszawa – Wrocław: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera, 1991  (pol.).
• Schematy komunikacji zbiorowej, Oficjalny portal internetowy Wrocławia, Wrocław: Urząd Miejski Wrocławia, 27 marca 2021 [dostęp 2021-04-30]  (pol.).
• WeronikaW. Skupin WeronikaW., Wrocław: Autobusy blokują ul. Suchą. Tymczasowy dworzec PKS jest za mały?, Gazeta Wrocławska, Wrocław: Polska Press Sp. z o.o., 22 czerwca 2015 [dostęp 2021-06-07]  (pol.).
• System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2021 [dostęp 2021-06-07]  (pol.).
• Uchwała L/1274/13 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic Suchej i Dyrekcyjnej we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Biuletyn Urzędowy RMW z 2013 r. poz.464; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2013 r. poz.6564. [Data ogłoszenia: 23 grudnia 2013 r.], Wrocław, 28 listopada 2013 [dostęp 2021-06-10]  (pol.).
• Uchwała nr l/1781/18 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 20 września 2018 r. w sprawie pozbawienia dróg i odcinków dróg kategorii dróg wojewódzkich, Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego Poz. 4669, Wrocław: Sejmik Województwa Dolnośląskiego, 1 października 2018 .
• Uchwała X/199/03 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Biuletyn Urzędowy RMW z 30 czerwca 2003 r. Nr 6, poz.164; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 25 lipca 2003 r. Nr 117, poz.2123, Wrocław, 12 czerwca 2003 [dostęp 2021-06-08]  (pol.).
• Uchwała XVII/529/00 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 20 stycznia 2000 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego rejonu Przedmieścia Świdnickiego we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Biuletyn Urzędowy RMW z 4 lutego 2000 r. Nr 1, poz.4; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 11 kwietnia 2000 r. Nr 12, poz.219. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego – Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2019 r. poz.6310. [Data ogłoszenia: 7 listopada 2019 r.], Wrocław, 20 stycznia 2000 [dostęp 2021-04-30]  (pol.).
• Urbanity.pl [dostęp 2021-06-07] .
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, Wykazy zabytków, dawne województwo wrocławskie, miasto Wrocław, PiotrP. Jędrzejewski, AnnaA. Olech, Biuletyn Informacji Publicznej – Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, 15 marca 2021 [dostęp 2021-04-29]  (pol.).
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, Wykazy zabytków, obszary urbanistyczne Wrocław, PiotrP. Jędrzejewski, AnnaA. Olech, Biuletyn Informacji Publicznej – Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, 17 października 2018 [dostęp 2020-11-02]  (pol.).
• Wroclavia, bazabiur.pl, Jones Lang LaSalle Sp. z o.o. [dostęp 2021-06-07] .
• Wrocław, plan miasta, aktualizacja kwiecień 1998 r., Warszawa: Dunapol sp. z o.o. Wydawnictwo Kartograficzne, 1998  (pol.).
• Wspólnota Mieszkaniowa Wrocław ul. Sucha 15, owg.pl, Mikrotech S.A., 14 czerwca 2021 [dostęp 2021-06-14]  (pol.).
• Wykaz dróg, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła Jolanta Gac /NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 4 lutego 2016 [dostęp 2020-06-10]  (pol.).
• Wykaz dróg, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 20 kwietnia 2021 [dostęp 2020-04-22]  (pol.).
• Wykaz sygnalizacji świetlnych, „ZDiUM/Infrastruktura/Sygnalizacja świetlna na skrzyżowaniach”, Ewa Iwanska, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 5 września 2016 [dostęp 2021-06-07]  (pol.).
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2021 [dostęp 2021-04-29]  (pol.).
• Zabytki Wrocławia, MagdalenaM. Wankowska, MonikaM. Florczak, MartaM. Kolibska, Urząd Miejski Wrocławia, 30 marca 2021 [dostęp 2021-04-29]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Sucha, [w:] Wrocław, Huby [online], fotopolska.eu [dostęp 2021-06-01]  (pol.).
• ul. Sucha, [w:] Wrocław, Huby [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 587326 [dostęp 2021-06-01]  (pol.).
• ul. Sucha, wikimapia.org [dostęp 2021-06-01]  (pol.).