Uniwersytet Yale

Uniwersytet Yale
Universitas Yalensis
Yale University
Ilustracja
Logo uniwersytetu
Dewiza

Lux et veritas (Światłość i prawda)

Data założenia

1701

Typ

uniwersytet niepubliczny

Patron

Elihu Yale

Państwo

 Stany Zjednoczone

Adres

New Haven

Liczba pracowników
• naukowych

9357 (2014)[1]
4410 (2014)[1]

Liczba studentów

12 336 (2014)[1]

Rektor

Peter Salovey

Członkostwo

Liga Bluszczowa

Położenie na mapie Connecticut
Mapa konturowa Connecticut, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Uniwersytet Yale”
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Uniwersytet Yale”
Ziemia41°18′40″N 72°55′36″W/41,311111 -72,926667
Strona internetowa
Herbowe motto Uniwersytetu Yale’a to „Światłość i prawda”, pisane po hebrajsku (אורים ותומים) i po łacinie (Lux et veritas)

Uniwersytet Yale[2], Uniwersytet Yale’a (ang. Yale University) – amerykański uniwersytet niepubliczny w mieście New Haven, w stanie Connecticut, jeden z najbardziej prestiżowych na świecie, należący do Ligi Bluszczowej, przodujący w rankingach kierunków prawniczych i humanistycznych.

Historia

Założony w 1701, jest trzecim pod względem wieku uniwersytetem amerykańskim (po Uniwersytecie Harvarda oraz College of William & Mary). Początkowo nosił nazwę Collegiate School of Connecticut. Obecna nazwa instytucji pochodzi od nazwiska Elihu Yale’a, który w 1718 podarował uczelni towary o wartości 562 funtów szterlingów, co na początku XVIII wieku było pokaźną sumą[3]. Status uniwersytetu (i nazwę Yale University) placówka zyskała w 1887, na mocy ustawy Zgromadzenia Ogólnego Connecticut – wcześniej, od 1718, był to Yale College (pełna nazwa: The President and Fellows of Yale College, in New Haven).

Uczelnia w momencie powstania znajdowała się w Killingworth (w domu pierwszego rektora, na terenie obecnego Clinton), potem została przeniesiona do Saybrook, następnie do Wethersfield i ostatecznie, w 1716, do New Haven.

Uniwersytet Yale jest drugą (po Uniwersytecie Harvarda) pod względem kapitału żelaznego (endowment) amerykańską instytucją akademicką, dysponując w 2018 majątkiem równym około 30 mld dolarów[4].

Ponad tuzin bibliotek i oddziałów bibliotecznych zawiera 15 mln woluminów (trzeci co do wielkości zespół bibliotek akademickich w Stanach Zjednoczonych).

Struktura

Studenci czteroletniego kolegium, znanego jako Yale College[a], są podzieleni – wzorem uniwersytetów w Cambridge i Oksfordzie – na dwanaście mniejszych kolegiów, zwanych residential colleges, w celu stworzenia mniejszych wspólnot administracyjno-społecznych. Każde z nich ma oddzielny budynek, swojego administratora (master) i dziekana do spraw studenckich (dean), stowarzyszonych profesorów, drużyny sportowe oraz herb. Kolegia te mają zwykle nazwy sławnych lub hojnych absolwentów.

  • Berkeley College – nazwany na cześć George’a Berkeleya (1685–1753), wczesnego darczyńcy uniwersytetu
  • Branford College – nazwa pochodzi od miejscowości Branford w Connecticut, gdzie najpierw znajdowała się uczelnia
  • Calhoun College – nazwany na cześć Johna C. Calhouna, wiceprezydenta
  • Davenport College – nazwany na cześć Johna Davenporta, założyciela New Haven; często nazywany „D’port”
  • Ezra Stiles College – nazwany na cześć Ezry Stilesa, rektora uczelni; nazywany „Stiles” (we wczesnych latach 90. master kolegium, Traugott Lawler, prowadził agitację na rzecz używania pełnej nazwy w mowie codziennej). Jego budynki zaprojektował Eero Saarinen.
  • Jonathan Edwards College – nazwany na cześć Jonathana Edwardsa, teologa, absolwenta Uniwersytetu Yale’a i współfundatora Uniwersytetu w Princeton; najstarszy residential college, jedyny z niezależnym zarządcą (Jonathan Edwards Trust)
  • Morse College – nazwany na cześć Samuela Morse’a, twórcy kodu Morse’a; zaprojektowany przez Eero Saarinena
  • Pierson College – nazwany na cześć pierwszego rektora Uniwersytetu Yale’a, Abrahama Piersona
  • Saybrook College – nazwa pochodzi od miejscowości Saybrook, gdzie dawniej działała uczelnia
  • Silliman College – nazwany na cześć Benjamina Sillimana, profesora uczelni. Niektóre jego budynki zajmuje Sheffield Scientific School, nazwana na cześć jej fundatora, Josepha Earla Sheffielda.
  • Timothy Dwight College – nazwany na cześć dwóch rektorów uniwersytetu o tym samym imieniu i nazwisku: Timothy’ego Dwighta IV i Timothy’ego Dwighta V. Najczęściej zwany „T.D.”
  • Trumbull College – najmniejszy z kolegiów, nazwany na cześć Jonathana Trumbulla, gubernatora Connecticut.

