Ulica Więzienna we Wrocławiu

ulica Więzienna

Stare Miasto
odcinek początkowy
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	334 m
Przebieg
0 Rynek Rynek 52 ul. Igielna ul. Kotlarska ul. Nożownicza ul. Garbary ul. Uniwersytecka pl. Uniwersytecki 334m ul. Grodzka
Położenie na mapie Wrocławia ulica Więzienna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Więzienna
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ulica Więzienna
51°06′43,940″N 17°01′56,475″E/51,112206 17,032354

Przebieg ulicy

Początek, Rynek

Przejście Rynek 52

Ul. Igielna

Ul. Kotlarska

Ul. Nożownicza

W kierunku północnym

Ul. Garbary

Ul. Uniwersytecka

Pl. Uniwersytecki

Ul. Grodzka

Ul. Grodzka

Więzienie Miejskie, obecnie Zakład Archeologii PAN

Ul. Grodzka 7, Gmach Główny UWr., skrzyżowanie z ul. Więzienną

(c) Neo[EZN / fotopolska.eu], CC BY-SA 3.0

Nowa zabudowa pierzei zachodniej

Od ul. Nożowniczej do pl. Uniwersyteckiego

Od ul. Nożowniczej do Rynku

Ulica Więzienna (Stockgasse^[1][2]) – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście. Przy tej ulicy, zgodnie z jej nazwami, jakie w czasie swojego istnienia nosiła, znajdowało się niegdyś więzienie miejskie, dziś zachowane jako zabytek^[1][2][3][4]. Biegnie od Rynku do ulicy Grodzkiej^[1][5]. Jej początek znajduje się pośrodku północnej pierzei Rynku jako deptak przebiegający przez łęk (przejście pod jedną z kamienic)^[1][3].

Historia

Ulica została wytyczona już w momencie lokacji w XIII wieku. Wejście na ulicę znajdowało się, tak jak współcześnie, od Rynku przy obecnej kamienicy pod numerem 52, przypisanej do Rynku, mimo że brama do niej od początku jej istnienia (XIII wiek) znajduje się od strony ulicy Więziennej^[1]. Pierwsza wzmianka o ulicy pochodzi z 1398 r., a o łęku z 1472 r.^[3]. Z 1241 r. pochodzą zapiski, wskazujące że przy skrzyżowaniu z ulicą Igielną znajdowały się domy drewniane; odkryte zostały one podczas badań archeologicznych^[1][6] (określane jako rudery biedoty miejskiej^[7]), a także dalej przy numerach 10-11 z około 1250 r., które w okresie od XIII wieku do połowy XV wieku zamieszkiwali Żydzi zajmujący się między innymi produkcją grzebieni^[1], podobnie jak na krzyżującej się z nią ulicą Igielną, przy której oprócz grzebieniarzy mieścili się także igielnicy^[6][7].

W dalszej części ulica Więzienna skupiała rzemieślników specjalizujących się głównie w dziedzinach skórniczych i metalowych, w tym takich jak paśnicy, szewcy, kaletnicy, igielnicy i kowale^[1]. Natomiast przy ulicy Nożowniczej od ulicy Więziennej dominowali szeroko rozumiani nożownicy, czyli wytwórcy noży, kling mieczy i szabli oraz innych ostrych narzędzi^[8][9].

Koniec ulicy Więziennej dochodził do ówczesnych średniowiecznych murów obronnych, za którymi znajdowała się nabrzeżna droga (obecnie ulica Grodzka)^[10]. W drugiej połowie XIII wieku zbudowano tu Zamek Cesarski^[11][12][13], a później w jego miejscu w 1728 roku powstał barokowy gmach kolegium jezuickiego później przekształconego w akademię, a na początku XVIII wieku w uniwersytet (1702 r.), obecnie Gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego, przylegający do ulicy Więziennej elewacją zachodnią^{[11][14][15][16]}. Natomiast na południe od niego znajdowała się dzielnica żydowska w rejonie dzisiejszej ulicy Uniwersyteckiej, do 1824 r. Judenstrasse^[11][17][18], obejmująca także zabudowę przy marginalnej ulicy biegnącej wzdłuż murów, obecnie ulica Garbary^[19]. Przy zbiegu ulic Uniwersyteckiej i Więziennej od 1351 roku znajdowała się nowa synagoga i łaźnia rytualna^[17].

