Ulica Warszawska w Białymstoku

ulica Warszawska
	Bojary, Piasta II
Państwo	Polska
Miejscowość	Białystok
Długość	ok. 1610 m
Poprzednie nazwy	Aleksandrowska; Bronisława Pierackiego
Przebieg
	Położenie na mapie Białegostoku ulica Warszawska
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Warszawska
	Położenie na mapie województwa podlaskiego ulica Warszawska
	53°07′51,3″N 23°10′24,2″E/53,130920 23,173390

Ulica Warszawska – ulica na osiedlach Bojary i Piasta II w Białymstoku, ciągnąca się od ul. Henryka Sienkiewicza do ul. Piastowskiej^[2].

Pochodzenie nazwy

Nazwa ulicy nawiązuje do nazwy miasta stołecznego Warszawa.

Historia głównej ulicy Bojar

Dom Starodworski z początku XIX wieku przy ul. Warszawskiej

Białystok przeżył swój ponowny rozkwit począwszy od roku 1832, kiedy to wysokie cło na wyroby tekstylne wwożone do carskiej Rosji, wprowadzone po powstaniu listopadowym, skłoniło wielu fabrykantów z Łodzi i Zgierza do uruchomienia produkcji w Białymstoku. W ciągu pół wieku miasto stało się jednym z większych ośrodków przemysłu włókienniczego na terenach ówczesnej Rosji.

Wokół pałacu Branickich i Starego Miasta rozpoczęły rozrastać się chaotycznie przedmieścia - również Bojary. Mieszkańcy nowych dzielnic, ubodzy imigranci ze wsi, przybywali wraz z całym bagażem wiejskich tradycji: rozplanowaniem domów, z tradycyjnymi zachowaniami i sposobem życia. Ludzie ci pochodzili z różnych regionów, czego konsekwencją była duża różnorodność typów wznoszonych budynków.^[3]

Tablica upamiętniająca dawną siedzibę dowództwa 9 Dywizji Piechoty w 1944

Podczas drugiej wojny światowej jednym z aspektów polityki niemieckiej na terenach okupowanych w Polsce była likwidacja materialnego dziedzictwa kulturalnego. Nie zaliczano do niego dziewiętnastowiecznych drewnianych dzielnic, dlatego Bojary dość szczęśliwie przetrwały okupację niemiecką. To co niemieckim okupantom wydawało się obojętne, powojenne, popierane przez sowiecką Rosję, władze uznały za poważne zagrożenie. Dziewiętnastowieczne dzielnice - wspólnoty indywidualnych jednorodzinnych gospodarstw zupełnie nie przystawały do oficjalnie preferowanego modelu organizacji życia społecznego. Wszystko, co miało jakiekolwiek indywidualne cechy, musiało ulec likwidacji. Lata osiemdziesiąte XX wieku to wśród architektów moralny i estetyczny kryzys.

Kamienica pana Trębickiego, obecnie siedziba Wydziału Ekonomii i Zarządzania UwB

Architekci spostrzegli, że Bojary, które właśnie zaczęto wyburzać, mają wiele zapomnianych wartości. Pojawiła się idea zachowania dzielnicy w jej ówczesnym kształcie. Seminarium w Hołnach Mejera, poświęcone architekturze regionalnej poparło ją wydając "Manifest Bojarski"^[4]. W roku 1989 powiększono obszar ochrony konserwatorskiej na Bojarach, co spowodowało sprzeciw mieszkańców. Doprowadziło to do zamrożenia działań na Bojarach. Dziś spacerując po dzielnicy można poczuć specyficzną, atmosferę tego miejsca – wsi w mieście.

Otoczenie

Muzeum Historyczne

Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej

Kościół św. Wojciecha

Przy ulicy Warszawskiej znajduje się wiele zabytkowych budynków i budowli m.in.:^[5]

ul. Warszawska 3 - Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej, centrum powiadamiania ratunkowego^[6]
ul. Warszawska 7 - Pałac Tryllingów
ul. Warszawska 7a - Dom Starodworski
ul. Warszawska 8 - VI Liceum Ogólnokształcące im. Króla Zygmunta Augusta
ul. Warszawska 15 - Szpital Położniczo-Ginekologiczny
ul. Warszawska 19 - Centrum im. Ludwika Zamenhofa
ul. Warszawska 27 - Kamienica Szturmanów
ul. Warszawska 29 - Podlaski zarząd okręgowy PCK
ul. Warszawska 37 - Pałac Cytronów (obecnie Muzeum Historyczne)
ul. Warszawska 40 - Kamienica Michała Malinowskiego
ul. Warszawska 42 - Kamienica Świńskiego
ul. Warszawska 46 - Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne
ul. Warszawska 46a - Kościół św. Wojciecha
ul. Warszawska 50 - Katedra Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Białymstoku
ul. Warszawska 57 - Kamienica Abrama Cytrona
ul. Warszawska 63 - Kamienica pana Trębickiego, obecnie siedziba Wydziału Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu w Białymstoku
ul. Warszawska 64 - Zabytkowa kamienica mieszkalna wybudowana przez pierwszego dyrektora Zakładu energetycznego w Białymstoku
ul. Warszawska 65 - Zabytkowy budynek II Komisariatu Policji w Białymstoku

Pałac Tryllingów - ul. Warszawska 7

Helena i Chaim Tryllingowie w roku 1898 rozpoczęli budowę nowej rezydencji. Architektura pałacyku utrzymana była w stylu eklektycznym końca XIX wieku. Przed II wojną światową Tryllingowie sprzedali pałac i wyjechali do Stanów Zjednoczonych, zaś po wojnie, jako mienie opuszczone, przejął go Skarb Państwa.

Szpital Żydowski - ul. Warszawska 15

Obecnie Szpital ginekologiczno - położniczy. Szpital ufundowany przez Izaaka Zabłudowskiego w roku 1872. Był jedną z najnowocześniejszych placówek medycznych w przedwojennej Polsce, a nawet na świecie. Był on również kolatorem Synagogi Chorszul

Pałacyk Cytronów – ul. Warszawska 37

Obecnie Muzeum Historyczne. Piękny przykład architektury secesyjnej. Siedzibą muzeum jest XIX - wieczny pałacyk białostockiego fabrykanta Szmuela Cytrona. Częścią ekspozycji stałej muzeum jest makieta XVIII-wiecznego, barokowego Białegostoku. Zostało na niej precyzyjnie odtworzone miasto z czasów tuż po śmierci Jana Klemensa Branickiego.

Kościół ewangelicko-augsburski pw. św. Jana

Obecnie kościół rzymskokatolicki pw. św. Wojciecha BM przy ul. Warszawska 46a powstał w latach 1909 - 1912 w stylu neoromańskim z czerwonej cegły według projektu architekta Jana Wendde z Łodzi. Świątynia została zbudowana została na planie krzyża greckiego. Prezbiterium jest zamknięte półkolem i ograniczone prostokątnymi zakrystiami. Kościół jest halowy trójnawowy ozdobiony dużym witrażem wykonany w Wiedniu^[7].

Pałacyk Cytronów, Szpital Żydowski, Pałac Tryllingów są jednymi z punktów otwartego w czerwcu 2008 r. Szlaku Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku opracowanego przez grupę doktorantów i studentów UwB - wolontariuszy Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku.