Uniwersum X-Men (franczyza 20th Century Fox)

Uniwersum X-Men
Ilustracja
logo serii
Gatunek

superbohaterski
fantastyka naukowa
akcja

Rok produkcji

2000 – 2020

Kraj produkcji

Stany Zjednoczone

Język

angielski

Produkcja

Lauren Shuler Donner
Ralph Winter (2000–2009)
Avi Arad (2003)
Hugh Jackman (2009)
John Palermo (2009)
Gregory Goodman (2011)
Bryan Singer
(2011, 2014, 2016)
Simon Kinberg
(2011, 2014–2020)
Hutch Parker (2013–2017)
Ryan Reynolds (2016, 2018)
Karen Rosenfelt (2020)

Wytwórnia

20th Century Fox
Marvel Entertainment
The Donners’ Company

Dystrybucja

20th Century Fox

Budżet

1 735 000 000 USD

Przychody brutto

6 057 992 547 USD

Uniwersum X-Men – franczyza obejmująca filmy o superbohaterach produkowane w latach 2000 – 2020 przez wytwórnię 20th Century Fox, oparte na cyklu komiksów X-Men wydawnictwa Marvel Comics. Produkcje w uniwersum łączą crossovery, wspólne wątki i członkowie obsady.

W 1994 roku studio 20th Century Fox zakupiło prawa do ekranizacji serii komiksów X-Men. Od 2000 roku wyprodukowano siedem filmów głównej serii: X-Men (2000), X-Men 2 (2003), X-Men: Ostatni bastion (2006), X-Men: Pierwsza klasa (2011), X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014), X-Men: Apocalypse (2016) i X-Men: Mroczna Phoenix (2019) oraz spin-offy. Wśród nich znalazła się trylogia dotycząca postaci Wolverine’a: X-Men Geneza: Wolverine (2009), Wolverine (2013) i Logan: Wolverine (2017); dwa filmy o Deadpoolu: Deadpool (2016) i Deadpool 2 (2018). Ostatnim, trzynastym filmem franczyzy jest samodzielny spin-off, Nowi mutanci (2020). Studio miało w planach wiele innych produkcji, jednak zostały one anulowane, a prawa do postaci powróciły do Marvel Studios. Planowany jest reboot X-Menów i włączenie ich do Filmowego Uniwersum Marvela.

Najczęściej swoją rolę powtarzał Hugh Jackman jako James „Logan” Howlett / Wolverine. Ian McKellen zagrał Erika Lehnsherra / Magneto, a Patrick Stewart wystąpił jako Charles Xavier / Profesor X. Młodsze ich wersje zagrali Michael Fassbender jako Magneto i James McAvoy w roli Profesora X. Ryan Reynolds pojawił się jako Wade Wilson / Deadpool.

X-Men, X-Men 2, X-Men: Pierwsza klasa, Wolverine, oba filmy o Deadpoolu, Logan: Wolverine, X-Men: Przeszłość, która nadejdzie zyskały przeważnie pozytywne oceny krytyków. X-Men: Ostatni bastion i X-Men: Apocalypse spotkały się z mieszanymi opiniami krytyków, a X-Men Geneza: Wolverine, X-Men: Mroczna Phoenix i Nowi mutanci otrzymały przeważnie negatywne recenzje. Trzynaście filmów franczyzy miało łączny budżet 1,735 miliarda dolarów i zarobiło ponad 6 miliardów.

Główna seria o X-Menach

TytułData premieryReżyseriaScenariuszProducentPrzypisy
X-Men12 lipca 2000 (świat)
13 października 2000 (Polska)
14 lipca 2000 (Stany Zjednoczone)		Bryan SingerDavid HayterLauren Shuler Donner
Ralph Winter		[1][2][3][4]
X-Men 2
X2		24 kwietnia 2003 (świat)
1 maja 2003 (Polska)
2 maja 2003 (Stany Zjednoczone)		Michael Dougherty
Dan Harris
David Hayter		[5][6][7][8]
X-Men: Ostatni bastion
X-Men: The Last Stand		22 maja 2006 (świat)
26 maja 2006 (Polska)
26 maja 2006 (Stany Zjednoczone)		Brett RatnerSimon Kinberg
Zak Penn		Lauren Shuler Donner
Ralph Winter
Avi Arad		[9][10][11][12]
X-Men: Pierwsza klasa
X-Men: First Class		25 maja 2011 (świat)
3 czerwca 2011 (Polska)
3 czerwca 2011 (Stany Zjednoczone)		Matthew VaughnAshley Miller
Zack Stentz
Jane Goldman		Lauren Shuler Donner
Bryan Singer
Simon Kinberg
Gregory Goodman		[13][14][15][16]
X-Men: Przeszłość, która nadejdzie
X-Men: Days of Future Past		10 maja 2014 (świat)
23 maja 2014 (Polska)
23 maja 2014 (Stany Zjednoczone)		Bryan SingerSimon KinbergLauren Shuler Donner
Bryan Singer
Simon Kinberg
Hutch Parker		[17][18][19][20]
X-Men: Apocalypse9 maja 2016 (świat)
20 maja 2016 (Polska)
27 maja 2016 (Stany Zjednoczone)		Bryan SingerSimon KinbergLauren Shuler Donner
Bryan Singer
Simon Kinberg
Hutch Parker		[21][22][23][24]
X-Men: Mroczna Phoenix
Dark Phoenix		14 maja 2019 (świat)
7 czerwca 2019 (Polska)
7 czerwca 2019 (Stany Zjednoczone)		Simon KinbergSimon KinbergLauren Shuler Donner
Simon Kinberg		[25][26][27][28]

X-Men (2000)

(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
Bryan Singer, reżyser filmów: X-Men, X-Men 2, X-Men: Przeszłość, która nadejdzie i X-Men: Apocalypse

X-Men opowiada historię mutantów Wolverine’a i Rogue, którzy zostali włączeni w konflikt między dwoma grupami mutantów, które w różny sposób próbują osiągnąć akceptację swojego gatunku przez społeczeństwo. Jedną z nich jest grupa „X-Men” Profesora Charlesa Xaviera, natomiast drugą „Braterstwo Mutantów” dowodzone przez Erica Lensherra / Magneto[1]. Światowa premiera filmu miała miejsce 12 lipca 2000 roku na Ellis Island[2]. W Polsce zadebiutował on 13 października tego samego roku[3].

Za reżyserię odpowiadał Bryan Singer na podstawie scenariusza Davida Haytera. W rolach głównych wystąpili: Hugh Jackman, Patrick Stewart, Ian McKellen, Halle Berry, Famke Janssen, James Marsden, Bruce Davison, Rebecca Romijn-Stamos, Ray Park, Tyler Mane i Anna Paquin[1].

X-Men 2 (2003)

X-Men 2 (oryg. X2: X-Men United) opowiada on dalszą historię dwóch grup mutantów „X-Menów” i „Braterstwa Mutantów”, które pomimo różnic, łączą siły przeciwko pułkownikowi Williamowi Strykerowi, który za pomocą skopiowanego ze szkoły Profesora Xaviera urządzenia do namierzania mutantów, Celebro, próbuje zniszczyć cały gatunek, aby ochronić ludzkość przed nimi[5]. Światowa premiera miała miejsce 24 kwietnia 2003 roku w Londynie[6]. W Polsce został wydany 1 maja tego samego roku[3].

