Ulica Wierzbowa we Wrocławiu

ulica Wierzbowa

Stare Miasto
(c) Neo[EZN] / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	285 m
Przebieg
Promenada Staromiejska ul. Teatralna ul. Arrasowa ul. Mennicza pl. św. Krzysztofa ul. Kazimierza Wielkiego
Położenie na mapie Wrocławia ulica Wierzbowa
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Wierzbowa
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ulica Wierzbowa
51°06′22,658″N 17°02′13,396″E/51,106294 17,037054

(c) Neo[EZN] / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Tramwajowe torowisko techniczne

Pomnik Kopernika i siedziba Proximy

Koniec ulicy

Teren między Wierzbową a P. Skargi przed budową biurowca Dominikański, Pałac Oppersdorfów

Biurowiec Dominikański

(c) s_mile / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

JRG nr 1

Ulica Wierzbowa – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście. Łączy ulicę Teatralną z ulicą Kazimierza Wielkiego^{[a][1][2][3][4]} przy placu Świętego Krzysztofa^[4]. Ma 285 m długości^[2].

Historia

Nazwa tej ulicy znana jest już od 1346 r. ale różne źródła podają dwie wersje:

• Weidenstrasse, czyli Wierzbowa, co miało wynikać z faktu, że w rejonie tej ulicy rosły wierzby^[4][5], lub
• Wydingasse, od studni^[3].

Ulica stanowiła ówcześnie peryferyjną drogę zewnętrznego pasa Starego Miasta. Ulica była gęsto zaludniona^[3], z wyjątkiem ogrodów po stronie wschodniej wypominanych od 1348 r., a zajmujących teren do dzisiejszej ulicy Piotra Skargi^[3][4]. Już od 1346 r. wypominano także, że na tyłach tutejszych posesji znajdowały się słodownie. W roku 1564 wszystkie posesje przy ulicy należały do 7 posesjonatów, co stanowiło największa koncentrację własności w mieście, opartej na prywatnej parcelacji wielkich działek należących do patrycjatu. Fakt jej przeprowadzania potwierdzono od drugiej połowy XIV wieku. Uzyskane w ten sposób mniejsze działki przeznaczano pod drewnianą zabudowę należącą do uboższych dzierżawców^[3].

Natomiast okolice przy ulicy Arrasowej zamieszkiwali od drugiej połowy XV wieku barchaniarze. Tu również zagospodarowanie działek obejmowało zabudowę drewnianą, zniszczoną w 1757 r., w wyniku wybuchu w Bastionie Sakwowym^[6].

W okresie nowożytnym przy ulicy powstały obiekty bardziej reprezentacyjne. Był to między innymi ogród botaniczny założony przez Laurentiusa Scholtza z XVI wieku^[3][4][7]. Był to pierwszy ogród botaniczny we Wrocławiu^[4]. Przy ulicy wybudowano między innymi pałac Oppersdorfów/Lambergów położony pod numerem 30 z barokowym ogrodem z 1720 r.^[3][4][8][9]. Przez pewien czas po II wojnie światowej mieścił się tu klub poligrafów^[4]. W latach 1872-1874 wzniesiono na miejscu ujeżdżalni koni^[10] przy Promenadzie Staromiejskiej^[10][11] Pałac Leipzigerów pod numerem 15. W późniejszych czasach budynek ten stanowił siedzibę między innymi Urzędu Powiatowego (Kreis-Ausschuβ) od 1878 r., a po wojnie stanowił siedzibę Przedsiębiorstwa Geologicznego Proxima^[10], później przeznaczony został na hotel^[12].

Zabudowa przy południowym krańcu powstała w 1960 r. w miejscu zniszczonych podczas działań wojennych prowadzonych w czasie oblężenia Wrocławia z 1945 r. budynków^[6]. Po wojnie zachowana pozostała jeszcze XVIII-wieczna kamienica barokowa przy ulicy Wierzbowej 4 częściowo zniszczona podczas II wojny światowej^[4]. Obecnie budynek nie istnieje^[13]. Po stronie zachodniej południowego krańca ulicy w 1964 r. powstała strażnica straży pożarnej przy ulicy Teatralnej 14-20^[1][14].

Nazwy

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

• Weidenstrasse, od 1346 do 1945 r.^[4][5] lub Wydingasse od 1346 r.^[3]
• Szeroka, około XVIII wieku^[4]
• Wierzbowa, od 1945 r.^[2][5].

Obie nazwy, wcześniejsza w języku niemieckim, i powojenna odnoszą się do faktu, że rosły tu niegdyś wierzby (weide w języku polskim znaczy wierzba, wiklina)^[4][5]. Natomiast nazwa Wydingasse prawdopodobnie od studni nazywanej wydinburn, wydenburn^[3]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 76 z 19.10.1945 r.^[2].