W murach obronnych północnych w osi ulicy Więziennej przebito tzw. Furtę Rybacką^[1][20][21]. Od 1546 r. istniała tu wieża z przejazdem i bramą mostową zwaną Bramą Nową. Za nią istniał most tzw. Most Długi, zwany też Mostem Środkowym (od XVII wieku) do Kępy Mieszczańskiej i dalej na prawy brzeg rzeki^[20][22][23]. Mury te rozebrano w latach 1807-1893^[13][21].

W pierwszej połowie XIV wieku^[a] zbudowano przy tej ulicy więzienie miejskie. Było ono przeznaczone dla więźniów niższego stanu^[b]. W 1464 r. wybudowano kaplicę więzienną. Tu trzymano także skazanych na śmierć i stąd prowadzono na egzekucje. Przestało pełnić swoją funkcję na przełomie XVIII i XIX wieku. Od 1818 roku mieścił się tu lombard i instytucje filantropijne. W latach powojennych budynek dawnego więzienia pełniło funkcję magazynu Archiwum Państwowego, a następnie stał się siedzibą wrocławskiego oddziału Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk^[3][24][25].

Do 1928 roku przy ulicy znajdowały się kramy i sklepiki nazywane Buden an der Stockgasse^[2].

W wyniku działań wojennych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku pierwotna zabudowa została w 80% zniszczona, w tym niemal cała strona zachodnia. Po wojnie zrekonstruowano zespół czterech renesansowych kamieniczek pod numerami od 1 do 4, a także stopniowo odbudowywano kolejne budynki. Pod koniec XX wieku przy ul. Więziennej 8/12 zbudowano nowy gmach Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego^[1][3][26]. Część zniszczonej zabudowy jednak nie odbudowano ani nie uzupełniono wolnej przestrzeni nową zabudową, ograniczając się do uporządkowania wolnego terenu i pozostawienia placu lub urządzenia skweru, tak jak np. przy ulicy Garbary oraz pomiędzy ulicą Uniwersytecką i placem Uniwersyteckim^[16][18][27].

Nazwa

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy własne:

• od 1403 r. / od XIV wieku, do 1564 r.: Stockgasse^[1][2][3]
• od 1564 r. do XVII wieku^[1][3]:
  • odcinek południowy od Rynku do ulicy Igielnej: Cleyenmarkte^[1], później Targ Otrąb^[1][3], co poparte było faktem, że w tym miejscu rzeczywiście prowadzono handel tym towarem do około XVII wieku; następnie ten odcinek nazywano Małym Rynkiem^[3],
  • odcinek północny od ulicy Igielnej: An der Fischerpforte, Kurzweg Fischerpforte^[1], czyli Brama Rybacka^[3]
• Stockgasse, do 1945 r.^[1][2][3]
• Więzienna, od 1945 r.^[1][2][3][5]

Zarówno współczesna nazwa, jak i dawna Stockgasse nawiązują do istniejącego tu niegdyś więzienia miejskiego. Słowo Stock ma znaczenie „koza” w rozumieniu właśnie miejsca zamknięcia, przetrzymywania – więzienia^[1][2][3]. Takie samo odniesienie miało obowiązujące określenie ulicy Nożowniczej - "ulica z poprzecznym więzieniem"^[8] lub "ulica poprzeczna, położona za więzieniem"^[9]. Natomiast nazwa, która obowiązywała przez wyżej wskazany okres, dla odcinka północnego nawiązywała do mieszczącej się tu Furty Rybackiej, a dla odcinka południowego nawiązywała do jej funkcjonalnym powiązania z ulicznym targiem rynkowym^[1][3], którego centrum stanowił Rynek (główny plac handlu lokacyjnego), będący także centrum komunikacyjnym, urbanistycznym i administracyjnym^[28], stąd także czasowo stosowane określenie – „Mały Rynek”^[3]. Ulica ta rozpoczynająca się pod łękiem pod kamienicą, podobnie jak analogicznie rozpoczynająca się ulica Świętej Doroty po południowej stronie Ryku, nazywana była także "Przejściem"^[3]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 97 z 31.11.1945 r.^[5].

Układ drogowy

Do ulicy przypisana jest droga gminna o długości 334 m^[5]. Łączy Rynek z ulicą Grodzką, bez możliwości przejazdu z ulicy do Rynku, gdyż na tym odcinku stanowi ona deptak przebiegająca pod kamienicą w pierzei północnej^[1][5][29], a ponadto współcześnie jest to ulica na kilku odcinkach zamieniona na deptak dla pieszych lub wprowadzono ograniczenia w ruchu drogowym i parkowaniu. Takie ograniczenie narzucono na odcinku od Rynku do ulicy Igielnej i dalej do ulicy Kotlarskiej, jako przejście dla pieszych wewnątrz bloków urbanistycznych^[30][31].

