Ulica Tadeusza Kościuszki w Sanoku

ulica Tadeusza Kościuszki
Śródmieście
Ilustracja
Widok ulicy od strony wschodniej. Po prawej budynek banku, po lewej budynek sądu (2011)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Przebieg
Ikona ulica róg dół-prawo.svg0ul. Jagiellońska (w prawo) oraz ul. 3 Maja – deptak (w lewo)
Ikona ulica z prawej.svg25mul. Grzegorza z Sanoka
Ikona ulica z lewej.svg105mul. Ignacego Daszyńskiego
Ikona ulica z prawej.svg120mul. Adama Mickiewicza
Ikona ulica skrzyżowanie.svg140mul. Feliksa Gieli (w lewo) i ul. Adama Mickiewicza – odnoga (w lewo)
Ikona ulica z lewej.svg200mul. Henryka Sienkiewicza]
Ikona ulica z lewej.svg260mul. Generała Władysława Sikorskiego
Ikona ulica z lewej.svg360mul. Stara
Ikona ulica z lewej.svg360mul. Jasna
Ikona ulica z prawej.svg405mul. Jana Matejki
Ikona ulica z lewej.svg430mUlica Krzywa (w lewo) i w dalszym biegu ul. Rymanowska
Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „ulica Tadeusza Kościuszki”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Tadeusza Kościuszki”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Tadeusza Kościuszki”
Ziemia49°33′37,1″N 22°12′01,2″E/49,560306 22,200333

Ulica Tadeusza Kościuszki w Sanoku – ulica w dzielnicy Śródmieście miasta Sanoka[1].

Została nazwana imieniem Tadeusza Kościuszki. Biegnie od zbiegu z ulicą Jagiellońską i ulicą 3 Maja w centrum miasta w stronę zachodnią do zbiegu z ulicami Rymanowską i Jana Matejki. W jej przebiegu z ulicą Tadeusza Kościuszki zbiegają kolejno: ulica Grzegorza z Sanoka (na północ), ulica Ignacego Daszyńskiego (na południe), Plac Miast Partnerskich (południowy skraj), ulica Adama Mickiewicza (na północ), ulica Feliksa Gieli (na południe), ulica Henryka Sienkiewicza, ulica Generała Władysława Sikorskiego (na południe) oraz ulice Stara i Jasna (obie na południe).

Historia

Widok ulicy w środkowym biegu od zachodu (2014)

Ulica została wytyczona w czasach monarchii Austro-Węgierskiej w wyniku zbiorczej decyzji władz miasta z 16 czerwca 1867 podczas urzędowania burmistrza Sanoka, Erazma Łobaczewskiego, funkcjonowała wówczas pod nazwą Krakowska, jej przebieg określono od domu Ramera i placu koło domu Lisa aż do drogi na cmentarz[2][3]. Wówczas ulica przechodziła w kierunku zachodnim w ulicę Przedmiejską, a ten odcinek obecnie stanowi część ulicy Tadeusza Kościuszki i część ulicy Rymanowskiej. Z okazji 100. rocznicy złożenia przysięgi przez Tadeusza Kościuszkę z 24 marca 1794 podczas insurekcji kościuszkowskiej, w dniu 15 marca 1894 Rada Miejska w Sanoku podjęła o przemianowaniu nazwy ulicy Krakowskiej na ulicę Tadeusza Kościuszki[4][5]. Zgodnie z uchwałą uroczyste obchody odbyły się 1 kwietnia 1894, podczas których dokonano umieszczenia tablicy z nowym imieniem ulicy na domu miejskim pod numerem 86 położonym przy dotychczasowej ulicy Krakowskiej[6][7].

W kolejnych latach w obszarze ulicy powstawały punkty handlowe i sklepy (dotychczas skupione na placu św. Michała i sanockim rynku)[8]. W 1894 Rada Miasta wydała zakaz budowania przy ulicy Tadeusza Kościuszki domów parterowych (sprzeciwił się temu klub radnych żydowskich)[9]. Wraz z rozwojem ulic Tadeusza Kościuszki i Jagiellońskiej ich arterie stały się drogami krajowymi, tym samym sprawiając kłopoty związane ze wzmożonym ruchem ulicznym w centrum miasta[9]. W okresie zaboru austriackiego w ramach autonomii galicyjskiej na przełomie XIX/XX wieku ulicę zamieszkiwała w zdecydowanej większości ludność żydowska[10].

Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej ulica nosiła równolegle nazwy Kościuszkostrasse[11] oraz Hermann Göring Strasse[12][11][13][14][15][16][17] dla uczczenia Hermanna Göringa[18].

Rzymskokatoliccy mieszkańcy ulicy podlegają parafii Przemienienia Pańskiego.

Zabudowa ulicy

Zabudowania ulicy Tadeusza Kościuszki od strony wschodniej u zbiegu z ulicami Jagiellońską i 3 Maja w kierunku zachodnim:

Wcześniejsza numeracja i zabudowa
  • W okresie PRL pod numerem 24 działał Powiatowy Ośrodek Sportu, Turystyki i Wypoczynku „Wierchy”[25].
  • Pod numerem 27 zamieszkiwał Jankiel Fink[64]. Przed 1927 pod numerem 27 działała mleczarnia Stanisława Grodzickiego z Bzianki[65].
  • Dom pod numerem 65, do którego na początku lat 30. był przypisany lekarz dr Ignacy Grünspan[24], później pod numerem 22[22].
  • Dom pod numerem 67, do którego na początku lat 30. był przypisany adwokat dr Włodzimierz Konstantynowicz[27].
  • Dom pod numerem 74, do którego na początku lat 30. był przypisany adwokat dr Jerzy Pietrzkiewicz[27].
  • Dom pod numerem 96, w którym zamieszkiwał wraz z rodziną Aleksander Piech (1851-1932, ojciec Kazimierza i Tadeusza), brązownik prowadzący w domu zakład pod nazwą „Pracownia Parametrów Kościelnych i Cerkiewnych”[66].
  • Dom pod numerem 125, w którym zamieszkiwał lekarz dr Władysław Skalski[64].
  • Pod numerem 183 w latach 20. XX wieku działał oddział Polskiego Banku Handlowego z siedzibą w Poznaniu[67]
  • Przy ulicy był ulokowany dom rodziny Wyrwicz[68][69], w którym przed 1930 działała cukiernia M. Wyrwicza[70].
  • Przed 1939 przy ul. Tadeusza Kościuszki kancelarię adwokacką prowadził dr Stepan Wanczycki[71].

