Upadek Mazar-i-Szarif

Upadek Mazar-i-Szarif

Wojna w Afganistanie (2001–2021)
Zniszczony budynek szkoły
Czas	9 listopada 2001
Miejsce	Mazar-i Szarif, prowincja Balch
Terytorium	Afganistan
Przyczyna	akcja przeciwko talibom
Wynik	zwycięstwo Sojuszu Północnego
Strony konfliktu
Sojusz Północny  Stany Zjednoczone  Talibowie
Dowódcy
Sojusz Północny: Abdul Raszid Dostum, Ustad Atta Mohammed, Haji Mohammad Mohaqiq, USA: Tommy Franks[1] nieznani
Straty
38 żołnierzy Sojuszu Północnego[2][3] 90[1]-150[4] zabitych, ~ 150 niepotwierdzonych zabitych[4], ~ 500 jeńców[5]
Położenie na mapie Afganistanu miejsce bitwy
36°42′N 67°07′E/36,700000 67,116667

Przykładowa ulotka propagandowa.

Upadek Mazar-i-Szarif był wynikiem pierwszej ofensywy, podczas trwającej inwazji na Afganistan w 2001 roku. Atak na miasto rozpoczęły bombowce dokonując masowych nalotów na pozycje obronne talibów. Ich główne siły skoncentrowane były w rejonie Chesmay-e-Safa, ryglując wejście do miasta. 9 listopada, około godzinny czternastej, siły Aliansu Północnego (Sojusz Północny) zaatakowały od południa i zachodu miasto celem opanowania głównych punktów obrony oraz lotniska.

Natrafiono jednak tylko na słabą obronę ze strony talibów. Po 4 godzinach bitwa o miasto zakończyła się. Mazar-i Szarif będące w rękach talibów od 1998 roku, zostało zdobyte^[6].

Dowództwo amerykańskie początkowo wierzyło, że miasto pozostanie w rękach talibów w tym oraz następnym roku^[7], a ewentualna bitwa będzie długotrwała^[5].

Po upadku okolicznych wiosek^[8] oraz intensywnych bombardowań lotniczych wokół miasta^[9][1][10]ostatnie siły talibów wycofały się z miasta^[5][11]. W trakcie walk kilkuset talibów zginęło, a od 500 do 1500 dostało się do niewoli^[8][11][5].

Część mediów spoza Stanów Zjednoczonych, zwróciło uwagę, że nie jest do końca jasne, czy atak Sojuszu Północnego zmusił talibów do wycofania się z miasta. Talibowie opuszczali masowo miasta jeszcze na długo przed inwazją^[12].

Miasto Mazar-i-Szarif pełni strategiczną rolę w ochronie linii zaopatrzeniowych oraz zapewnia lotnisko dla amerykańskich samolotów^[6][13].

Przygotowania

Zdjęcie ukazujące "pierwszą Amerykańską szarżę w XXI wieku"^[14]

Decyzja o zaatakowaniu Mazar-i Szarif została podjęta po spotkaniu generała armii USA Tommy’ego Franksa z dowódcą Sojuszu Północnego, Mohammedem Fahim, 30 października w Tadżykistanie^[8].

W dniach poprzedzających bitwę, wojska Sojuszu Północnego rozpoczęły zajmowanie okolicznych wiosek i miejscowości w pobliżu miasta, takich jak Shol Ghar, które leży w odległości 25 km od Mazar-i-Szarif. Ponadto linie telefoniczne prowadzące do miasta zostały zniszczone^[15].

Rozpoczęto zrzucanie ulotek propagandowych z samolotów, przedstawiających kobietę uderzoną przez mężczyznę wraz z pytaniem czy Afgańczycy chcą tak dalej żyć. Do ulotki dołączony był wykaz częstotliwości radiowych, na których Amerykanie będą nadawać wiadomości o prowadzonych walkach^[10].

Tymczasem amerykańskie siły specjalne rozpoczęły oznaczanie celów wokół miasta, podświetlając je laserem dla zrzucanych z powietrza bomb kierowanych^[8].

Generał Dostum, dowodzący frakcji uzbeckiej w Sojuszu Północnym, zajął 4 listopada wioskę Keshendeh, przechwytując ją przy pomocy kawalerii^[8].

W tym samym czasie, Generał Noor prowadzący tadżyckie oddziały w sile 2000 ludzi, poprowadził ofensywę na południe od miasta. Towarzyszyło mu sześciu żołnierzy sił specjalnych^[8].

Bombardowania

Gdy siły Harkat-ul-Dżihad al-Islami liczące 4000 żołnierzy zaczęły ściągać do Mazar-i-Szarif w ramach przygotowania do bitwy, siły amerykańskie rozpoczęły bombardowania, trwające od 7 do 8 listopada^[1][10]. Przeprowadzono nalot dywanowy przy pomocy bombowców B-52 na siły talibskie okopane w wąwozie Chesmay-e-Safa, strzegące południowego wejścia do miasta^[16].