Ulice i place łączące się z ulicą Więzienną:

• Rynek, na południowym końcu ulicy poprzez deptak przebiegający po kamienicą Rynek 52^{[1][5][29][32]}
• ulica Igielna^[29][33]
• ulica Kotlarska^[29][34]
• ulica Nożownicza^[29][35]
• ulica Garbary^[29][36]
• ulica Uniwersytecka^[29][37]
• plac Uniwersytecki^[29][38]
• ulica Grodzka, północy koniec ulicy^{[1][5][29][39]}, za ulicą znajduje się koryto rzeki Odra z murowanym nabrzeżem, jej ramienia bocznego nazywanego Odrą Południową w Śródmiejskim Węźle Wodnym^[29][40][41].

Zabudowa i zagospodarowanie

Ulica Więzienna, wraz ulicą Igielną oraz ulicami Kurzy Targ i Świętej Doroty tworzą asymetryczny układ urbanistyczny w stosunku do planu Starego Miasta^[1][6] i Rynku będącego pierwotnie także centrum komunikacyjnym, urbanistycznym i administracyjnym^[28]. W początkowym odcinku fragment pierzei wschodniej i pierzeja zachodnia ulicy nie są zabudowane, lecz ulica przebiega przez otwarte podwórze zabudowy przy Rynku, ulicy Odrzańskiej i ulicy Igielnej. Dalsza zabudowa ulicy obejmuje budynki zabytkowe (wymienione dalej), odbudowane (numery od 1 do 4) oraz nową zabudowę uzupełniającą. W tej ostatniej grupie budynków znajdują się przede wszystkim kompleks pierzei zachodniej od ulicy Igielnej do Kotlarskiej i od ulicy Kotlarskiej do Nożowniczej oraz budynek Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Również na końcowym odcinku ulicy brak jest zabudowy części pierzei. Mianowicie po stronie zachodniej od ulicy Garbary do budynku pod numerem 16 występuje otwarty plac, z możliwością jego zabudowy obiektem hotelowym w nawiązaniu do istniejących budynków, oraz po stronie wschodniej urządzono skwer pomiędzy ulicą Uniwersytecką a placem Uniwersyteckim, również z możliwością zabudowy obiektami edukacji i usług w parterze. Ulicę zamyka w pierzei wschodniej gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego, a po stronie zachodniej kamienica przy ulicy Grodzkiej^{[1][16][27][42][43][44]}.

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym położona jest ulica Więzienna podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII-XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967^[45][46]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii^[47][48]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta^[49]. Ochronę narzucają także miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Sytuowanie nowej zabudowy może być dokonywane wyłącznie po sporządzania planów szczegółowej rewaloryzacji^[50].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