Oprócz czteroletniego Yale College w skład uniwersytetu wchodzą także uczelnie magisterskie, tzw. graduate schools. Podział ten wynika ze struktury wyższego nauczania w Stanach Zjednoczonych, które zwykle dzieli się na czteroletni program prowadzący do uzyskania bachelor’s degree (więcej niż licencjat, lecz mniej niż magister), 2- lub 3-letni dla master’s degree (magister, na przykład Master of Arts) oraz kilkuletni doktorat.

  • Yale Law School (wydział prawa)
  • Yale School of Medicine (wydział medyczny)
  • Yale School of Public Health (wydział zdrowia publicznego)
  • Yale School of Drama (wydział aktorski)
  • Yale School of Architecture (wydział architektury)
  • Yale School of Management (wydział zarządzania)
  • Yale Graduate School of Arts and Sciences
  • Sheffield Scientific School (wydział naukowo-inżynierski)
  • Yale Divinity School (wydział teologiczny)
  • Yale School of Art (wydział sztuk pięknych)
  • Yale School of Music (wydział muzyczny)
  • Yale School of Forestry & Environmental Studies (wydział leśnictwa i nauk o środowisku)
  • Yale School of Engineering & Applied Science, I i II stopnia (wydział inżynierii i nauk stosowanych).

Szkoły te są oddzielnymi jednostkami administracyjnymi i tworzą one wspólnie Uniwersytet Yale’a.

Renoma

Uniwersytet jest zaliczany do najlepszych placówek edukacyjnych na świecie, zawsze zajmuje miejsca w pierwszej dwudziestce wszelakich rankingów wyższych uczelni, zarówno w skali amerykańskiej, jak i globalnej, tak w klasyfikacjach ogólnych, jak i w poszczególnych dziedzinach nauki.

Akademicki Ranking Uniwersytetów Świata, opracowywany corocznie przez Uniwersytet Jiao Tong w Szanghaju, jest jednym z najpopularniejszych globalnych rankingów akademickich na świecie. Uniwersytet Yale został w 2005 sklasyfikowany na 11. miejscu (łącznie notowano 500 uczelni wyższych ze wszystkich kontynentów).

Times Higher Education–QS World University Ranking, sporządzany przez Times Higher Education i Quacquarelli Symonds, w 2005 umieścił Uniwersytet Yale’a na 7. miejscu w zestawieniu globalnym, na 5. w Stanach Zjednoczonych, a w naukach humanistycznych i sztuki na światowym 5. miejscu, w naukach społecznych na 6.

Sport

Uniwersytet należy do NCAA Division I i wraz z innymi uczelniami z Ligi Bluszczowej tworzy odrębną konferencję w ramach tych rozgrywek. Posiada łącznie 35 zespołów w różnych dyscyplinach. Wszystkie one występują pod nazwą Yale Bulldogs, a ich kolorem jest niebieski. Jako jedne z bardzo nielicznych w Dywizji I, uczelnie Ligi Bluszczowej nie oferują stypendiów sportowych. Tym samym wszyscy reprezentanci uczelni są jednocześnie normalnymi studentami, którzy musieli przejść taki sam ostry proces selekcji, jak ich koledzy spoza drużyn.

Największym obiektem sportowym należącym do uczelni jest stadion Yale Bowl, mieszczący ponad 64 tysiące widzów i używany głównie do meczów futbolu amerykańskiego.

Wybitni absolwenci i wykładowcy

Laureaci Nagrody Nobla (absolwenci)
Laureaci Nagrody Nobla (wykładowcy)
Laureaci Nagrody Pulitzera (absolwenci)
  • Anne Applebaum (B.A. 1986) – zdobywczyni Nagrody Pulitzera w dziedzinie literatury niefikcjonalnej w 2004
  • Stephen Vincent Benét (B.A. 1919, M.A. 1920)
  • Linda Greenhouse (M.A. 1978) – korespondentka New York Times z Sądu Najwyższego, Pulitzer w 1998
  • John Hersey (B.A. 1936)
  • David M. Kennedy (M.A. 1964, Ph.D. 1968) – profesor Uniwersytetu Stanforda, zdobywca Nagrody Pulitzera w dziedzinie historii w 2000 za Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–45.
  • David McCullough (B.A. 1955) – sławny historyk, zdobywca dwóch Pulitzerów, najlepiej znany ze swych książek o prezydentach Harrym Trumanie i Johnie Adamsie
  • J.R. Moehringer (B.A. 1986) – reporter Los Angeles Times, zdobywca Nagrody Pulitzera w dziedzinie publicystyki (feature writing) w 2000
  • Samantha Power (B.A. 1992) – zdobywca Pulitzera za książkę „A Problem from Hell: America and the Age of Genocide”
  • Mark Schoofs (B.A. 1985) – reporter, zdobywca Nagrody Pulitzera w dziedzinie reportażu międzynarodowego (international reporting) w 2000
  • Lewis Spratlan (B.A. 1962, M.M. 1965) – kompozytor, zdobywca Nagrody Pulitzera w dziedzinie muzyki w 2000 za „Life is a Dream, Opera in Three Acts: Act II, Concert Version”
  • Wendy Wasserstein (M.F.A. 1976) – pisarka sztuk teatralnych, zdobywczyni Nagrody Pulitzera w dziedzinie dramatu za „The Heidi Chronicles”
  • Thornton Wilder (B.A. 1920) – pisarz, twórca sztuk teatralnych, zdobywca dwóch Pulitzerów, pierwszego w 1928 za „The Bridge of San Luis Rey”, drugiego w 1938 za Our Town. W 1963 odebrał Prezydencki Medal Wolności.
  • Bob Woodward (B.A. 1965) – dziennikarz, współautor książki All the President’s Men, za którą otrzymał pierwszego Pulitzera; drugą nagrodę zdobył w 2002 za reportaż krajowy (national reporting)
  • Doug Wright (B.A. 1986) – scenarzysta, zdobywca nagrody w 2004 for drama, zdobywca Tony Award
  • Yehudi Wyner (B.A. 1950, B. Mus. 1951, M. Mus. 1953) – kompozytor, zdobywca Nagrody Pulitzera w dziedzinie muzyki w 2006 za koncert fortepianowy Chiavi in Mano; emerytowany profesor komponowania na Uniwersytecie Brandeisa
  • Daniel Yergin (B.A. 1968)
Politycy, głowy państw, szefowie rządów