Talibom, pomimo bombardowań udało się wzmocnić siły w mieście 500 żołnierzami^[10]. Prowadzono również ostrzał przeciwlotniczy, jednak nie odniósł on oczekiwanego skutku^[17].

Bombardowania te, były jednymi z najcięższych w początkowej fazie inwazji na Afganistan^[9].

Bitwa

Amerykańskie siły specjalne 10 listopada, po zdobyciu przez Sojusz Północny miasta.

Zniszczona szkoła żeńska.

Dnia 9 listopada siły Sojuszu Północnego, pod dowództwem generałów Abdula Raszid Dostuma i Ustad Atta Mohammed Noora, przekroczyły most Pul-i-Imam Bukhri^[15] oraz zajęły pobliską bazę wojskową i lotnisko^[16]. Nacierające wojska zatrzymały 22 kilometry od miasta^[9].

W tym samym czasie nieumundurowane formacje Sojuszu wkroczyły do miasta od strony doliny Balk, "konfiskując" napotkane środki transportu. Napotkały one znikomy opór^[18].

Po krótkotrwałej walce, większość talibów wycofała się z miasta na ciężarówkach typu pickup i SUV^[5]. Do zachodu słońca siły talibskie wycofały się na północ i wschód^[16]; pojawiły się również obawy że siły te przygotowują się do kontrofensywy^[13]. Szacuje się, że 400-600 ludzi zginęło podczas bitwy, choć nie wiadomo jaką część zabitych stanowili cywile^[19].

Przez niemal dwa dni, grupa kierowana przez czeczeńskich i arabskich przywódców broniła się w opuszczonej żeńskiej szkole. Władze miasta oraz Sojuszu Północnego podjęły próbę negocjacji, ale bojownicy przerwali je zabijając dwóch posłów, miejscowego mułłę i towarzyszącego mu żołnierza. Zaczęli prowadzić masowy ostrzał do każdego kto pojawił się w pobliżu budynku, w tym do osób cywilnych. Po zamordowaniu posłów, Sojusz Północny rozpoczął ostrzał szkoły bronią maszynową. Wymiana ognia trwała kilka godzin^{[4][20][21][22]}. Po południu budynek szkoły stał się celem bombardowania lotniczego.

Urzędnicy ONZ i innych organizacji sugerowali możliwą masakrę rebeliantów przez wojska Sojuszu Północnego. Po zrzuceniu dwóch lub czterech 1000 funtowych bomb na szkołę, rebelianci w popłochu zaczęli wycofywać się z budynku, wykorzystując sytuację żołnierze Sojuszu Północnego rozpoczęli masowy ostrzał uciekających bojowników. W wyniku domniemanego ataku 800 bojowników miało zostać zabitych^{[4][20][21][22]}.

Po walce sierż. Stephen E. Tomat, z wojsk specjalnych USA został odznaczony Srebrną Gwiazdą za wezwanie nalotu na sześć wrogich pojazdów i budynek szkoły^[23].

Następstwa

Lotnisko odzyskało operatywność w grudniu 2001 roku^[24]..

Po upadku miasta nie odnotowano radosnych powitań ze strony mieszkańców^[25], natomiast pojawiły się doniesienia o egzekucjach i porwaniach cywilów przez Sojusz Północny^[26]. Chłopców, którzy dostali się do niewoli podczas walk o szkołę, traktowano jako "niewolników". Byli również wykorzystywani seksualnie; sami porywacze domagali się również okupu od rodzin porwanych, w zamian za ich powrót do domu^[27].

Zajęte lotnisko było poważnie uszkodzone: zostało zniszczone przez bombardowania, a ponadto zaminowane przez talibów^[19].

W wyniku pogłosek o armii składającej się z aż 8000 talibskich bojowników, zamierzających odbić miasto pod dowództwem mułły Dadullaha, do Mazar-i-Szarif przybyło tysiąc amerykańskich żołnierzy z 10 Dywizji Górskiej^[1][28]. Chociaż większość samolotów bojowych nadal musiało startować z Uzbekistanu lub lotniskowców na Morzu Arabskim, Amerykanie pozyskali lotnisko, dzięki któremu loty bojowe mogły trwać dłużej i stały się częstsze.

Amerykanie rozpoczęli nadawanie własnego programu radiowego, przy pomocy dawnej radiostacji talibskiej "Głos Szariatu"^[29]. Bitwa pogorszyła relacje Stanów Zjednoczonych z Wielką Brytanią. USA zarzucano niedostateczne troszczenie się o humanitarną stronę bombardowań oraz brak konsultacji z sojusznikami.

Przypisy