Uniwersytet Polski za Granicą

Uniwersytet Polski za Granicą
Data założenia1 grudnia 1939
Data likwidacjimaj 1940
Państwo Francja
AdresParyż
RektorOskar Halecki
brak współrzędnych

Uniwersytet Polski za Granicą[a] – polska uczelnia w Paryżu działająca w latach 1939–1940.

Historia i działalność

Uniwersytet został powołany, z inicjatywy Oskara Haleckiego[3], w celu zapewnienia ciągłości polskiego szkolnictwa wyższego, ponieważ w okupowanej Polsce Niemcy zakazali funkcjonowania instytucji naukowych i kulturalnych.

Pierwsze rozmowy na temat powołania uczelni odbyły się pod koniec września w Szwajcarii. Jej siedzibą miał był Paryż, a centrum instytucjonalnym kamienica Biblioteki Polskiej. 29 listopada 1939 w budynku tym odbyło się zebranie założycielskie. Na czele komitetu organizacyjnego stanął Oskar Halecki, sekretarzem komitetu został Paweł Skwarczyński, organizatorem Wydziału Prawno-Ekonomicznego Stefan Glaser, a Wydziału Humanistycznego Stanisław Kot, którego zastąpił następnie Władysław Folkierski. Uroczysta inauguracja działalności odbyła się 1 grudnia 1939, w obecności przedstawicieli polskiego rządu na uchodźstwie i rządu francuskiego[6].

Chęć udziału w pracach uniwersytetu zgłosiło około 80 profesorów i docentów oraz 60 asystentów. Studia były bezpłatne; zapisało się na nie około 100 studentów (kobiet i mężczyzn, mniej więcej po równo), w podobnej liczbie na oba wydziały. Udało się zorganizować dwa trymestry zajęć (które odbywały się w Bibliotece Polskiej). Pierwszy trwał od 22 stycznia do 16 marca, drugi od 8 kwietnia do ewakuacji (pod koniec maja 1940). Po zajęciu Francji przez Niemców uniwersytet zaprzestał działalności. Część profesorów, wraz z rektorem Oskarem Haleckim, znalazła się w Stanach Zjednoczonych, większość została ewakuowana do Wielkiej Brytanii, nieliczna grupa pozostała we Francji[6]. Do tradycji Uniwersytetu Polskiego za Granicą odwołuje się utworzony w 1949 (faktycznie w 1952) Polski Uniwersytet na Obczyźnie[b].

Wykładowcy Polskiego Uniwersytetu za Granicą

Na Wydziale Prawno-Ekonomicznym wykładali[6]:

Na Wydziale Humanistycznym zajęcia prowadzili[6]:

W ramach Centre d'Etudes Polonaises de Paris (istniejącego już przed II wojną światową, a następnie włączonego w strukturę uniwersytetu) studentów kształcili[6]:

Uwagi

  1. We własnych dokumentach uczelnia stosowała także pisownię „Uniwersytet Polski Zagranicą”[1], która występuje również w późniejszych publikacjach[2][3]. Zapis ten nie jest zgodny ze współczesnymi regułami ortograficznymi języka polskiego[4][5].
  2. Niektóre publikacje podają, że Polski Uniwersytet na Obczyźnie jest kontynuacją Uniwersytetu Polskiego za Granicą, jako bezpośredniego poprzednika[7].

Przypisy

  1. Uniwersytet Polski Zagranicą (Inc.: Program wykładów na trimestr letni roku akademickiego 1939-1940...) : 8 kwietnia-28 czerwca 1940 roku, katalog Biblioteki Narodowej
  2. Tadeusz Sulimirski, Nauka polska na obczyźnie, [w:] Nauka Polska na Obczyźnie, Londyn: Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie 1955, z. 1, s. 4.
  3. a b Rafał Stobiecki, Oskar Halecki jako organizator Uniwersytetu Polskiego Zagranicą 1939/1940, [w:] Oskar Halecki i jego wizja Europy, red. Małgorzata Dąbrowska, t. 3, Warszawa–Łódź: IPN 2014, s. 172–186.
  4. Maciej Malinowski: Za granicą (a nie: zagranicą), Obcy język polski.
  5. Mirosław Bańko: zagranica, za granicą, Poradnia językowa PWN, 9 maja 2006.
  6. a b c d e Tadeusz Sulimirski, Uniwersytet Polski za Granicą w Paryżu, [w:] Nauka Polska na Obczyźnie, Londyn: Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie 1955, z. 1, s. 14–18.
  7. Polski Uniwersytet na Obczyźnie 1.12.1939–1.12.1989, Londyn 1989, s. 10; 70 lat Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie, PUNO, Londyn 2009.
  8. Tadeusz Wyrwa, Założenie Uniwersytetu Polskiego za Granicą w Paryżu w 1939 r., [w:] Tadeusz Wyrwa, Pokoleniowe rozstaje dróg, Lublin: Norbertinum 2007, s. 152.

Bibliografia

  • Tadeusz Sulimirski, Uniwersytet Polski za Granicą w Paryżu, [w:] Nauka Polska na Obczyźnie, Londyn: Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie 1955, z. 1, s. 14–18.
  • Jan Draus, Ryszard Terlecki, Polskie szkoły wyższe i instytucje naukowe na emigracji 1939–1945, Wrocław: Ossolineum 1984, s. 8–11.
  • Joanna Pyłat, PUNO. Polski Uniwersytet na Obczyźnie, Pułtusk–Londyn: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora 2010, s. 12–14, 19–21.
  • Rafał Stobiecki, Klio na wygnaniu. Z dziejów polskiej historiografii na uchodźstwie w Wielkiej Brytanii po 1945 r., Poznań: wydawnictwo Poznańskie 2005, s. 47–49.

Media użyte na tej stronie