Za reżyserię ponownie odpowiadał Bryan Singer, za scenariusz Michael Dougherty, Dan Harris i David Hayter. W rolach głównych wystąpili: Hugh Jackman, Patrick Stewart, Ian McKellen, Halle Berry, Famke Janssen, James Marsden, Bruce Davison, Rebecca Romijn, Brian Cox, Alan Cumming, Bruce Davison i Anna Paquin[5].

X-Men: Ostatni bastion (2006)

X-Men: Ostatni bastion (oryg. X-Men: The Last Stand) oparty jest na cyklach komiksów „The Dark Phoenix Saga” i „Astonishing X-Men: Obdarowani”. Fabuła koncentruje się ona wokół lekarstwa dla mutantów, które doprowadziło do walk między grupami mutantów oraz zmartwychwstania Jean Grey[9]. Światowa premiera filmu miała miejsce 22 maja 2006 roku podczas 59. MFF w Cannes[10], natomiast w Polsce film ukazał się 26 maja tego samego roku[11].

Po lewej: Brett Ratner, reżyser filmu X-Men: Ostatni bastion; po prawej: Matthew Vaughn, reżyser filmu X-Men: Pierwsza klasa

Za reżyserię odpowiadał Brett Ratner na podtswie scenariusza Simona Kinberga i Zaka Penna. W rolach głównych wystąpili: Hugh Jackman, Halle Berry, Ian McKellen, Famke Janssen, Anna Paquin, Kelsey Grammer, James Marsden, Rebecca Romijn, Shawn Ashmore, Aaron Stanford, Vinnie Jones i Patrick Stewart[9].

X-Men: Pierwsza klasa (2011)

X-Men: Pierwsza klasa (oryg. X-Men: First Class) jest prequelem oryginalnej trylogii, który opowiada historię poznania się Charlesa Xaviera i Erika Lensherra w 1962 roku, podczas kryzysu kubańskiego próbujących powstrzymać „Hellfire Club”, którym dowodzi Sebastian Shaw, który ma plan dominacji nad światem[13]. Światowa premiera miała miejsce 25 maja 2011 roku w Nowym Jorku[14]. W Polsce zadebiutował on 3 czerwca tego samego roku[15].

Za reżyserię odpowiadał Matthew Vaughn, który napisał scenariusz razem z Ashleyem Millerem, Zackiem Stentzem i Jane Goldman. W rolach głównych wystąpili: James McAvoy, Michael Fassbender, Rose Byrne, January Jones, Olivier Platt i Kevin Bacon[13].

X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014)

W X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (oryg. X-Men: Days of Future Past) Wolverine cofa się w czasie do 1973 roku, gdzie musi zmienić bieg przyszłości i nie doprowadzić do utworzenia „Sentineli”, które doprowadzą do zagłady zarówno ludzi jak i mutantów[17]. Światowa premiera miła miejsce 10 maja 2014 roku w Nowym Jorku[18]. W Polsce został wydany 23 maja tego samego roku[19].

Za reżyserię odpowiadał Bryan Singer, a za scenariusz Simon Kinberg. W rolach głównych wystąpili: Hugh Jackman, James McAvoy, Michael Fassbender, Jennifer Lawrence, Halle Berry, Anna Paquin, Elliot Page, Peter Dinklage, Ian McKellen i Patrick Stewart[17].

X-Men: Apocalypse (2016)

X-Men: Apocalypse obsadzony jest w 1983 roku. En Sabah Nur, który jest pierwszym mutantem, przebudził się po tysiącach lat snu. Zamierza on zniszczyć cywilizację i zawładnąć światem. Mystique, z pomocą Profesora X, poprowadziła drużynę X-Men, aby go powstrzymać przed zniszczeniem ludzkości[21]. Światowa premiera filmu odbyła się 9 maja 2016 roku w Londynie[22]. W Polsce zadebiutował on 20 maja tego samego roku[23].

Za reżyserię odpowiadał Bryan Singer, a za scenariusz Simon Kinberg, Dan Harris i Michael Dougherty. W rolach głównych wystąpili: James McAvoy, Michael Fassbender, Jennifer Lawrence, Oscar Isaac, Nicholas Hoult, Rose Byrne, Tye Sheridan, Sophie Turner, Olivia Munn i Lucas Till[21].

X-Men: Mroczna Phoenix (2019)

(c) Maximilian Bühn, CC-BY-SA 4.0
Simon Kinberg, reżyser filmu X-Men: Mroczna Phoenix

X-Men: Mroczna Phoenix (oryg. Dark Phoenix) oparty na serii komiksów The Dark Phoenix Saga. 9 lat po wydarzeniach w filmie X-Men: Apocalypse, w latach dziewięćdziesiątych, Jean Grey traci kontrolę nad swoimi zdolnościami i staje się Mroczną Phoenix, zmuszając X-Menów do walki przeciwko niej. Jean spotyka pozaziemską istotę, która próbuje nią manipulować i wykorzystać jej moc[25]. Światowa premiera filmu miała miejsce 14 maja 2019 roku w Meksyku[26]. W Polsce zadebiutował 7 czerwca tego samego roku[27].

Za reżyserię i scenariusz odpowiadał Simon Kinberg. W rolach głównych wystąpili: James McAvoy, Michael Fassbender, Jennifer Lawrence, Nicholas Hoult, Sophie Turner, Tye Sheridan, Alexandra Shipp i Jessica Chastain[25].

Spin-offy

TytułData premieryReżyseriaScenariuszProducentPrzypisy
X-Men Geneza: Wolverine
X-Men Origins: Wolverine		8 kwietnia 2009 (świat)
30 kwietnia 2009 (Polska)
1 maja 2009 (Stany Zjednoczone)		Gavin HoodDavid Benioff
Skip Woods		Lauren Shuler Donner
Ralph Winter
Hugh Jackman
John Palermo		[29][30][31][32]
Wolverine
The Wolverine		16 lipca 2013 (świat)
26 lipca 2013 (Polska)
26 lipca 2013 (Stany Zjednoczone)		James MangoldMark Bomback
Scott Frank		Lauren Shuler Donner
Hutch Parker		[33][34][35][36]
Logan: Wolverine
Logan		17 lutego 2017 (świat)
3 marca 2017 (Polska)
3 marca 2017 (Stany Zjednoczone)		James MangoldMichael Green
James Mangold,
Scott Frank		Lauren Shuler Donner
Simon Kinberg
Hutch Parker		[37][38][39]
Deadpool21 stycznia 2016 (świat)
12 lutego 2016 (Polska)
12 lutego 2016 (Stany Zjednoczone)		Tim MillerRhett Reese
Paul Wernick		Lauren Shuler Donner
Simon Kinberg
Ryan Reynolds		[40][41][42][43]
Deadpool 210 maja 2018 (świat)
18 maja 2018 (Polska)
18 maja 2018 (Stany Zjednoczone)		David LeitchRhett Reese
Paul Wernick		Lauren Shuler Donner
Simon Kinberg
Ryan Reynolds		[44][45][46][47]
Nowi mutanci
The New Mutants		26 sierpnia 2020 (świat)
26 sierpnia 2020 (Polska)
28 sierpnia 2020 (Stany Zjednoczone)		Josh BooneJosh Boone
Knate Lee		Lauren Shuler Donner
Simon Kinberg
Karen Rosenfelt		[48][49][50][51]

Seria o Wolverinie

Po lewej: Gavin Hood, reżyser filmu X-Men Geneza: Wolverine; po prawej: James Mangold, reżyser filmów Wolverine i Logan: Wolverine

X-Men Geneza: Wolverine (2009)

X-Men Geneza: Wolverine (oryg. X-Men Origins: Wolverine) opowiada historię między przyrodnimi braćmi Wolveriem i Victorem Creedem oraz ich przystąpieniu do złożonej z mutantów „Drużyny X” kierowanej przez pułkownika Williama Strykera oraz o początkach kierowanego przez niego programu „Weapon X”, w wyniku którego wszczepiono w szkielet Wolverine’a niezniszczalny metal adamantium. Jest on spin-offem pierwszej trylogii, koncentrującym się wokół genezy mutanta Wolverine’a, którego akcja ma miejsce przed filmem X-Men[29]. Światowa premiera filmu miała miejsce 8 kwietnia 2009 roku w Sydney[30]. W Polsce zadebiutował on 1 maja tego samego roku[31].

Za reżyserię odpowiadał Gavin Hood, a za scenariusz David Benioff i Skip Woods. Tytułową rolę zagrał Hugh Jackman, a obok niego w głównych rolach wystąpili: Liev Schreiber, Danny Huston, Dominic Monaghan i Ryan Reynolds[29].

Wolverine (2013)

Wolverine (oryg. The Wolverine) przedstawia historię Wolverine’a, który wyrusza do Japonii, aby spotkać się z żołnierzem, Ichirō Yashidą, któremu uratował życie podczas II wojny światowej. Zmuszony jest on tam do ochrony jego wnuczki, Mariko Yashidy, która ścigana jest przez zabójców z Yakuzy. Jego akcja została umiejscowiona po wydarzeniach z filmu X-Men: Ostatni bastion[33]. Światowa premiera filmu miała miejsce 16 lipca 2013 roku w Londynie[34]. W Polsce został wydany 26 lipca tego samego roku[35].

Za reżyserię odpowiadał James Mangold, a za scenariusz Mark Bomback i Scott Frank. Tytułową rolę zagrał Hugh Jackman, a obok niego w głównych rolach wystąpili: Hiroyuki Sanada, Famke Janssen i Will Yun Lee[33].

Logan: Wolverine (2017)

Logan: Wolverine (oryg. Logan) inspirowany jest komiksem Staruszek Logan i opowiada ostatnią historię Wolverine’a, która została osadzona w przyszłości. Sędziwy Wolverine i bardzo chory Charles Xavier stają w obronie młodej mutantki o imieniu Laura przed Donaldem Pierce’em i Zanderem Rice’em. Światowa premiera odbyła się 17 lutego 2017 roku podczas MFF w Berlinie[37], natomiast w Polsce film zadebiutował 3 marca tego samego roku[38].

Za reżyserię odpowiadał James Mangold, który napisał scenariusz wspólnie z Scottem Frankiem i Michaelem Greenem. Tytułową rolę zagrał Hugh Jackman, a obok niego w głównych rolach wystąpili: Patrick Stewart, Dafne Keen, Richard E. Grant, Boyd Holbrook i Stephen Merchant[37].

Seria o Deadpoolu

(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
Po lewej: Tim Miller, reżyser filmu Deadpool; po prawej: David Leitch, reżyser filmu Deadpool 2

Deadpool (2016)

Deadpool opowiada o Wadzie Wilsonie, który jako antybohater Deadpool ściga człowieka, dzięki któremu zawdzięcza zdolności mutanta, ale również został przez niego oszpecony. Jest on spin-offem filmu X-Men Geneza: Wolverine, w którym postać Deadpoola pojawiła się po raz pierwszy. Ostatecznie po wydarzeniach w filmie X-Men: Przeszłość, która nadejdzie jego geneza została przestawiona od nowa[40]. Światowa premiera filmu odbyła się 21 stycznia 2016 roku na Tajwanie[41]. W Polsce film zadebiutował 12 lutego tego samego roku[42].

Za scenariusz odpowiadali Rhett Reese i Paul Wernick, natomiast za reżyserię Tim Miller. Tytułową rolę zagrał Ryan Reynolds, a obok niego w głównych rolach wystąpili: Morena Baccarin, Ed Skrein, T.J. Miller, Gina Carano i Brianna Hildebrand[40].

Deadpool 2 (2018)

Deadpool 2 opowiada dalszą historię Wade’a Wilsona, który tworzy drużynę X-Force, aby ochronić młodego mutanta przed podróżującym w czasie żołnierzem o imieniu Cable[44]. Światowa premiera filmu odbyła się 10 maja 2018 w Londynie[45], natomiast w Polsce został wydany 18 maja tego samego roku[46].

Za reżyserię odpowiadał David Leitch na podstawie scenariusza Rhetta Reese’a i Paula Wernicka. Tytułową rolę zagrał Ryan Reynolds, a obok niego w głównych rolach wystąpili: Josh Brolin, Morena Baccarin, Julian Dennison, Zazie Beetz, T.J. Miller, Brianna Hildebrand i Jack Kesy[44].

Nowi mutanci (2020)

Josh Boone, reżyser filmu Nowi mutanci

Nowi mutanci (oryg. The New Mutants) opowiadają historię piątki młodych mutantów odkrywa swoje zdolności i są przetrzymywani w zamknięciu wbrew swojej woli. Próbują uciec i walczą o samych siebie. Jest to samodzielny spin-off serii X-Men[48]. Światowa premiera filmu miała miejsce 26 sierpnia 2020 roku, gdzie zadebiutował między innymi w Polsce[50] i we Francji[49].

Za reżyserię odpowiadał Josha Boone’a, który wraz z Knate Lee napisał scenariusz. W rolach głównych wystąpili: Maisie Williams, Anya Taylor-Joy, Charlie Heaton, Alice Braga, Blu Hunt i Henry Zaga[48].

Obsada i postacie powracające w serii

(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
Patrick Stewart
(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
Ian McKellen
James McAvoy
Michael Fassbender
Hugh Jackman
(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
Ryan Reynolds
Stewart i McKellen zagrali starsze wersje Profesora X i Magneto. Natomiast McAvoy i Fassbender ich młodsze odpowiedniki. Jackman i Reynolds zagrali główne role w spin-offach. Jackman zagrał również w największej ilości filmów franczyzy.

Najczęściej swoją rolę powtarzał Hugh Jackman jako Wolverine, który wystąpił w filmach X-Men (2000)[1], X-Men 2 (2003)[5], X-Men: Ostatni bastion (2006)[9], X-Men Geneza: Wolverine (2009)[29], X-Men: Pierwsza klasa (2011)[52], Wolverine (2013)[33], X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014)[17], X-Men: Apocalypse (2016)[53] i Logan: Wolverine (2017)[37], który był jego ostatnim filmem franczyzy. Ian McKellen w roli Erika Lehnsherra / Magneto i Patrick Stewart jako Charles Xavier / Profesor X pojawili się w filmach X-Men (2000)[1], X-Men 2 (2003)[5], X-Men: Ostatni bastion (2006)[9] oraz X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014)[17]. Dodatkowo obydwaj wystąpili w roli cameo w filmie Wolverine (2013)[54], a sam Stewart również w X-Men Geneza: Wolverine (2009)[55] i Logan: Wolverine (2017)[37]. W filmie X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014) pojawiły się dwa pokolenia aktorów odgrywających te role, Michael Fassbender jako Magneto i James McAvoy w roli Profesora X[17]. Po raz pierwszy pojawili się oni w filmie X-Men: Pierwsza klasa (2011)[13]. Wystąpili oni ponownie w X-Men: Apocalypse (2016)[21] i X-Men: Mroczna Phoenix (2019)[25].

Wiele postaci zostało zagranych przez dwa różne pokolenia: Rebecca Romijn-Stamos, która wcieliła się w rolę Mystique w filmach X-Men (2000)[1], X-Men 2 (2003)[5], X-Men: Ostatni bastion (2006)[9] została zastąpiona przez Jennifer Lawrence. Kelsey Grammer, który zagrał Beasta w filmie X-Men: Ostatni bastion (2006)[9] i X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014)[56] został zastąpiony przez Nicholasa Houlta[17]. Lawrence i Hoult wystąpili w X-Men: Pierwsza klasa (2011)[13], X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014)[17], X-Men: Apocalypse[21] i X-Men: Mroczna Phoenix (2019)[25]. Romijn-Stamos pojawiła się również epizodycznie w X-Men: Pierwsza klasa (2011)[52].

Famke Janssen wcieliła się w postać Jean Grey w filmach X-Men (2000)[1], X-Men 2 (2003)[5], X-Men: Ostatni bastion (2006)[9], Wolverine (2013)[33] oraz X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014)[56]. Halle Berry w roli Storm, a James Marsden jako Cyclops zagrali w filmach X-Men (2000)[1], X-Men 2 (2003)[5], X-Men: Ostatni bastion (2006)[9] oraz X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014)[17][56]. Janssen, Berry i Marsden zostali zastąpieni przez młodsze pokolenie w X-Men: Apocalypse (2016)[21] i X-Men: Mrocznej Phoenix (2019) przez Sophie Turner, Alexandrę Shipp i Tye’a Sheridana[25].

Anna Paquin w roli Rogue i Shawn Ashmore jako Iceman zagrali w filmach X-Men (2000)[1][57], X-Men 2 (2003)[5], X-Men: Ostatni bastion (2006)[9] oraz X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014)[17]. Ryan Reynolds, który wcielił się w Wade’a Wilsona / Deadpoola w filmie X-Men Geneza: Wolverine (2009)[29], wystąpił ponownie w filmach Deadpool (2016)[40] i Deadpool 2 (2018)[44].

Niektóre postacie zostały ponownie obsadzone. Postać Kitty Pryde w filmach X-Men: Ostatni bastion (2006)[9] oraz X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014) była grana przez Elliota Page’a[17], natomiast we wcześniejszych filmach X-Men (2000) i X-Men 2 (2003) grały ją dwie inne aktorki: Sumela Kay[58] i Katie Stuart[5]. Również młodsza wersja Cyclopsa oraz starsza Beasta były epizodycznie grane przez innych aktorów. Pierwszego z nich zagrał Tim Pocock w X-Men Geneza: Wolverine (2009)[59], a drugiego z nich Steve Bacic w X-Men 2 (2003)[60]. Donald Mackinnon jako Peter Rasputin / Colossus pojawił się epizodycznie w X-Men (2000)[61], zastąpił go Daniel Cudmore w dwóch kolejnych filmach[62][9] i X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014)[17], a następnie Stefan Kapičić zagrał go w filmach Deadpool (2016)[40] i Deadpool 2 (2018)[44].

W spin-offie serii Nowi mutanci (2020) tytułowe role nowych mutantów zagrali: Anya Taylor-Joy jako Magik, Maisie Williams jako Wolfsbane, Charlie Heaton jako Cannonball, Henry Zaga jako Sunspot oraz Blu Hunt jako Mirage[48]. Postać Sunspota pojawiła się wcześniej w X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014), w którego wcielił się Adan Canto[17].

Odbiór

Trzynaście filmów franczyzy miało łączny budżet 1,735 miliarda dolarów i przyniosło ponad 6 miliardów USD przychodów z biletów kinowych. Najlepiej ocenione przez krytyków zostały filmy X-Men: Przeszłość, która nadejdzie i Logan: Wolverine, a najmniej pozytywnych recenzji od krytyków uzyskały X-Men: Mroczna Phoenix i Nowi mutanci.

Wyniki Box office

FilmData premieryDochódBudżet (w mln USD)Przypis
na świeciew Polscena świecie (USD)w Polsce (USD)
X-Men12 lipca 200013 października 2000296 339 527498 78475[63]
X-Men 2
X2		24 kwietnia 20031 maja 2003407 711 549345 667110[64]
X-Men: Ostatni bastion
X-Men: The Last Stand		22 maja 200626 maja 2006459 359 555530 312210[65]
X-Men Geneza: Wolverine
X-Men Origins: Wolverine		9 kwietnia 200930 kwietnia 2009373 062 864685 884150[66]
X-Men: Pierwsza klasa
X-Men: First Class		25 maja 20113 czerwca 2011353 624 124444 444160[67]
Wolverine
The Wolverine		16 lipca 201326 lipca 2013414 828 246868 859120[68]
X-Men: Przeszłość, która nadejdzie
X-Men: Days of Future Past		10 maja 201423 maja 2014747 862 7751 465 609200[69]
Deadpool21 stycznia 201612 lutego 2016782 612 1553 694 97258[70]
X-Men: Apocalypse9 maja 201620 maja 2016543 934 1051 082 378178[71]
Logan: Wolverine
Logan		17 lutego 20173 marca 2017619 021 4362 273 84497[72]
Deadpool 210 maja 201818 maja 2018785 794 1794 810 166110[73]
X-Men: Mroczna Phoenix
Dark Phoenix		14 maja 20197 czerwca 2019252 442 974633 990200[74]
Nowi mutanci
The New Mutants		26 sierpnia 202026 sierpnia 202021 399 058235 67167[75]
Suma6 057 992 54717 570 5801735

Oceny krytyków

FilmRotten Tomatoes
(średnia ocen na 10 punktów / % ocen pozytywnych)		Metacritic
(średnia ocen na 100 punktów)		Przypis
X-Men7,1 / 81%64[76][77]
X-Men 2
X2		7,5 / 85%68[78][79]
X-Men: Ostatni bastion
X-Men: The Last Stand		5,9 / 58%58[80][81]
X-Men Geneza: Wolverine
X-Men Origins: Wolverine		5,14 / 37%40[82][83]
X-Men: Pierwsza klasa
X-Men: First Class		7,37 / 86%65[84][85]
Wolverine
The Wolverine		6,34 / 71%61[86][87]
X-Men: Przeszłość, która nadejdzie
X-Men: Days of Future Past		7,53 / 90%75[88][89]
Deadpool7,1 / 85%65[90][91]
X-Men: Apocalypse5,60 / 47%52[92][93]
Logan: Wolverine
Logan		8,00 / 93%77[94][95]
Deadpool 27,10 / 84%66[96][97]
X-Men: Mroczna Phoenix
Dark Phoenix		4,60 / 22%43[98][99]
Nowi mutanci
The New Mutants		4,90 / 35%41[100][101]

Anulowane projekty

W 2019 roku The Walt Disney Company sfinalizował transakcję zakupu 21st Century Fox, wskutek czego wszystkie filmy studia związane z franczyzą filmową o X-Menach zostały anulowane, a prawa do postaci powróciły do Marvel Studios[102]. Prezes Disneya, Robert Iger, poinformował, że X-Meni, Deadpool i Wolverine zostaną włączeni do Filmowego Uniwersum Marvela[103]. W lipcu 2019 roku, podczas San Diego Comic-Conu, Kevin Feige zapowiedział, że studio pracuje nad rebootem filmu o mutantach[104].

