Unia Zielonogórska

Zamek na Zielonej Górze, miejsce zawiązania związku antyhusyckiego

Unia Zielonogórska (niem. Grünberger Allianz, cz. Jednota zelenohorská) — związek katolickiej szlachty czeskiej zawiązany na zamku Zielona Góra w południowo-zachodnich Czechach przeciwko rządom husyckiego króla Jerzego z Podiebradów^[1]. Istniał w latach 1465–1471.

Historia

W dniu 28 listopada 1465 roku z inicjatywy Zdenka ze Śternberka doszło w tzw. „czarnej komnacie” zamku zielonogórskego^[2] do zjazdu 16 magnatów katolickich. Sformułowano wówczas dokument, który oskarżał króla o łamanie praw a w szczególności o sprzyjanie utrakwistycznej szlachcie i miastom kosztem katolików. Uczestnikami związku byli:

• Zdenek ze Śternberka – hetman królestwa – z synami Jarosławem i Janem,
• Jodok z Rożemberka – biskup wrocławski,
• Jan II z Rożemberka – szambelan królewski, rządca Śląska,
• Jan Zajíc z Hasenburga,
• Ulrich von Hasenburg,
• Bohuslav Młodszy ze Śvamberka,
• Wilhelm I von Ileburg,
• Heinrich II von Plauen,
• Heinrich III von Plauen,
• Diepold von Riesenberg,
• Heinrich von Neuhaus,
• Burian I von Guttenstein,
• Linhart von Guttenstein
• Dobrohoszcz z Ronspergu.

Początkowo związek bezowocnie zabiegał o przyjęcie czeskiej korony przez króla Polski, Kazimierza Jagiellończyka.

Wkrótce papież Paweł II ogłosił króla Jerzego z Podiebradów heretykiem i wezwał go przed trybunał papieski, a gdy ten się nie stawił, ekskomunikował go 23 grudnia 1466 roku wymawiając koronę Czech^[2] i zakazując katolickim poddanym posłuszeństwa wobec władcy^[1]. 14 kwietnia 1467 członkowie związku ponownie zebrani na zamku zielonogórskim zawarli układ o wzajemnej pomocy z cesarzem Fryderykiem III^[2]. 20 kwietnia 1467 papież ogłosił Zdenka ze Śternberka przywódcą krucjaty przeciw husyckiemu królowi. Jerzy wydał wojnę sprzymierzonym i nakazał zająć posiadłości Zdenka za zakłócenie pokoju wewnętrznego. Walki rozpoczęły się 23 kwietnia 1467^[2].

Do konfederacji dołączyły miasta Pilzno i Wrocław^[2], Łużyce, kilka miast morawskich i pod presją papieża biskup Ołomuńca, Protazy. Na obradach sejmu Rzeszy w Norymberdze posłowie Unii zabiegali o wojskowe wsparcie ze strony książąt niemieckich. Jedynie książę bawarski, Ludwik IX Bogaty wysłał wojska do Czech. Bawarski oddziały zniszczyły graniczny zamek Pajrek, ale 22 września 1467 zostały rozbite w bitwie opodal pobliskiego miasta Nýrsko. Skłoniło to Jana z Rożemberka do opuszczenia koalicji katolickiej i przejścia do obozu królewskiego. Po odrzuceniu korony Czech przez Karola Zuchwałego z Burgundii oraz Fryderyka II z Brandenburgii konfederaci zaoferowali koronę Maciejowi Korwinowi, królowi Węgier a jednocześnie zięciowi Jerzego^[2]. 31 marca 1468 roku Korwin rozpoczął działania przeciwko królowi Czech zajmując Třebíče, Ołomuniec i Brno wraz z częścią Moraw^[2]. Jednakże podczas marszu w kierunku Kutnej Hory 28 lutego 1469 został otoczony w okolicach Vilémova przez siły Jerzego^[1]. Korwin w rozmowie z teściem w Ùhrowie przystał zobowiązał się zaniechać działań przeciw Podiebradowi oraz pośredniczyć między królem a papieżem^[2]. W czasie następnego spotkania w miejscowości Uhelná Příbram przyrzekł także wycofać wojska z Czech^[2].

Wkrótce jednak Korwin złamał słowo. 3 maja 1469 został okrzyknięty antykrólem przez przedstawicieli Unii Zielonogórskiej w Ołomuńcu^[2]. Kolejne uznały go za króla księstwa śląskie. 5 czerwca 1469 roku Podiebrad zrezygnował z zabiegania o dziedziczenie tronu i przeforsował na sejmie królestwa czeskiego wybór na przyszłego króla Czech Władysława II, syna Kazimierza IV Jagiellończyka^[2]. Jerzy kontrolował wówczas Czechy właściwe i Hrabstwo Kłodzkie, podczas gdy tzw. ziemie poboczne, Śląsk, Morawy i Łużyce znajdowały się pod kontrolą Korwina i sojuszników^[1][2].

W 1470 roku Korwin wyruszył na Kutną Horę i Kolín, ale walki nie przyniosły rozstrzygnięcia i strony rozpoczęły pertraktacje, które przerwała śmierć Jerzego 22 marca 1471 roku^[2]. Opróżnienie tronu praskiego wykorzystał inny zięć Podiebrada, książę saski Albrecht Odważny na krótko zajmując stolicę 24 kwietnia 1471 roku. 27 maja 1471 roku czeski sejm w Kutnej Horze potwierdził jednak wybór królewicza Władysława na króla Czech^[2], po tym jak Albrecht oficjalnie wycofał przed nim swą kandydaturę.

Korwin nie rezygnował i żądał od papieża rekompensaty za walkę toczoną z husytami^[3]. Przy wsparciu sprzymierzonych, biskupa Ołomuńca, miast Czeskie Budziejowice i Pilzno został ukoronowany w Igławie 28 maja 1471 na króla Czech przez legata papieskiego Roverella jednak bez insygniów koronacyjnych, które pozostawały w gestii zwolenników Władysława^[3]. 22 sierpnia 1471 roku Władysław został koronowany Koroną św. Wacława w Pradze.

Unia Zielonogórska nie przetrwała śmierci Jerzego z Podiebradów. Choć konflikt o koronę trwał jeszcze do 1479 roku, kiedy Korwin i Jagiellończyk uznali wzajemnie swe tytuły królewskie, uzgodnili zasady dziedziczenia tronu zawierając pokój w Ołomuńcu^[2].

Przypisy

Bibliografia

• Petr Jokeš: Czesi. Przewodnik po historii narodu i państwa. Kraków: Avalon, 2020. ISBN 978-83-7730-439-6.

Linki zewnętrzne

• Zelenohorská jednota (cs)