Układ drogowy

Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 105078D o długości 285 m^[2] klasy dojazdowej^[15] (o powierzchni 3903 m2^[16][17]) oraz sięgacz o długości 42 m przy posesji pod numerem 3 stanowiący drogę wewnętrzną^[2][18] (o powierzchni 500 m2^[18]). Mimo że wrocławski Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta podaje w swoim zestawieniu, iż ulica łączy ulicą Teatralną z ulicą Kaźmierza Wielkiego, to jednak obejmuje ona także krótki sięgacz na południe od ulicy Teatralnej, kończący się na Promenadzie Staromiejskiej, przy którym stoi budynek o adresie ulica Wierzbowa 15 (Pałac Leipzigerów)^[a][1][2]. Stanowi on jednak drogę wewnętrzną w ramach wymienionej nieruchomości^[19]. W południowym odcinku ulicy wbudowane jest tramwajowe torowisko techniczne^[1].

Ulice i place powiązane z ulicą Wierzbową:

• koniec ulicy, deptak, skwer. park: Promenada Staromiejska^[1][11]
• skrzyżowanie: ulica Teatralna^{[1][2][20][21]}
• włączenie do drogi publicznej: ulica Arrasowa^[1][6][22], stanowiąca drogę wewnętrzną w ramach prywatnej nieruchomości^[23]
• skrzyżowanie: ulica Mennicza^[1][24][25].
• włączenie do drogi publicznej: sięgacz ulicy Wierzbowej^[1][2][18]
• skrzyżowanie: plac św. Krzysztofa^[1][26], jednak sama droga formalnie przypisana jest do ulicy Kazimierza Wielkiego^{[4][27][28][29][30]}
• skrzyżowanie: ulica Kazimierza Wielkiego^[1][2][28], tzw. trasa WZ^[29][30].

W przypadku przebudowy układu urbanistycznego po wschodniej stronie ulicy obowiązuje wykonanie ciągu pieszego od ulicy Wierzbowej do ulicy Piotra Skargi, o szerokości nie mniejszej niż 5 m, w przybliżeniu na przedłużeniu ulicy Menniczej^[31].

Zabudowa i zagospodarowanie

Część ulicy na południe od ulicy Teatralnej zdominowana jest przez tereny zielone^[32]. Jedynym budynkiem położonym po tej stronie drogi, jest dawny Pałac Ignacego Leipzigera, połączony z kamienicą J. Schottländera, przez pewien czas budynek biurowy Przedsiębiorstwa Geologicznego "PROXIMA", a obecnie Hotel Altus Palace. Budynek ma do 21 m wysokości i jest wpisany do rejestru zabytków^{[10][13][33][34][35]}. Pozostały obszar to Promenada Staromiejska, w tym bezimienny plac, na którym znajduje się Pomnik Mikołaja Kopernika^{[1][13][32][36][37]}.

Na północ od ulicy Teatralnej po stronie wschodniej znajduje się powojenna zabudowa mieszkalna wielorodzinna, o wysokości zabudowy do 22 m^[1][33][38], z 1960 r.^[6], przy czym budynki mieszkalne położone są przy ulicy Teatralnej i Piotra Skargi, a przy ulicy Wierzbowej znajdują się tereny zielone i garaże^[1]. Zabudowa ta sięga do biurowca Dominikański, wybudowanego w miejscu dawnych Prasowych Zakładów Graficznych^[39][40]. Biurowiec oferuje 41700 m2 powierzchni biur i lokali handlowo-usługowych położonych na 7 kondygnacjach nadziemnych oraz parking na 380 samochodów na dwóch kondygnacjach podziemnych. W ramach inwestycji dokonano rewitalizacji zabytkowego Pałacu Oppersdorfów^[39].

Z kolei pierzeja zachodnia od ulicy Teatralnej do ulicy Menniczej obejmuje ogrodzony teren jednostki straży pożarnej przy ulicy Teatralnej 14-20, choć obszarowi temu nadaje się inne, nowe przeznaczenie m.in. pod handel, usługi i mieszkalnictwo^[1][14][41]. Obiekt zajmuje Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP nr 1 we Wrocławiu^[42]. Na północ od ulicy Menniczej znajdują się kolejno: dawna elektrownia, a obecnie budynek koncernu TAURON "Energia Pro S.A.", kamienica będąca niegdyś siedzibą wytwórni bilbordów A. Winke^[13], natomiast współcześnie stanowiąca budynek mieszkalno-biurowy przy ulicy Wierzbowej 5, i dalej zabudowa współczesna do placu św. Krzysztofa. Na końcu tej pierzei, w ramach niewielkiego placu, posadowiony jest zabytkowy Kościół pw. św. Krzysztofa^[29][43].

Północny kraniec ulicy to ulica Kazimierza Wielkiego, będąca częścią tzw. Trasy W-Z. Tu znajduje się początek południowego tunelu samochodowego przebiegającego pod skrzyżowaniem ulicy Oławskiej, Piotra Skargi i Błogosławionego Czesława^[30][44].