nr[c]	obiekt	powstanie	nr rej.[d]	foto
Ratusz – zamykające oś widokową z ulicy w kierunku południowym, z przejścia pod budynkiem Rynek 52
7	Kamienica, ob. budynek Urzędu Miasta Wrocławia	XVIII w., 1960 r. (rekonstrukcja), po 2000 r.[42] (XV-XVII wiek[51])	A/2694/232 z dn. 30.12.1970[42][51][52]
8	Kamienica, ob. budynek biurowo-usługow	XIII w., XVIII w. (przebudowa), 1960 r. (rekonstrukcja), po 2000 r.[42]
9	Kamienica, ob. budynek biurowo-usługowy	XVII w., 1960 r. (rekonstrukcja), po 2000 r.[42]
10	Dom handlowy (m.in. sklepy H. Straka, R. Markfeldta, C. Siecha), ob. budynek biurowo-usługowy	ok. 1825 r., XX w.[42] (XIX wiek[51])	A/3112/155 z dn. 15.02.1962[42][51][53]
Rynek
52	Kamienica "Pod Złotą Kotwicą", ob. budynek mieszkalno-usługowy wraz z "Przejściem Pokutniczym"[54] nad ulicą, zamykający oś widokową z ulicy w kierunku południowym	XIII w., XIV w., 1567 r., 1712 r., 1887 r. (zburzona), pocz. XX w., 1945 r. (zburzona), l. 1957-1960 (odbudowa)[42] (XVI wiek[51])	A/1532/230z dn. 30.12.1970[42][51][55][56]
53	Kamienica "Pod Morwą", ob. budynek biurowo-usługowy pierzeja zachodnia	XVIII w., 1945 r. (zburzona), l. 1955-1960 (odbudowa ze wspóną klatką schodową nr 53-54-55)[42] (XVIII-XVIII wiek[51])	A/4035/231 z dn. 30.12.1970[42][51][57][56]
ulica Igielna
7	Kamienica		mpzp[58]
13	Kamienica, ob. budynek mieszkalny z usługowym przyziemiem (pub) pierzeja zachodnia, w głębi podwórza	lata 1792-1793, przekształcony 1898 i 1911 r., odbudowany lata 1977-1979[42]	GEZ, mpzp[42][59][60]
ulica Więzienna
1	Kamienica pierzeja wschodnia	2 poł. XVI wieku, lata 1969-1970 (remont, przebudowa), 1995 r. (remont, modernizacja)[42] (połowa XVI wieku[4])	A/1562/168 z dn. 15.02.1962[42][4][61]
2
3
4	Kamienica pierzeja wschodnia	2 poł. XVI w., l. 1969-1970 (remont, przebudowa), 1995 r. (remont, modernizacja)[42] ... [62]	GEZ, mpzp[42][63]
5	Kamienica pierzeja wschodnia	ok. 1830 r., 1870 r., l. 1969-1970 (remont, przebudowa), ok. 2000 r. (remont)[42] ... [62]	GEZ, mpzp[42][64][65]
6	Więzienie Miejskie, ob. Zakład Archeologii PAN pierzeja wschodnia	2 poł. XIV w. (skrzydło pn.), ok. 1500 r. (pozostałe skrzydła), 1863 r. (modernizacja i rozbudowa)[42] (XV wiek[4])	4 z 12.03.1960[4], oraz A/2794/169 z dn. 15.02.1962[42][4][66][67]
7	Kamienica z usługowym parterem pierzeja wschodnia	ok. 1870 r.[42]	GEZ, mpzp[42][68][69]
16	Kamienica z usługowym parterem pierzeja zachodnia	ok. 1900 r.[42]	GEZ, mpzp[42][70]
18	Kamienica, ob. budynek biurowo-usługowy pierzeja zachodnia	przed 1871 r., ok. 1970 r.[42]	GEZ, mpzp[42][71]
19	Kamienica "Pod Złotym Barankiem" pierzeja zachodnia	1776 r. (z wykorzystaniem wcześniejszej budowli), pocz. XIX w., ok. 1910 r., 2015 r. (remont)[42] (1 połowa XVIII wieku[4])	A/1561/130 z dn. 06.12.1949[42][4][72]
ulica Uniwersytecka
19-20	Kamienica z usługowym parterem pierzeja wschodnia	XVIII w., ok. 1910 r.[42]	GEZ, mpzp[42][4][73][69]
ulica Grodzka
7	Kamienica, ob. budynek mieszkalny z usługowym przyziemiem pierzeja zachodnia	ok. 1880 r.[42]	GEZ, mpzp[42][74][75]
plac Uniwersytecki
1	Kolegium Jezuickie, ob. Gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego pierzeja wschodnia, częściowo zamykający oś widokową w kierunku północnym	l. 1728-1739 (proj. 1726), l.1926-1928 (odbudowa), 1945 r. (odbudowa)[42] (lata 1726-1732, XX wiek[62])	35 z 29.03.1949[62] oraz A/2903/163 z dn. 15.02.1962[42][62][76][77]

Przyrynkowe wnętrze międzyblokowe

Przejście Rynek 52

Przejście Rynek 52

Rynek 50

Rynek 53

Rynek 53-55

Ul. Więzienna 1-4

Do Rynku

Ponadto początkowy odcinek ulicy przebiega przez wnętrze zabudowy okalającej Rynek, gdzie z wewnętrznego dziedzińca dostępne są tylne lub boczne elewacje budynków położonych przy Rynku o numerach:

