Umocnienie brzegu

Gwiazdobloki w Kołobrzegu

Umocnienie brzegu – sposób ukształtowania brzegu określonego akwenu, które dzięki podjęciu określonych robót, zapewnia stateczność i utrwalenie brzegu oraz zabezpiecza go przed erozją, w szczególności erozją wodną. Umocnienia brzegów stosuje się w zależności od potrzeb w odniesieniu do brzegów wszystkich rodzajów akwenów wód powierzchniowych, zarówno wód morskich jak i śródlądowych. Szczególne znaczenie takie działania mają w odniesieniu do cieków wodnych, w których występują takie zjawiska jak przepływ wody i wynikające z niego unoszenie rumowiska. Natomiast w zbiornikach wodnych występuje między innymi zjawisko falowania. Te i inne czynniki powodują erozję wodną brzegów. Oprócz niej występują także inne zjawiska mające wpływ na niszczenie brzegów, takie jak ruchy masowe, erozja wiatrowa, czy człowiek i jego działania. Umocnienie brzegu może być częścią większego przedsięwzięcia, np. stanowić całość techniczno–użytkową z umocnieniem dna akwenu, lub zostać wykonane jako niezbędny element ubezpieczenia określonego stanowiska przy budowie stopnia wodnego, jako kontynuacja przyczółka określonej budowli piętrzącej lub mostu.

Podział

Stosuje się następujące rodzaje umocnień brzegowych:

• biologiczne
• biotechniczne
• techniczne

Szczególnie te dwa pierwsze sposoby ubezpieczenia brzegu są współcześnie preferowane, nie tylko ze względu na ich bliski, naturalny związek z danym ekosystemem, ale także na możliwość osiągnięcia innych niż techniczne celów, dotyczących przede wszystkim kształtowania warunków życia w danym akwenie, regulacji ciepła i wilgotności powietrza, zacieniania, usuwania zanieczyszczeń i innych, oraz kształtowania krajobrazu.

Biologiczne umocnienie brzegu

Polega na odpowiednim ukształtowaniu szaty roślinnej w poszczególnych, nadwodnych strefach roślinnych. Strefy te są różne w zależności od rodzaju akwenu lecz wyróżnić można pewne strefy ogólne występujące w każdym niemal zbiorniku: strefę roślin podwodnych, strefę roślin o liściach pływających, strefę roślin w pasie zmian poziomu wody (szuwarową), strefę zalewową, strefę roślin ponad wielką wodą. Odpowiedni dobór roślin, ich gatunków, sposobu nasadzeń, metod ich uprawy i pielęgnacji, dla poszczególnych stref, z uwzględnieniem między innymi czasu i częstości utrzymywania się w danej strefie wody, prędkości jej przepływu, umożliwia w wielu przypadkach wystarczająco skuteczne zabezpieczenie brzegu, w sposób możliwie bliski z naturą.

Biotechniczne umocnienie brzegu

Polega na zastosowaniu takich budowli regulacyjnych, które wykonywane są w podstawowym zakresie z materiałów naturalnych martwych, ewentualnie technicznych, w połączeniu z roślinnością żywą. Stanowi to więc rozwiązanie pośrednie, w którym nie rezygnując z biologicznego umocnienia, ukształtowania i zagospodarowania brzegu, stosuje się także budowle z martwych materiałów naturalnych, wszędzie tam, gdzie erozja jest zbyt silna dla biologicznego umocnienia brzegu, w związku z czym wymagane jest stosowanie odpowiednich konstrukcji budowlanych. Do tej kategorii umocnień brzegu zalicza się między innymi: brzegosłony, ożywione zręby, płotki, ożywione mury i narzuty, obsiew i darniowanie, itd.

Techniczne umocnienie brzegu

Polega na zastosowaniu odpowiednich budowli, wykonanych z materiałów budowlanych, w tym także z materiałów naturalnych, martwych. Tego typu ubezpieczenia stosowane są w miejscach najbardziej narażonych na erozję oraz takich, w których nie ma dostatecznie dużo wolnej przestrzeni, np. w silnie zurbanizowanych obszarach miejskich. Do tego typu umocnień brzegów zalicza się między innymi :

• umocnienia brzegów skarpowych: umocnienia brukiem kamiennym lub betonowym, umocnienia z płyt betonowych, materacy kamiennych lub betonowych, gwiazdobloków, oskałowanie brzegu, narzuty kamienne lub z elementów betonowych bądź żelbetowych, i inne,
• kaszyce, konstrukcje siatkowo–kamienne
• ściany; wykonuje się ściany i mury drewniane, stalowe, żelbetowe, murowane; stosuje się w wybranych przypadkach okładzinę: kamienną, z cegły, lub inną,
• mury, w tym mury oporowe, wykonywane jako ciężkie konstrukcje budowlane, wykonywane przy użyciu betonu i stali, cegły, czy ciosów kamiennych itd.

Bibliografia

• Julian Wołoszyn, Włodzimierz Czamara, Ryszard Eliasiewicz, Jerzy Krężel: Regulacja rzek i potoków. Wyd. II zmienione. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu, 1994. ISBN 83-85582-45-2. (pol.)
• Wykład 9 (pol.). W: Wykłady [on-line]. SGGW, Zakład Inżynierii Wodnej, Katedra Inżynierii Wodnej i Rekultywacji. s. 3. [dostęp 2010-10-06].
• Konstrukcje Budowli Regulacyjnych (pol.). W: Wykłady [on-line]. Akademia Rolnicza w Poznaniu, Wydział Melioracji i Inżynierii Środowiska, Katedra Budownictwa Wodnego. s. 21. [dostęp 2010-10-06].