Unia Afrykańska

Unia Afrykańska

الاتحاد الأفريقي (arab.)
African Union (ang.)
Union africaine (fr.)
Unión Africana (hiszp.)
União Africana (port.)
Umoja wa Afrika (suahili)

Język roboczy	angielski, arabski, francuski, portugalski, hiszpański, suahili, hausa
Siedziba	Addis Abeba[a] Johannesburg[b]
Przewodniczący	Macky Sall
Utworzenie	9 lipca 2002

Unia Afrykańska (UA) – organizacja międzynarodowa o charakterze politycznym, wojskowym i gospodarczym, zrzeszająca 55 państw afrykańskich. Powołana w miejsce Organizacji Jedności Afrykańskiej 9 lipca 2002 na szczycie w Durbanie. Jej siedzibą jest Addis Abeba.

Historia

Powołanie nowej organizacji

Powstanie UA wiąże się z dążeniami części afrykańskich przywódców do pogłębienia integracji celem głębszej realizacji idei panafrykanizmu. Podczas szczytu OJA w Algierze w dniach 12–14 lipca 1999 Mu’ammar al-Kaddafi oświadczył, że w jego opinii OJA wyczerpała swą przydatność i należy w jej miejsce powołać organizację zdolną zapewnić przyspieszenie integracji. Przypomniał też ideę budowy Stanów Zjednoczonych Afryki, jednak przez większość przywódców została ona uznana za zbyt daleko idącą. Zaakceptowano jednak potrzebę ustanowienia współpracy na nowych zasadach. 11 lipca 2000 roku w Lomé odbyło się posiedzenie Zgromadzenia Szefów Państw i Rządów OJA, w czasie którego podpisano statut nowej organizacji. 26 maja 2001 roku Akt założycielski Unii Afrykańskiej wszedł w życie. 8 lipca 2002 był ostatnim dniem funkcjonowania OJA – od 9 lipca jej zadania przejęła Unia Afrykańska^[1].

Powołanie Rady Pokoju i Bezpieczeństwa

Rada Pokoju i Bezpieczeństwa (RPiB) składa się z 15 przedstawicieli wybranych spośród członków UA wybieranych przez Zgromadzenie. Rada jest organem pracującym stale, co zapewnia szybkie reagowanie w sytuacjach kryzysowych na Kontynencie. Do podstawowych kompetencji Rady należy przeciwdziałanie sporom i konfliktom, oraz polityce która może dążyć do popełniania zbrodni przeciwko ludzkości, a także realizowanie zadań z zakresu budowania i utrwalania pokoju w Afryce. Spośród wielu funkcji jakie zostały przydzielone Radzie na największą uwagę zasługuje fakt, iż ma ona prawo do wysyłania misji pokojowych, obserwacyjnych oraz określanie momentów konfliktów zbrojnych. Poza tym przewidywane jest utworzenie stałych afrykańskich sił stabilizacyjnych oraz Wojskowego Komitetu Sztabowego. Istnieją jednak obawy co do funkcjonowania tego organu, zwłaszcza jeśli chodzi o jego finansowanie^[2].

Cele i zadania

• promocja rozwiązań demokratycznych na kontynencie;
• wspieranie rozwoju gospodarczego i społecznego państw członkowskich;
• walka z nędzą i korupcją;
• upowszechnianie i ochrona praw człowieka;
• działanie na rzecz integracji polityczno-gospodarczej kontynentu (m.in. wspólna waluta Afro);
• wspólny parlament;
• bank centralny;
• wspólny sąd;
• działanie na rzecz zakończenia konfliktów na kontynencie afrykańskim, a w przyszłości przeciwdziałanie im.

Organy

• Zgromadzenie Unii
• Rada Wykonawcza
• Parlament Panafrykański
• Trybunał Sprawiedliwości
• Komisja Unii Afrykańskiej
• Komitet Stałych Przedstawicieli
• Wyspecjalizowane Komitety Techniczne
• Rada Ekonomiczna, Społeczna i Kulturalna
• Rada Pokoju i Bezpieczeństwa
• Instytucje Finansowe

Założenia

Plan rozwoju Unii Afrykańskiej został zawarty w dokumencie Agenda 2063. Przewiduje on:

• promować zasady i instytucje demokratyczne (w odróżnieniu od OJA, o której mówi się, że była klubem dyktatorów);
• w większym stopniu chronić prawa człowieka na kontynencie afrykańskim;
• wprowadzić mechanizmy wywierania wzajemnego wpływu, mające zakończyć konflikty zbrojne, a w przyszłości im zapobiegać;
• stworzyć i podtrzymywać ogólnokontynentalny rynek zbytu (wzorem ogólnoświatowego trendu do formowania dużych bloków gospodarczych);
• ograniczyć wymianę handlową z byłymi potęgami kolonialnymi na rzecz wymiany wewnątrz kontynentu (wyjście z uzależnienia);
• przyciągnąć kapitał zagraniczny.