Przypisy

  1. O dzielnicy. sanoksrodmiescie.pl. [dostęp 2015-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)].
  2. Edward Zając. Poczet burmistrzów Sanoka. Dr Erazm Łobaczewski 1867–1868. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 26 (190) z 30 czerwca 1995. 
  3. Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 94-95. ISBN 83-909787-0-9.
  4. Księga uchwał Rady miejskiej od 1893 do 25 X 1900. T. XI. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 55. [dostęp 2021-12-12].
  5. Marta Szramowiat. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Przemiany gospodarcze w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 32, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  6. Kościuszkowska rocznica. Sanok. „Gazeta Narodowa”. Nr 77, s. 2, 5 kwietnia 1894. 
  7. Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 381.
  8. Alojzy Zielecki, Rozwój ruchu niepodległościowego, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 395.
  9. a b Alojzy Zielecki, Rozwój ruchu niepodległościowego, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 396.
  10. Alojzy Zielecki, Mieszkańcy. W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 422.
  11. a b c Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1941, s. 59.
  12. Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1940, s. 36.
  13. Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1942, s. 79.
  14. a b c Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1942, s. 80.
  15. a b c Amtliches Fernsprechbuch für das Generalgouvernement (Urzędowa Książka Telefoniczna dla Generalnego Gubernatorstwa 1941). Warszawa: 1941, s. 8.
  16. Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom II. Wydarzenia, uroczystości, imprezy. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2011, s. 138, 166-173. ISBN 978-83-60380-30-7.
  17. Stanisław Kawski: Apteka obwodowa – pomoc więźniom. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 129. ISBN 978-83-903080-5-0.
  18. Franciszek Oberc. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Okupacyjna administracja Sanoka 1939-1944. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 97, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  19. Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8. Informator Chrześcijański. Sanok: Krakowska Kongregacja Kupiecka. Oddział Sanok, 1938, s. 30.
  20. Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-05-26].
  21. Jerzy Kapłon: Zarys historii Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sanoku (pol.). cotg.pttk.pl. [dostęp 2005-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-13)].
  22. a b c Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 513.
  23. Ogłoszenie. „Ziemia Sanocka”. 3, s. 4, 13 marca 1919. 
  24. a b Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, 1931, s. 490.
  25. a b c Stanisław Kłos: Województwo rzeszowskie. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1969, s. 341.
  26. Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 4. [dostęp 2016-10-20].
  27. a b c Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, 1931, s. 491.
  28. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 144 [dostęp 2016-10-19].
  29. a b Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 1. [dostęp 2016-10-19].
  30. a b c Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 623.
  31. Stanisław Kawski: Rola polskich aptek w działalności ruchu oporu 1939–1945. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 131. ISBN 978-83-903080-5-0.
  32. Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom II. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2011, s. 16. ISBN 978-83-60380-30-7.
  33. Względnie Szeinera. Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. O balkonikach sanockich kamieniczek. „Tygodnik Sanocki”. 17-18 (233-234), s. 6, 30 kwietnia 1996. 
  34. Nestor Kiszka: Relacja Kiszki Nestora „Neron”. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 225. ISBN 978-83-903080-5-0.
  35. Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. O balkonikach sanockich kamieniczek. „Tygodnik Sanocki”. 17-18 (233-234), s. 6, 30 kwietnia 1996. 
  36. Spółdzielczy Dom Handlowy w Sanoku. „Nowiny”, s. 6, Nr 168 z 17 lipca 1962. 
  37. Dom Handlowy w Sanoku oddany do użytku. „Nowiny”, s. 6, Nr 61 z 12 marca 1964. 
  38. Sklep nr 10 – SDH, ul. Kościuszki 21. psssanok.pl. [dostęp 2016-09-10].
  39. Maria Łapiszczak, Borys Łapiszczak: Sanok i dawne województwo rzeszowskie na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. VI. Sanok: Poligrafia, 2003, s. 113. ISBN 83-915388-3-4.
  40. PKO BP Sanok. banki.pl. [dostęp 2017-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-09)].
  41. 45-lecie Oddziału PKO BP w Sanoku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 43 (415), s. 3, 22 października 1999. 
  42. Jubileusz 45-lecia Oddziału PKO BP w Sanoku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 44 (416), s. 1, 5-6, 29 października 1999. 