Wśród rozpoczętych projektów dotyczących franczyzy 20th Century Fox znalazły się:

  • X-Men Origins: Magneto: W 2004 roku studio zatrudniło Sheldona Turnera do napisania scenariusza go filmu[105]. W kwietniu 2007 roku David S. Goyer został zatrudniony na stanowisku reżysera[106]. Historia filmu miała być ulokowana w latach 1939 – 1955[107]. W sierpniu 2010 roku Lauren Shuler Donner ujawniła, że część historii została zintegrowana w prequel X-Men: Pierwsza klasa, a sam film o Magneto został anulowany[108].
  • Crossover X-Men / Fantastyczna Czwórka / Daredevil / Deadpool: W 2010 roku Zack Stentz i Ashley Miller zostali zatrudnieni do napisania scenariusza do filmu łączącego X-Menów, Fantastyczną Czwórkę, Daredevila i Deadpoola. Historia miała opowiadać o ustawie rejestracji superbohaterów. Paul Greengrass miał zostać reżyserem. Nad alternatywną wersją scenariusza pracował również Warren Ellis[109].
  • X-Force: W lipcu 2013 roku Jeff Wadlow został zatrudniony do napisania scenariusza i do wyreżyserowania filmu[110]. Po premierze filmu Deadpool Ryan Reynolds poinformował, że jego postać ma się pojawić w filmie[111]. W maju 2016 roku Simon Kinberg pracował nad scenariuszem[112]. W lutym 2017 roku Joe Carnahan został zatrudniony na stanowisku reżysera. Ujawniono również, że Reynolds współtworzy scenariusz[113]. We wrześniu tego samego roku poinformowano, że scenariuszem i reżyserią zajmie się Drew Goddard[114].
  • Gambit: W maju 2014 roku Channing Tatum został obsadzony w tytułowej roli[115], a październiku Josh Zetumer został zatrudniony do napisania scenariusza[116]. W czerwcu 2015 Rupert Wyatt objął stanowisko reżysera[117], ale kilka miesięcy później zrezygnował. Później jego stanowisko objął Doug Liman[118], a następnie Gore Verbinski[119]. W styczniu 2019 roku Tatum rozpoczął negocjacje dotyczące wyreżyserowania filmu[120]. W marcu Kinberg poinformował, że również pracuje nad scenariuszem[121]. Film miał ustaloną datę amerykańskiej premiery na 7 października 2016 roku[122], później została ona przesunięta na 14 lutego 2019[123], a następnie na 7 czerwca 2019[124]. W maju 2019 roku studio usunęło film z planów wydawniczych[125].
  • kontynuacje Mrocznej Phoenix: W maju 2016 roku Simon Kinberg zapowiedział, że X-Men: Mroczna Phoenix ma być pierwszym filmem nowej trylogii o młodych mutantach[126].
  • Deadpool 3: W listopadzie 2016 roku studio rozpoczęło planować trzeci[127]. Rhett Reese i Paul Wernick poinformowali, że film rozpocznie produkcję po X-Force oraz że Ryan Reynolds i Morena Baccarin powtórzą swoje role[128]. W październiku 2019 roku Reese i Wernick poinformowali, że scenariusz jest gotowy i czekają na jego zatwierdzenie[129]. W grudniu Reynolds potwierdził, że kolejny film o Deadpoolu z nim w roli głównej jest w trakcie rozwoju przez Marvel Studios[130].
  • kontynuacje Nowych mutantów W grudniu 2016 roku Josh Boone poinformował, że Nowi mutanci są planowane jako pierwszy film z trylogii. Tworząc od początku zarys historii na kolejne dwa filmy[131]. W październiku 2017 roku potwierdził, że sequele są planowane przez studio[132]. Antonio Banderas został obsadzony jako Emmanuel da Costa w drugiej części[133]. Sacha Baron Cohen rozpoczął negocjacje dotyczące zagrania roli Warlocka[134].
  • Alpha Flight i Exiles: W lutym 2017 roku Kinberg poinformował, że studio planuje filmy na podstawie tych dwóch drużyn superbohaterów[135].
  • Laura / X-23: W lutym 2017 roku Kinberg poinformował, że planowany jest film o Laurze Kinney / X-23, która została przedstawiona w filmie Logan: Wolverine. W październiku tego samego roku poinformowano, że James Mangold rozpoczął prace nad scenariuszem do filmu wstępnie zatytułowanego Laura[136]. Craig Kyle został zatrudniony jako współscenarzysta[137].
  • Multiple Man: W październiku 2017 roku poinformowano, że film jest w trakcie rozwoju, a James Franco ma zagrać Jamiego Madroxa / Multiple Mana. Allan Heinberg został zatrudniony na stanowisku scenarzysty[138].
  • Kitty Pryde: W lutym 2018 roku poinformowano, że Tim Miller wyreżyseruje film, natomiast miesiąc później Brian Michael Bendis został zatrudniony do napisania scenariusza[139].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i Dennis Harvey: X-Men (2000) (ang.). Variety. [dostęp 2000-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-03)].
  2. ↑ a b Ian McKellen: X-MEN Premieres at Ellis Island (ang.). mckellen.com. [dostęp 2000-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-05)].
  3. ↑ a b c Bractwo mutantów (pol.). Dziennik Polski. [dostęp 2000-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-30)].
  4. ↑ John Orquiola: X-Men 2000 Was The First True Marvel Movie (But Its Legacy Is Spoiled) (ang.). Screen Rant. [dostęp 2020-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-16)].
  5. ↑ a b c d e f g h i j Todd McCarthy: X2 review (ang.). Variety. [dostęp 2003-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-03)].
  6. ↑ a b X-Men prove première power (ang.). BBC News. [dostęp 2003-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-01)].
  7. ↑ Czarek Czartoryski: X-Men 2 / X2 (2003) (pol.). Filmowo.net. [dostęp 2003-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-06)].
  8. ↑ Brian Linder: This Weekend at the Movies: X2 Debuts (ang.). IGN. [dostęp 2003-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l Justin Chang: X-Men: The Last Stand (ang.). Variety. [dostęp 2006-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-09)].
  10. ↑ a b Richard Corlis, Mary Corliss: X-Men, Keanu and Other Mutants (ang.). Time. [dostęp 2006-05-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)].
  11. ↑ a b „X-Men: Ostatni Bastoon”: czołówka (pol.). Interia.pl. [dostęp 2006-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-07)].
  12. ↑ Daniel Fienberg: X-Man Pyro's Fired Up for 'Last Stand' (ang.). Los Angeles Times. [dostęp 2006-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  13. ↑ a b c d e Justin Chang: X-Men: First Class (ang.). Variety. [dostęp 2011-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-06)].
  14. ↑ a b "X-Men: First Class" premiere in New York (ang.). UPI. [dostęp 2011-05-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-31)].
  15. ↑ a b „X-Men: Pierwsza klasa” – zwiastun (pol.). NaEkranie.pl. [dostęp 2020-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)].
  16. ↑ Michael Sullivan: Fox Greenlights X-Men: First Class With Matthew Vaughn Directing! Getting Released June 3, 2011! (ang.). Collider. [dostęp 2010-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-09)].
  17. ↑ a b c d e f g h i j k l m Justin Chang: Film Review: ‘X-Men: Days of Future Past’ (ang.). Variety. [dostęp 2014-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)].
  18. ↑ a b Gregg Kilday: Bryan Singer Accusations Affect Marketing Plans for Next 'X-Men,' 'Black Box' (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2014-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-16)].
  19. ↑ a b „X-Men: Przeszłość, która nadejdzie” – dane dot. ekipy polskiego dubbingu (pol.). polski-dubbing.pl. [dostęp 2014-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)].
  20. ↑ 20th Century Fox Sets Dates for Independence Day 2, Assassin’s Creed, Apes and X-Men! (ang.). Superhero Hype. [dostęp 2013-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-08)].
  21. ↑ a b c d e f Geoff Berkshire: Film Review: ‘X-Men: Apocalypse’ (ang.). Variety. [dostęp 2016-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-12)].
  22. ↑ a b X-men Apocalypse Red carpet London Premiere (ang.). LondonFilmPremieres.com. [dostęp 2016-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-03)].
  23. ↑ a b „X-Men: Apocalypse”: obsada polskiego dubbingu (pol.). polski-dubbing.pl. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)].
  24. ↑ James White: Huge new batch of X-Men: Apocalypse character posters lands (ang.). Empire. [dostęp 2016-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-13)].
  25. ↑ a b c d e f Tim Grierson: 'X-Men: Dark Phoenix': Review (ang.). Screen Daily. [dostęp 2019-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-30)].
  26. ↑ a b Ciara Farmer: Sophie Turner wows in an edgy bralet with matching trousers as she joins colour-blocking Jessica Chastain at X-Men: Dark Phoenix premiere in Mexico (ang.). Daily Mail. [dostęp 2019-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-29)].