Tereny położone po obu stronach ulicy na północ od ulicy Teatralnej przeznaczono pod ciągłą zabudowę pierzejową z przeznaczeniem pod mieszkalnictwo bądź usługi^[45].

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym położona jest ulica Wierzbowa podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII-XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.^[46][47]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii^[48][49]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta^[50].

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

obiekt, położenie	powstanie, nr rej.[b]	foto
strona zachodnia
Kościół pw. św. Krzysztofa (od lat 30. XVI wieku kościół ewangelicki), obecnie parafialny ewangelicko-augsburski zboru niepolskiego plac św. Krzysztofa 1[13][51][52]	1409, 1461 r. (wieża), 1575 r. (hełm), 1602 r. (zakrystia), XVII-XVIII wiek (przybudówki), 1731 r. (renowacja wnętrz), 1882-1893 r. (remonty), odbudowa po 1945 r.[13] XV wiek[52] 12 z dnia 27.11.1947 r.[52] oraz 427/45 z dn. 25.01.1962[13][51][52]
Kamienica z siedzibą wytwórni bilbordów A. Winke, obecnie budynek mieszkalno-biurowy ulica Wierzbowa 5[13][53]	1908 r. (projekt Simon & Halfpaap) gez, mpzp[13][53]
Elektrownia, obecnie budynek koncernu TAURON "Energia Pro S.A." ulica Mennicza 20[13][54]	lata 30. XIX wiek (?), lata 1888-1891 r. (uruchomienie 30.06.1891 r.) gez, mpzp[13][54]
Pałac Ignacego Leipzigera, połączony z kamienicą Juliusa Schottländera, obecnie budynek biurowy Przedsiębiorstwa Geologicznego "PROXIMA" ulica Wierzbowa 15[13][55][56]	lata 1872-1874 (projekt Carl Schmidt), lata 1922-1923; kamienica: lata 1877-1878, lata 1902 i 1937 – przebudowy[13] lata 1872-1874, XX wiek[56] A/2279/465/Wm z dnia 24.12.1991 r.[13][55][56]
strona południowa i wschodnia
Promenada Staromiejska (wzdłuż Fosy Miejskiej, w miejscu dawnych fortyfikacji obronnych)[13][57]	po 1807 r., projekt 1813 r. (Johann Friedrich Knorr) gez, mpzp[13][57]
strona wschodnia
Pałac Anny Maximiliany Louisy von Oppersdorf (tzw. pałac Oppersdorfów) ulica Wierzbowa 30[13][56][58]	lata 1714-1721 (projekt Christoph Hackner), lata 1924-1926 (przebudowa wnętrz Conrad Helbig), lata 2014-2015 (remont generalny)[13] 1714-1720[56] A/3110/167 z dn. 15.02.1962[13][56][58]	(c) Neo[EZN] / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0 przed remontem

Osie widokowe

Oś widokowa ul. Teatralnej w kierunku zachodnim

Ulicę Wierzbową przecinają dwie osie widokowe podlegające ochronie:

• wzdłuż ulicy Menniczej w kierunku wschodnim^[59]
• wzdłuż ulicy Teatralnej, zarówno w kierunku wschodnim jak i zachodnim^[60].

Zobacz też

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• Hotel Altus Palace, WebMediaTech – urbanity.pl, 25 stycznia 2018 [dostęp 2019-06-12]  (pol.).
• Jednostki Ratowniczo – Gaśnicze KM PSP, Wrocław: Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej we Wrocławiu, 2019 [dostęp 2019-06-12]  (pol.).
• M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31]  (pol.).
• Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
• Schematy stałe komunikacji zbiorowej, Komunikacja dzienna – schemat ważny od 4 maja 2019 roku, Oficjalny serwis Wrocławia, 4 maja 2019 [dostęp 2019-06-11]  (pol.).
• System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06]  (pol.).
• Uchwała XLV/1370/10 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 21 stycznia 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru ograniczonego ulicami: Kazimierza Wielkiego, Podwale, Bożego Ciała, Widok w obrębie Stare Miasto we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; TEKST JEDNOLITY z 2016 r. ogłoszony w Dzienniku Urzędowym Województwa Dolnośląskiego – Obwieszczenie Rady Miejskiej Wrocławia z 15 września 2016 r. (Dz.Urz.Woj.Doln. z 2016 r. poz.4331); Biuletyn Urzędowy RMW z 1 lutego 2010 r. Nr 1, poz.16., Wrocław, 21 stycznia 2010 [dostęp 2019-06-11]  (pol.).
• Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 7 maja 2019 [dostęp 2019-05-31]  (pol.).
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2018 [dostęp 2019-01-25]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Ulica Wierzbowa, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-08-14]  (pol.).
• ul. Wierzbowa, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 587550 [dostęp 2019-08-14]  (pol.).
• ul. Wierzbowa, wikimapia.org [dostęp 2019-08-14]  (pol.).