Osiągnięcia

Rozwój ekonomiczny

W 2018 roku kraje Unii podpisały umowę o Afrykańskiej Kontynentalnej Strefie Wolnego Handlu, którą ratyfikowały 22 państwa. Umowa obowiązuje od czerwca 2020 roku. Następnym planowanym krokiem na drodze do wspólnego rynku jest utworzenie unii celnej.

Trwa łagodzenie reżimu wizowego. Część państw wprowadziła możliwość nabycia wizy już po przybyciu do kraju (np. Nigeria). Ruch bezwizowy na kontynencie ma być możliwy dla posiadaczy paszportu afrykańskiego^[3].

Współpraca technologiczna

W 2018 ustanowiono Afrykańską Agencję Kosmiczną. Pełną zdolność operacyjną ma zyskać w 2023 roku^[4].

Polityka bezpieczeństwa

Afrykańskie siły stabilizacyjne (ang. African Stanby Forces, AFS) zostały utworzone w 2011 roku. Jest to formacja złożona z kontyngentów wojskowych, policyjnych i cywilnych. Składa się z 5 stałych brygad wielonarodowych, liczących razem 15 tysięcy żołnierzy^[5]. Brygada Ecowas stanowi jednocześnie siły pokojowe Wspólnoty Afryki Zachodniej. Artykuł 4 Aktu Założycielskiego UA pozwala na dokonanie interwencji w państwie Unii, w przypadku popełnienia zbrodni wojennej, ludobójstwa lub zbrodni przeciwko ludzkości. ASF pełnią obecnie misje w Mali, Ugandzie, Sudanie Południowym i Republice Środkowoafrykańskiej.

Ekologia

W 2007 organizacja zainicjowała powstanie Wielkiego Zielonego Muru, pasa zieleni odgraniczającego sawanny Sahelu od piasków Sahary^[6].

Relacje z państwami trzecimi

Unia Afrykańska ma swoich przedstawicieli w Narodach Zjednoczonych^[7], Światowej Organizacji Handlu, Unii Europejskiej, Stanach Zjednoczonych oraz w Lidze Arabskiej^[8]. W szczytach Unii zazwyczaj bierze udział prezydent Palestyny^[9]. Od 2016 co roku odbywają się spotkania UA-UE, w których udział biorą ministrowie rolnictwa i żywności państw obu organizacji^[10].

Przewodnictwo

Sala plenarna w budynku Organizacji Narodów Zjednoczonych w Addis Abebie, gdzie odbywają się szczyty UA

Prezydent Sudanu Umar al-Baszir podczas 12. szczytu UA, 31 stycznia 2009

Przewodniczący	Początek	Koniec	Państwo
Thabo Mbeki	9 lipca 2002	10 lipca 2003	Południowa Afryka
Joaquim Chissano	10 lipca 2003	6 lipca 2004	Mozambik
Olusẹgun Ọbasanjọ	6 lipca 2004	24 stycznia 2006	Nigeria
Denis Sassou-Nguesso	24 stycznia 2006	29 stycznia 2007	Kongo
John Kufuor	29 stycznia 2007	31 stycznia 2008	Ghana
Jakaya Kikwete	31 stycznia 2008	2 lutego 2009	Tanzania
Muammar al-Kaddafi[11]	2 lutego 2009	31 stycznia 2010	Libia
Bingu wa Mutharika[11]	31 stycznia 2010	31 stycznia 2011	Malawi
Teodoro Obiang Nguema Mbasogo	31 stycznia 2011	29 stycznia 2012	Gwinea Równikowa
Yayi Boni	29 stycznia 2012	27 stycznia 2013	Benin
Hajle Marjam Desalegne	27 stycznia 2013	30 stycznia 2014	Etiopia
Muhammad uld Abd al-Aziz[12][13][14]	30 stycznia 2014	30 stycznia 2015	Mauretania
Robert Mugabe	30 stycznia 2015	30 stycznia 2016	Zimbabwe
Idriss Déby	30 stycznia 2016	30 stycznia 2017	Czad
Alpha Condé	30 stycznia 2017	28 stycznia 2018	Gwinea
Paul Kagame	28 stycznia 2018	10 lutego 2019	Rwanda
Abd al-Fattah as-Sisi	10 lutego 2019	10 lutego 2020	Egipt
Cyril Ramaphosa[15]	10 lutego 2020	6 lutego 2021	Południowa Afryka
Félix Tshisekedi	6 lutego 2021	5 lutego 2022	Demokratyczna Republika Konga
Macky Sall	5 lutego 2022	nadal urzęduje	Senegal

Członkowie

Państwa członkowskie

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Ewa Łaźniewska, Przemysław Deszczyński (red.): Kompendium wiedzy o organizacjach międzynarodowych. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 373–377. ISBN 978-83-01-16562-8.
• Konrad Czernichowski: Integracja afrykańska – uwarunkowania, formy współpracy, instytucje. Wyd. 1. Warszawa: CeDeWu.pl, 2010, s. 111–133. ISBN 978-83-7556-353-5.
• Wiesław Lizak: Problemy bezpieczeństwa Afryki. W: Ryszard Zięba: Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, s. 471–475. ISBN 978-83-60501-92-4.