  27. ↑ a b „X-Men: Mroczna Phoenix”: obsada polskiego dubbingu (pol.). Polski-dubbing.pl. [dostęp 2019-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-05)].
  28. ↑ Anthony D'Alessandro: ‘Alita’ Flies Out Of Christmas, ‘Dark Phoenix’ To Rise Summer, ‘Deadpool 2’ Re-release Hits Sked, ‘Gambit’ Now 2020 – Fox Date Changes (ang.). Deadline Hollywood. [dostęp 2018-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-01)].
  29. ↑ a b c d e Justin Chang: Film Review: ‘X-Men Origins: Wolverine’ (ang.). Variety. [dostęp 2009-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)].
  30. ↑ a b Daredevil Hugh Jackman makes an action hero entrance (ang.). Daily Mail. [dostęp 2009-04-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-02)].
  31. ↑ a b Zmutowany Ryan Reynolds we własnym filmie (ang.). Onet.pl. [dostęp 2009-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-15)].
  32. ↑ Pamela McClintock: ‘Wolverine’ claws on May ’09 date (ang.). Variety. [dostęp 2007-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-18)].
  33. ↑ a b c d e Peter Debruge: Film Review: ‘The Wolverine’ (ang.). Variety. [dostęp 2013-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-02)].
  34. ↑ a b Scott Johnson: The Wolverine World Premiere Announced (ang.). Comic Book. [dostęp 2017-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)].
  35. ↑ a b Muskularny Hugh Jackman na nowym zdjęciu z "Wolverine" (pol.). Onet.pl. [dostęp 2013-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)].
  36. ↑ Josh Wigler: 'The Wolverine' Claws Out July 26, 2013 Release Date (ang.). MTV. [dostęp 2012-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  37. ↑ a b c d e Brett White: Updated: 20th Century Fox Refutes Extended Logan Synopsis (ang.). CBR.com. [dostęp 2017-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-30)].
  38. ↑ a b Jakub Zagalski: Top 17: najciekawsze premiery kinowe marca 2017 (pol.). Wp.pl. [dostęp 2017-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-16)].
  39. ↑ Thom Geier: ‘Wolverine 3’ Poised to Add ‘Fear the Walking Dead’s’ Elizabeth Rodriguez (Exclusive) (ang.). The Wrap. [dostęp 2016-05-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-22)].
  40. ↑ a b c d e Justin Chang: Film Review: ‘Deadpool’ (ang.). Variety. [dostęp 2016-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-18)].
  41. ↑ a b Nancy Z: Deadpool's Ryan Reynolds flies to Taiwan to challenge duck blood and stinky tofu (ang.). Drama Fever. [dostęp 2016-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  42. ↑ a b "Deadpool": powstanie wersja reżyserska (pol.). Onet.pl. [dostęp 2016-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)].
  43. ↑ Dave McNary: X-Men Spinoff ‘Deadpool’ to Hit Theaters Feb. 12, 2016 (ang.). Variety. [dostęp 2014-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)].
  44. ↑ a b c d e Andrew Barker: Film Review: ‘Deadpool 2’ (ang.). Variety. [dostęp 2018-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-10)].
  45. ↑ a b Ryan Reynolds and the cast of Deadpool 2 ooze movie star glamour for London premiere of Marvel film (ang.). Daily Mail. [dostęp 2018-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-25)].
  46. ↑ a b „Deadpool 2”: obsada polskiego dubbingu (pol.). polski-dubbing.pl. [dostęp 2018-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-02)].
  47. ↑ Ryan Parker, Borys Kit: 'X-Men' Shake-Up: 'Deadpool 2,' 'Gambit,' 'The New Mutants' Get New Dates (Exclusive) (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2018-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-18)].
  48. ↑ a b c d Peter Debruge: ‘The New Mutants’ Review: Orphaned X-Men Spinoff an Off-Brand Remix of 1980s Teen and Horror Movie Clichés (ang.). Variety. [dostęp 2020-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-31)].
  49. ↑ a b Capucine Trollion: "Les Nouveaux Mutants" : le prochain film X-Men qui en a fini avec sa "malédiction" (fr.). RTL. [dostęp 2020-08-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-03)].
  50. ↑ a b „Nowi Mutanci”: obsada polskiego dubbingu filmu Josha Boone’a (pol.). Polski-dubbing.pl. [dostęp 2020-08-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-05)].
  51. ↑ Anthony D’Alessandro: Disney Reschedules ‘The New Mutants’ & ‘Ron’s Gone Wrong’ (ang.). Deadline Hollywood. [dostęp 2020-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)].
  52. ↑ a b Germain Lussier: /Film Interview Part 2: Matthew Vaughn Talks Major ‘X-Men: First Class’ Spoiler (ang.). /Film. [dostęp 2011-06-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-21)].
  53. ↑ Olivia B. Waxman: Hugh Jackman Just Teased an X-Men: Apocalypse Wolverine Cameo (ang.). Time. [dostęp 2016-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-29)].
  54. ↑ Eric Eisenberg: What's Going On In The End Credits Of The Wolverine? (ang.). Cinema Blend. [dostęp 2013-07-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-07)].
  55. ↑ Steve Weintarub: Review: X-Men Origins – Wolverine (ang.). Collider. [dostęp 2009-04-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-09)].
  56. ↑ a b c Hugh Armitage: 'Pissed off' Kelsey Grammer insisted on X-Men: Days of Future Past cameo (ang.). Digital Spy. [dostęp 2016-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)].
  57. ↑ Shawn Ashmore (ang.). Hello Magazine. [dostęp 2006-11-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-30)].
  58. ↑ Gemma Dodd: X-Men: Ellen Page Would ‘Love’ To Reprise as Kitty Pryde (ang.). Screen Rant. [dostęp 2015-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-04)].
  59. ↑ Billy Fisher: Casting info on "X-Men Origins: Wolverine" (ang.). Geek Tyrant. [dostęp 2008-06-16]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  60. ↑ Joe Burgett: 15 Things You Didn’t Know About X-Men’s Beast (ang.). The Richest. [dostęp 2016-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-30)].
  61. ↑ Katherine Cusumano: Why Ryan Reynolds' 'Deadpool' Might Even Appeal To People Who Don't Like Marvel Movies (ang.). Bustle. [dostęp 2015-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-30)].
  62. ↑ Kevin Melrose: “X-Men: Days of Future Past” Adds “X2’s” Daniel Cudmore and Two Others (ang.). CBR.com. [dostęp 2013-03-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-14)].
  63. ↑ X-Men (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2018-09-30].
  64. ↑ X2: X-Men United (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2018-09-30].
  65. ↑ X-Men: The Last Stand (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2018-09-30].
  66. ↑ X-Men Origins: Wolverine (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2020-08-28].
  67. ↑ X-Men: First Class (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2020-08-27].
  68. ↑ The Wolverine (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2020-08-28].
  69. ↑ X-Men: Days of Future Past (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2020-08-26].
  70. ↑ Box Office Mojo: Deadpool (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2020-08-29].
  71. ↑ X-Men: Apocalypse (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2020-08-25].
  72. ↑ Logan (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2020-08-28].
  73. ↑ Deadpool 2 (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2020-08-30].
  74. ↑ Dark Phoenix (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2020-08-25].
  75. ↑ The New Mutants (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2020-09-05].
  76. ↑ X-Men (2000) (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2018-09-30].
  77. ↑ X-Men 2000 (ang.). Metacritic. [dostęp 2018-09-30].
  78. ↑ X2: X-Men United (2003) (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2018-09-30].
  79. ↑ X2: X-Men United 2003 (ang.). Metacritic. [dostęp 2018-09-30].
  80. ↑ X-Men: The Last Stand (2006) (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2018-09-30].
  81. ↑ X-Men: The Last Stand 2006 (ang.). Metacritic. [dostęp 2018-09-30].
  82. ↑ X-Men Origins: Wolverine (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-08-28].
  83. ↑ X-Men Origins: Wolverine (ang.). Metacritic. [dostęp 2020-08-28].
  84. ↑ Rotten Tomatoes: X-Men: First Class (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-08-27].
  85. ↑ Metacritic: X-Men: First Class (ang.). Metacritic. [dostęp 2020-08-27].