  43. Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. „Koci zamek” i „koci dworek”. „Tygodnik Sanocki”, s. 5, Nr 26 (109) z 10 grudnia 1993. 
  44. Wojciech Sołtys: Dwuletnia Szkoła Handlowa – Gimnazjum Kupieckie (1925-1939). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 21. ISBN 83-903469-0-7.
  45. Szkoły zawodowe w Okręgu Lwowskim. Informator. Lwów: Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego, 1939, s. 28.
  46. Edmund Słuszkiewicz: Przewodnik po Sanoku i Ziemi Sanockiej. Sanok: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, 1938, s. 149.
  47. Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 514.
  48. Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 622.
  49. Władysław Stachowicz: Życie gospodarcze. Okres tzw. przyspieszonego rozwoju 1957–1975. W: Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 840. ISBN 83-86077-57-3.
  50. Co zamiast Maxa. „Tygodnik Sanocki”. Nr 47 (419), s. 4, 19 listopada 1999. 
  51. Bartosz Błażewicz. Nie ma Maxa, pubu też nie. Optymalna próżnia. „Tygodnik Sanocki”. Nr 10 (435), s. 3, 10 marca 2000. 
  52. Jolanta Ziobro. Przetarg na Maxa rozstrzygnięty. Nie tylko pizzeria. „Tygodnik Sanocki”. Nr 21 (446), s. 1, 26 maja 2000. 
  53. Ewa Filip. Między tradycją a teraźniejszością. „Tygodnik Sanocki”. Nr 4 (481), s. 9, 26 stycznia 2001. 
  54. Jolanta Ziobro. Na nowym miejscu. „Tygodnik Sanocki”. Nr 19 (496), s. 1-2, 11 maja 2001. 
  55. Księga pamiątkowa 1928-2008 II Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Sanoku wydana z okazji jubileuszu 80-lecia szkoły, Sanok 2008 s. 16.
  56. Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 334. ISBN 978-83-60380-26-0.
  57. Borys Łapiszczak: Sanok w Galicji i Lodomerii (Judaika) na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. XII. Sanok: Poligrafia, 2009, s. 36. ISBN 83-918650-6-1.
  58. Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8. Informator Chrześcijański. Sanok: Krakowska Kongregacja Kupiecka. Oddział Sanok, 1938, s. 7, 30.
  59. Amtliches Fernsprechbuch für den Distrikt Warschau (Urzędowa Książka Telefoniczna dla Dystryktu Warschau 1942). Warszawa: Deutsche Post Osten (Niemiecka Poczta Wschód), 1942, s. 125.
  60. Księga Adresowa Polski (wraz z W. M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, 1930. Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1930, s. 784.
  61. Edward Zając. Zostało ich tak niewiele. „Gazeta Bieszczadzka”, s. 8, Nr 9 (136) z 9 maja 1997. 
  62. Stanisław Kłos: Województwo rzeszowskie. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1969, s. 342.
  63. Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 221, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  64. a b Edward Zając: VI. Okres autonomii. 4. Rzemiosło i handel w powiecie sanockim. W: Życie gospodarcze ziemi sanockiej od XVI do XX wieku. Sanok: Stowarzyszenie Inicjowania Przedsiębiorczości, 2004, s. 146. ISBN 83-914224-9-6.
  65. Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8. Informator Chrześcijański. Sanok: Krakowska Kongregacja Kupiecka. Oddział Sanok, 1938, s. 32.
  66. Ogłoszenie. „Gazeta Sanocka”, s. 4, Numer okazowy z 16 grudnia 1894. 
  67. Państwo polskie. Księga informacyjno-adresowa. R. 1 (1927). Warszawa: 1925, s. 9 (234).
  68. Maria Łapiszczak: Sanok na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. II. Sanok: 2001, s. 11. ISBN 83-915388-1-8.
  69. Maria Łapiszczak, Borys Łapiszczak: Ziemia Sanocka na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. III. Sanok: Poligrafia, 2002, s. 10. ISBN 83-915388-1-8.
  70. Borys Łapiszczak: Sanocki „Sokół” i 2 Pułk Strzelców Podhalańskich na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. V. Sanok: Poligrafia, 2003. ISBN 83-918650-0-2.
  71. Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8. Informator Chrześcijański. Sanok: Krakowska Kongregacja Kupiecka. Oddział Sanok, 1938, s. 6.

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Ikona ulica z prawej.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy z prawej
Ikona ulica z lewej.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy z lewej
Ikona ulica skrzyżowanie.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona skrzyżowania
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Bank Pekao Sanok Kościuszki.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bank Pekao Sanok Kościuszki Street
Ikona ulica róg dół-prawo.svg
Autor: Lechoo.net, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ikona ulicy z narożnikiem dół-prawo.
02014. Sanok, von Kosciuszkistrasse aus gesehen.JPG
Autor: Silar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sanok, von Kosciuszkistrasse aus gesehen
Sanok location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreepMap location map of Sanok, Poland:
  • top = 49.5905
  • bottom = 49.5234
  • left = 22.1468
  • right = 22.2844