• nr 50, Dom towarowy Hünert, oraz m.in.: Winiarnia Littauera - 1926 r., zakład fotograficzny, obecnie Empik oraz apartamenty, XVIII wiek, 1903 r. - zburzona, 1904 r. - nowy, po 1945 r.^[42] (pocz. XX wieku^[51]), rejestr zabytków nr A/2701/270 z dn. 30.12.1970^{[42][51][56][78]},
• nr 51, Kamienica "Pod Złotym Półksiężycem", ob. budynek biurowo-usługowy, XIV w., XVII w., 1870, 1940, 1945 r. - zburzona, lata 1955-1960 - odbudowa, portal z Rynek nr 13, XVII w.^[42] (XIV/XV wiek, pocz. XVII wieku, 1870 r., po 1945 r.^[51]), rejestr zabytków nr A/1531/275 z dn. 30.12.1970^{[42][51][56][79]},
• nr 54, kamienica z usługowym przyziemiem, m.in. sklep muzyczny Carl Sackur – lata 80.-90. XIX wieku, obecnie budynek biurowo-usługowy, ok. 1720 r., XIX w., 1945 r. - zburzona, lata 1955-1960 - odbudowa, ze wspólną klatką schodową nr 53-54-55^[42] (XVIII-XVIII wiek^[51]), rejestr zabytków nr A/4035/231z dn. 30.12.1970^{[42][51][56][80]},
• nr 55, kamienica z usługowym przyziemiem, m.in. zakład wyrobu pieczątek – l. 30.-40. XX w., XVII w., 1945 r. - zniszczona, lata 1955-1960 - odbudowa^[42] (XVIII-XVIII wiek^[51]), rejestr zabytków nr A/4035/231z dn. 30.12.1970^{[42][51][56][81]},
• nr 56, kamienica, następnie dom handlowy, lata 30. XX wieku - Julisa Ganfera, obecnie budynek biurowo-usługowy, ok. 1800 r., 1898 r. - rozebrana, ok. 1900 r. - dom handlowy, 1945 r. - zniszczona, l. 1955-1960 - odbudowana^[42] (XV wiek, 2 poł. XIX^[51]), rejestr zabytków nr A/4033/228 z dn. 30.12.1970^{[42][51][56][82]},
• nr 57, Kamienica "Pod Złotym Pokojem", ob. budynek mieszkalno-usługowy, XIV w., ok. 1730 r., 1874 r., 1945 r. - zniszczona, 1955 r. - odbudowa^[42] (lata 1905-1906^[51]), rejestr zabytków nr A/4033/228 z dn. 30.12.1970^{[42][51][56][83]},
• nr 58, Kamienica "Pod Złotą Palmą" z usługowym przyziemiem, następnie dom handlowy, m.in. z księgarnią Priebatscha – lata 30. XX wieku, ob. budynek Dolnośląskiej Biblioteki Publicznej, XV-XVIII w., k. XIX w. - zburzona, 1905 r. - dom handlowy, po 1945 r.^[42] (połowa XVIII wieku^[51]), rejestr zabytków nr A/2321/491/Wm z dn. 05.09.1992^{[42][51][56][84]}.

Wrocławskie krasnale

Przy ulicy i w jej pobliżu znajdują się figurki następujących wrocławskich krasnali:

nazwa	adres	foto
Więzień (Więziennik)[85]	ul. Więzienna 6 (w oknie budynku)
Krasnal włoski[85]	ul. Więzienna 21 (pasaż)
Mieszadełło[85]	ul. Kotlarska 25/1b

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, kwiecień 2018 [dostęp 2018-05-07]  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków - System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-03-23]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2018-05-04]  (pol.).
• M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-04-18]  (pol.).
• Uchwała L/1753/02 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 4 lipca 2002 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego północnej części obszaru Starego Miasta - rejon UNIWERSYTETU WROCŁAWSKIEGO, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 7 sierpnia 2002 r. Nr 170, poz.2415;Biuletyn Urzędowy RMW z 20 lipca 2002 r. Nr 7, poz.348, Wrocław, 4 lipca 2002 [dostęp 2018-06-13]  (pol.).
• Uchwała X/202/03 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego centralnej części obszaru Starego Miasta rejonu RYNKU i PLACU SOLNEGO - część "A", „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 14 sierpnia 2003 r. Nr 126, poz.2251; Biuletyn Urzędowy RMW z 30 czerwca 2003 r. Nr 6, poz.167., Wrocław, 2 czerwca 2003 [dostęp 2018-06-13]  (pol.).
• Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Wrocławskie Krasnale, Oficjalny serwis miejski, 2018 [dostęp 2018-05-09]  (pol.).
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2017 [dostęp 2018-05-04]  (pol.).
• Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice”, Ewa Iwanska, sporządziła Jolanta Gac /NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 9 kwietnia 2018 [dostęp 2018-05-14]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Więzienna, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2018-06-08]  (pol.).
• ul. Więzienna, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2018-06-08]  (pol.).
• ul. Więzienna, wikimapia.org [dostęp 2018-06-08]  (pol.).