  86. ↑ Rotten Tomatoes: The Wolverine (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-08-28].
  87. ↑ Metacritic: The Wolverine (ang.). Metacritic. [dostęp 2020-08-28].
  88. ↑ X-Men: Days of Future Past (2014) (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-08-26].
  89. ↑ X-Men: Days of Future Past 2044 (ang.). Metacritic. [dostęp 2020-08-26].
  90. ↑ Rotten Tomatoes: Deadpool (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-08-29].
  91. ↑ Metacritic: Deadpool (ang.). Metacritic. [dostęp 2020-08-29].
  92. ↑ X-Men: Apocalypse (2016) (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2021-02-26].
  93. ↑ Metacritic: X-Men: Apocalypse (ang.). Metacritic. [dostęp 2020-08-25].
  94. ↑ Logan (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2021-02-26].
  95. ↑ Logan (ang.). Metacritic. [dostęp 2020-08-28].
  96. ↑ Deadpool 2 (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2021-02-26].
  97. ↑ Deadpool 2 (ang.). Metacritic. [dostęp 2020-08-30].
  98. ↑ Dark Phoenix (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2021-02-26].
  99. ↑ Dark Phoenix (ang.). Metacritic. [dostęp 2020-08-25].
  100. ↑ The New Mutants (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2021-02-26].
  101. ↑ The New Mutants (ang.). Metacritic. [dostęp 2020-09-05].
  102. ↑ Allie Gemmill: X-Men Movies Fox Had Planned (That Won’t Happen At Disney) (ang.). Screen Rant. [dostęp 2019-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-28)].
  103. ↑ Peter White, Dade Hayes: Disney-Fox Deal: Bob Iger Discusses Digital Future, James Murdoch, Hulu and $2B Cost Savings (ang.). Deadline Hollywood. [dostęp 2017-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)].
  104. ↑ Hannah Shaw-Williams: Blade Is Officially An MCU Phase 5 Movie (ang.). Screen Rant. [dostęp 2019-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  105. ↑ Michael Fleming, Claude Brodesser: Fox pages Turner to pen Magneto spinoff pic (ang.). Variety. [dostęp 2004-12-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-07)].
  106. ↑ Michael FlemingFox, Marvel move on 'Magneto': Fox, Marvel move on 'Magneto' (ang.). Variety. [dostęp 2007-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-14)].
  107. ↑ Michelle Kung: Checking in with ... 'Magneto' (ang.). Entertainment Weekly. [dostęp 2004-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-21)].
  108. ↑ Adam Quigley: ‘X-Men: First Class’ Probably Killed ‘X-Men Origins: Magneto’; Wolverine 2 and Deadpool Updates (ang.). /Film. [dostęp 2010-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-05)].
  109. ↑ Ben Pearson: Here’s What Fox’s Abandoned ‘X-Men vs. Fantastic Four’ Movie Would Have Been About (ang.). /Film. [dostęp 2019-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-28)].
  110. ↑ Borys Kit: 'Kick-Ass 2' Filmmaker Tackling Fox's 'X-Force' (Exclusive) (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2013-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-27)].
  111. ↑ Alex Osborn: Getting an X-Force Movie Made Is Ryan Reynolds' Next Priority (ang.). IGN. [dostęp 2016-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-01)].
  112. ↑ Angie Han: Fox Developing ‘X-Force’ Movie; Will “Female Wolverine” X-23 Be Involved? (ang.). /Film. [dostęp 2016-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-04)].
  113. ↑ Drew Carlton: X-Force Film Gets A Director & Reynolds To Co-Write (ang.). LRM. [dostęp 2017-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  114. ↑ Zack Sharf: ‘X-Force’ Movie: Director Drew Goddard Teases Franchise Plans Following That Shocking ‘Deadpool 2’ Twist (ang.). Indie Wire. [dostęp 2018-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-17)].
  115. ↑ Tatiana Siegel, Borys Kit: Channing Tatum to Play Gambit in X-Men Spinoff (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2014-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-30)].
  116. ↑ Mike Fleming Jr: Channing Tatum’s ‘X-Men’ Character ‘Gambit’ Spinoff Moving Forward (ang.). Deadline Hollywood. [dostęp 2014-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-03)].
  117. ↑ Britt Hayes: ‘Gambit’ Solo Movie Loses Director Rupert Wyatt (ang.). Screen Rant. [dostęp 2015-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-27)].
  118. ↑ Borys Kit: Doug Liman Near Deal to Direct Channing Tatum's 'Gambit' (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2015-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)].
  119. ↑ Anthony D’Alessandro: ‘Gambit’ Starring Channing Tatum Will Open Valentine’s Day 2019 (ang.). Deadline Hollywood. [dostęp 2017-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-30)].
  120. ↑ Mike Fleming Jr: Channing Tatum Exits UTA And Management 360 (ang.). Deadline Hollywood. [dostęp 2019-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-30)].
  121. ↑ Danno Nissen: ‘Gambit’ Update: Simon Kinberg Says Fox Films Are Being ‘Evaluated’ Since Disney Merger (ang.). Variety. [dostęp 2019-03-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-19)].
  122. ↑ Dave McNary: Channing Tatum’s X-Men Spinoff to Hit Theaters in 2016 (ang.). Variety. [dostęp 2015-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-31)].
  123. ↑ Derek Lawrence: Channing Tatum's X-Men spin-off Gambit lands director, release date (ang.). Entertainment Weekly. [dostęp 2017-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-27)].
  124. ↑ Haleigh Foutch: ‘Deadpool 2’ to Hit Theaters Early, But ‘New Mutants’ Delayed to 2019 (ang.). Collider. [dostęp 2018-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-04)].
  125. ↑ Matt Goldberg: ‘Gambit’ Is Dead; Disney Drops the X-Men Spinoff from the Schedule (ang.). Collider. [dostęp 2019-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-22)].
  126. ↑ Hilary Lewis: James McAvoy, 'X-Men: Apocalypse' Cast Talk Future Franchise Films (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2016-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-20)].
  127. ↑ Borys Kit: Fox's X-Men Issues: Jennifer Lawrence Unsigned, 'Deadpool' Defections, 'Gambit' on Hold (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2016-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-01)].
  128. ↑ R.A Karthik Prasad: Deadpool 3 Is In Active Development, Filming Location Reportedly Revealed (ang.). Pursue News. [dostęp 2018-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  129. ↑ Don Kaye: Deadpool 3 Waiting on Marvel Studios Green Light (ang.). Den of Geek. [dostęp 2019-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-20)].
  130. ↑ Matt Donnelly: Ryan Reynolds Says ‘Deadpool 3’ Is in the Works at Marvel (ang.). Variety. [dostęp 2019-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-18)].
  131. ↑ Christopher McKittrick: From All We Had to X-Men: Josh Boone, a Busy Man (ang.). Creative Screenwriting. [dostęp 2016-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  132. ↑ Cooper Hood: Warlock & Karma Will Be in New Mutants 2 (ang.). Screen Rant. [dostęp 2017-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-04)].
  133. ↑ Adam Holmes: New Mutants 2 Would Have Starred Antonio Banderas And Some Classic Comic Characters (ang.). Cinema Blend. [dostęp 2020-03-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-28)].
  134. ↑ Rosie Knight: The New Mutants Almost Starred Sacha Baron Cohen as Warlock (ang.). Nerdist. [dostęp 2020-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-22)].
  135. ↑ Molly Freeman: X-Men News: Alpha Flight & Exiles Spinoffs In Consideration (ang.). Screen Rant. [dostęp 2017-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
  136. ↑ Ana Dumaraog: Logan Director is Working On X-23 Spinoff Script [UPDATED] (ang.). Screen Rant. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-26)].
  137. ↑ Aaron Couch: 'Logan' Team on Dreaming Up a 'Laura' Spinoff and Finding the Drama in Wolverine's Goodbye (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-24)].
  138. ↑ Mike Fleming Jr: James Franco, Simon Kinberg, ‘Wonder Woman’ Scribe Allan Heinberg Team On Fox’s Marvel Mutant ‘Multiple Man’ (ang.). Deadline Hollywood. [dostęp 2017-11-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-04)].
  139. ↑ Borys Kit, Aaron Couch: X-Men Spinoff: Kitty Pryde Movie in the Works From Brian Michael Bendis, Tim Miller (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2018-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-03)].

