Ultima (gra planszowa)

Ultima (ang. Baroque chess) – współczesna odmiana szachów opracowana przez Roberta Abbotta (teoretyka gier) w roku 1962. Rok później na prośbę producenta nazwę zmieniono na ultimę. Mimo że twórca określał swój produkt jako nieudany i proponował wiele zmian, generalnie przyjęły się reguły oryginalne.

	A	B	C	D	E	F	G	H
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	A	B	C	D	E	F	G	H

Początkowe ustawienie bierek

Ultima jest grą opartą na szachach, w której wprowadzono wiele pomysłów z innych gier.

Szachownica i bierki

Ultimę rozgrywa się na klasycznej szachownicy. W grze występują następujące bierki:

• 8 pionów
• koordynator
• 2 skoczki
• 2 kameleony
• cofacz
• król
• smok

Ustawienie początkowe przedstawia diagram. Linia figur białych w momencie początkowym wygląda następująco:

smok - skoczek - kameleon - król - cofacz - kameleon - skoczek - koordynator

Ustawienie wszystkich bierek na początku gry odpowiada symetrii środkowej dla czarnych i białych (patrz diagram).

Cel gry

Celem jest, podobnie jak w szachach zamatowanie lub zapatowanie przeciwnika. W ultimie zapatowanie przeciwnika nie jest remisem tak jak w szachach lecz daje wygraną stronie patującej.

Zasady poruszania się i bicia figur

Robert Abbott – twórca gry Ultima

Król – porusza się i bije jak w szachach – o jedno pole od aktualnego położenia we wszystkich kierunkach. Nie może poruszyć się na pozycję szachowaną.

Cofacz – porusza się podobnie do szachowego hetmana. Inaczej wygląda bicie – aby zabić bierkę przeciwnika musi stać bezpośrednio przy niej i bijąc wykonać ruch do tyłu (w linii "od figury") o jedno lub więcej pól.

Skoczek – porusza się jak szachowy hetman, o dowolną liczbę pól do przodu tyłu, w bok i po przekątnej. Bije podobnie jak dama w warcabach – przeskakując na pole za zabijaną figurą. Możliwe jest bicie wielokrotne, ale tylko w jednej linii (rzędzie, kolumnie, przekątnej).

Koordynator – porusza się jak skoczek w ultimie bądź hetman w szachach. Bije tę bierkę, która w momencie zakończenia jego ruchu znajduje się na przecięciu kolumny/rzędu na której stoi król, z rzędem/kolumną na którym stoi koordynator. Może więc w jednym ruchu zabić maksymalnie dwie bierki przeciwnika. Bicie musi nastąpić w wyniku ruchu koordynatorem, nie zaś w wyniku ruchu królem.

Smok – porusza się podobnie do koordynatora i skoczka. Nie bije jednak żadnej figury, może natomiast je paraliżować – sparaliżowane są wszystkie figury z sąsiedztwa smoka. Sparaliżowana bierka nie może się poruszać, natomiast przeciwnik może (lecz nie musi) uznać ją jako zabitą. Dwa stojące koło siebie przeciwne smoki paraliżują się wzajemnie.

Pion – porusza się podobnie jak wieża w tradycyjnych szachach. Pion bije przez pojmanie tzn. ustawienie obok bierki przeciwnika w taki sposób, iż po drugiej stronie bitej bierki znajduje się również bierka własna. Liczy się tylko pojmanie w pionie lub w poziomie.

Kameleon – porusza się podobnie jak hetman w szachach. Bijąc porusza się ruchem bierki bitej (stąd nazwa). Bijąc piona nie może wykonać ruchu po przekątnej ponieważ pion nie ma takiej możliwości ruchu. Stając w sąsiedztwie smoka przeciwnika paraliżuje go, będąc jednocześnie sam sparaliżowany.

W grze nie istnieje roszada, bicie w przelocie, nie ma też promocji pionów.

W grze trudno jest nadać poszczególnym figurom wartości liczbowe siły gry (jak to czasem jest praktykowane w szachach tradycyjnych) – wartość bierki zależy głównie od pozycji na szachownicy.

Bibliografia

• Lech Pijanowski, Wojciech Pijanowski: Encyklopedia Gry Świata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 281–284. ISBN 83-01-14914-0.

Linki zewnętrzne

• Zagraj w ultimę online (ang.)
• Opis gry na stronie autora (ang.)