Uniwersytet Yale ma wśród swych absolwentów 16 sędziów Sądu Najwyższego, 41 senatorów, 22 gubernatorów, 18 członków najwyższej centralnej administracji, 3 amerykańskich dyplomatów i wielu innych sławnych ludzi, aktywistów, ideologów, którzy odcisnęli piętno na światowej i amerykańskiej polityce i życiu.

Od lat siedemdziesiątych absolwenci tej uczelni zajmowali najwyższe stanowiska polityczne. Od 1981 do 2009 jej absolwent był w fotelu prezydenta lub wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych. Na Uniwersytet Yale’a uczęszczali:

Na Uniwersytecie Yale studiował także kandydat Partii Demokratycznej na prezydenta John Kerry oraz sekretarz stanu Hillary Clinton.

Oprócz tego studiowali tam: prezydent Meksyku Ernesto Zedillo, premier Turcji Tansu Çiller, prezydent Niemiec Karl Carstens i premier Włoch Mario Monti.

Inne znane osoby

Innymi znanymi osobami związanymi z tą uczelnią jako absolwenci są John Ashbery (poeta), Lukas Foss (kompozytor, dyrygent) Jeffrey Hamburger (historyk sztuki), Stanley Milgram (psycholog społeczny), Tomas Venclova (poeta, literaturoznawca), jak również zdobywczynie dwóch Oscarów, amerykańskie aktorki Meryl Streep i Jodie Foster. Przed II wojną światową na uczelni wykładała Hortense Powdermaker.

Zobacz też

Uwagi

  1. Nie mylić z dawną nazwą całej uczelni.

Przypisy

  1. a b c Yale „Factsheet” (ang.). Office of Institutional Research, Yale University. [dostęp 2015-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-10)].
  2. Uniwersytet Yale, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2016-06-11].
  3. The History of Elihu, doyouelihu.yale.edu.
  4. Investment return of 12.3% brings Yale endowment value to $29.4 billion, news.yale.edu, 1 października 2018.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Usa edcp location map.svg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of the USA (without Hawaii and Alaska).

EquiDistantConicProjection:
Central parallel:

* N: 37.0° N

Central meridian:

* E: 96.0° W

Standard parallels:

* 1: 32.0° N
* 2: 42.0° N

Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.

Formulas for x and y:

x = 50.0 + 124.03149777329222 * ((1.9694462586094064-({{{2}}}* pi / 180))
      * sin(0.6010514667026994 * ({{{3}}} + 96) * pi / 180))
y = 50.0 + 1.6155950752393982 * 124.03149777329222 * 0.02613325650382181
      - 1.6155950752393982  * 124.03149777329222 *
     (1.3236744353715044  - (1.9694462586094064-({{{2}}}* pi / 180)) 
      * cos(0.6010514667026994 * ({{{3}}} + 96) * pi / 180))
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Education - Grad Hat.svg
Autor: Krzysztof Szymański, Licencja: CC BY 2.5
Czapeczka studencka
USA Connecticut location map.svg
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY 3.0
Ta mapa została stworzona za pomocą GeoTools.
Yale University logo.svg
Yale University logo/wordmark
Yale University Shield 1.svg
The arms of Yale University, often referred to as the shield of the university. The device on the seal, a book bearing the Hebrew phrase אורים ותמים (English: Urim V'Tamim), originates from the early eighteenth century, and its designer is unknown. The arms were illustrated from drawings by Fritz Kredel sometime before 1948. Additional information in Rogers, Bruce, and Lohmann, Carl A. (1948.) The Arms of Yale University and Its Colleges in New Haven. New Haven: Yale University Press.
There is minimal innovation upon the pre-1923 design.