Linki zewnętrzne

Uniwersum X-Men (franczyza 20th Century Fox)
Filmy
2000 – 2014
2016 – 2020
Pozostałe
Filmy fabularne na podstawie publikacji Marvel Comics
Pojedyncze
filmy
Ant-Man
Avengers
Blade
Czarna Pantera
Doktor Strange
Kapitan Ameryka
Kapitan Marvel
Deadpool
Fantastyczna Czwórka
Ghost Rider
Hulk
Iron Man
Punisher
Spider-Man
Strażnicy Galaktyki
Thor
Venom
Wolverine
X-Men
Na podstawie
imprintów
Faceci w czerni
Kick-Ass
Kingsman

Media użyte na tej stronie

Bryan Singer by Gage Skidmore.jpg
(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
Bryan Singer at the 2013 San Diego Comic Con International in San Diego, California.
Writers 02 (8064274521) (cropped).jpg
Autor: GabboT, Licencja: CC BY-SA 2.0

Josh Boone at the premiere of Writers, Toronto Film Festival 2012

Don't mind the distracting woman in red. Heh.
Patrick Stewart by Gage Skidmore.jpg
(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
Patrick Stewart at the 2013 San Diego Comic Con International in San Diego, California.
Ryan Reynolds by Gage Skidmore.jpg
(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
Ryan Reynolds at the 2015 San Diego Comic Con International in San Diego, California.
Ian McKellen by Gage Skidmore.jpg
(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
Ian McKellen at the 2013 San Diego Comic Con International in San Diego, California.
Simon Kinberg Press Conference Logan Berlinale 2017.jpg
(c) Maximilian Bühn, CC-BY-SA 4.0
Simon Kinberg bei der Pressekonferenz zu Logan bei der Berlinale 2017
Michael Fassbender by Gage Skidmore 2015.jpg
Autor: Gage Skidmore, Licencja: CC BY-SA 4.0
Michael Fassbender at the 2015 San Diego Comic Con International in San Diego, California.
Gavin Hood 2015.jpg
Autor: GabboT, Licencja: CC BY-SA 2.0
Director Gavin Hood at the premiere of Eye in the Sky, 2015 Toronto Film Festival
Tim Miller by Gage Skidmore 2.jpg
(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
Tim Miller speaking at the 2019 San Diego Comic-Con International in San Diego, California.
James McAvoy 2015.jpg
Autor: Gage Skidmore, Licencja: CC BY-SA 2.5
James McAvoy at the 2015 San Diego Comic Con International, for "X-Men: Apocalypse", at the San Diego Convention Center in San Diego, California.
James Mangold.JPG
Autor: lukeford.net, Licencja: CC BY-SA 2.5
James Mangold at Hollywood Life Magazine’s 7th Annual Breakthrough Awards
David Leitch by Gage Skidmore.jpg
(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
David Leitch speaking at the 2018 San Diego Comic-Con International in San Diego, California.
X-Men films logo.png
Logo of the X-Men films
Hugh Jackman 2015 (cropped).jpg
Autor: Eva Rinaldi, Licencja: CC BY-SA 2.0
Jackman in August 2015
Matthew Vaughn (48017198166) CROPPED.jpg
Autor: Greg2600, Licencja: CC BY-SA 2.0
Director of Layer Cake, Kick-Ass, X-Men First Class, and Kingsmen. NYC May '19.