Ulisses drwiący z Polifema

Ulisses drwiący z Polifema
Ulysses Deriding Polyphemus
Ilustracja
Autor

William Turner

Rodzaj

malarstwo mitologiczne

Data powstania

1829

Medium

olej na płótnie

Wymiary

132,5 × 203 cm

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Londyn

Lokalizacja

National Gallery

Ulisses drwiący z Polifema (ang. Ulysses Deriding Polyphemus) – obraz autorstwa brytyjskiego malarza Williama Turnera namalowany w 1829 roku. Artysta przekazał obraz w swoim testamencie National Gallery w Londynie.

Geneza

Turner namalował obraz na podstawie olejnych szkiców, które sporządził w trakcie pobytu w Rzymie w grudniu 1828[1]. W Rzymie zobaczył obrazy Claude Lorraina, które wywarły na artyście duże wrażenie. Zapoznanie się ze sposobem malowania światła przez tego twórcę przyczyniło się do wyraźnej zmiany w stylu malowania Turnera: malarz w swojej twórczości zaczął odrzucać dynamikę tonalną[2][3]. Różnorodność barw w dziele wskazuje na rosnącą rolę koloru i światła w twórczości Turnera. Obraz stanowił punkt zwrotny w karierze malarza[2]. Zmiana w sposobie artystycznego wyrazu była spowodowana również nowymi niedawnymi badaniami w optyce. Turner prawdopodobnie omawiał Teorię Kolorów (niem. Zur Farbenlehre) Goethego, ze swoim przyjacielem Charlesem Lock Eastlakem, późniejszym tłumaczem książki na język angielski[3].

Tytuł

Artysta pasjonował się mitologią grecką, lubił czytać poematy homeryckie. Planował przeczytać Odyseję Homera w oryginalnym języku. Podejmował wielokrotne próby nauczenia się greki, lecz nigdy nie udało mu się zrealizować zamierzonego celu. Zaznajomił się z epopeją w tłumaczeniu Alexandra Pope’a[1].

Motyw obrazu został zainspirowany sceną z IX księgi Odysei. Omawia ona moment, gdy Ulisses wraz z załogą znalazł się na wyspie cyklopów. Cała kompania została uwięziona w jaskini przez Polifema, a olbrzym pożarł kilku członków załogi. Ulissesowi udało się uśpić Polifema, a następnie go oślepić wbijając pochodnię w jego jedyne oko. Cyklop, chociaż niewidomy, stanął u wyjścia z jaskini i usiłował schwytać próbujących ucieczki ludzi. Za radą Ulissesa jego towarzysze przywiązali się do brzuchów baranów, które Polifem wypuszczał na pastwisko, wymykając się w ten sposób[4][1][3][5].

Opis obrazu

Obraz przedstawia scenę ucieczki ludzi z wyspy cyklopów. Na pierwszym planie jest widoczny statek z samym Ulissesem, który jest odziany w hełm i szkarłatny płaszcz; w geście zwycięstwa unosi wysoko pochodnię, którą zranił olbrzyma[3]. Wzniosłości scenie dodaje czerwony kolor sztandaru, pod którym stoi król. Sam okręt namalowany jest z pozoru realistycznie, jednak baśniowości scenie nadają nimfy i latające ryby[a], znajdujące się pod dziobem. Nereidy prowadzą statek trzymając w dłoniach świetliste gwiazdy i pomagając załodze wydostać się z wyspy[4]. Na jednej z flag znajduje się niewyraźny rysunek konia trojańskiego – odnoszący się do uczestnictwa Ulissesa w wojnie trojańskiej[4]. W tle za statkiem króla Itaki znajduje się jaskinia, z której uciekli ludzie. Ponad jamą namalowany jest Polifem, jego niewyraźna sylwetka zlewa się z chmurami. Jedną ręką olbrzym trzyma się za okaleczone oko[4], w drugiej przygotowuje się do rzucenia wielkim głazem w uciekające okręty[3]. Po prawej stronie obrazu znajduje się drugi statek, przyćmiony przez jasną plamę słońca, skupiającą uwagę widza. W słońcu Turner zarysował kontury koni zaprzęgniętych do rydwanu boga Apolla, utożsamianego z Heliosem[a], bogiem słońca[4][3].

Odbiór

Wystawienie obrazu w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w 1829 wywołało sprzeczne opinie[1][3][6]. Część osób uznawała tło obrazu za najpiękniejsze niebo jakie widziało w życiu, doceniano siłę ekspresji i kolorystykę[1]. Inni recenzenci krytykowali niejasny motyw dzieła, rozmyte kontury czy dobór barw, który według nich był bezzasadny i nie oddający rzeczywistości[1]. Obraz przez jednego krytyka został prześmiewczo porównany do perskiego dywanu[3]. Po śmierci malarza John Ruskin określił dzieło jako „centralny obraz kariery Turnera”[3][5]. Praca rozpoczyna bardziej ekspresyjny kierunek malarstwa Turnera. Po Ulissesie obrazy artysty były malowane z większą swobodą, Turner odrzucił w nich skalę tonalną[2][3]. Ulisses drwiący z Polifema rozpoczął serię pejzaży, z charakterystycznie załamującym się światłem, zaczerpniętym od Lorraina. Podobne środki artystyczne i wizję rzeczywistości można odnaleźć w kolejnych dziełach Turnera: Ostatnia droga Temeraire’a, Pożar Izby Lordów i Izby Gmin, Statek niewolniczy, Deszcz, para, szybkość[2][6].

Uwagi

  1. a b Nereidy i konie Apolla nie są wspomniane w Odysei[4][3]

Przypisy

  1. a b c d e f Gabriele Crepaldi: Turner. Warszawa: Edipresse Polska, 2016, s. 60–61, seria: Wielcy malarze. ISBN 978-83-7945-567-6.
  2. a b c d Gérard Legrand: Sztuka romantyzmu. Warszawa: HPS, 2007, s. 103, seria: Klasycy sztuki. ISBN 978-83-60688-22-9.
  3. a b c d e f g h i j k nationalgallery. [dostęp 2021-12-15]. (ang.).
  4. a b c d e f Justyna Weronika Łabądź: 100 najpiękniejszych obrazów. Warszawa: SBM, 2016, s. 256–259. ISBN 978-83-8059-272-8.
  5. a b William Turner. Poznań: Oxford Educational sp. z o.o., 2006, seria: Wielka Kolekcja Sławnych Malarzy. ISBN 83-7425-498-X.
  6. a b Gabriele Crepaldi: Turner i Constable. Warszawa: HPS, 2006, s. 95, seria: Klasycy sztuki. ISBN 978-83-60529-21-8.

Media użyte na tej stronie