Uppsala

Uppsala
Ilustracja
Widok na katedrę w Uppsali
Herb
Herb
Państwo

 Szwecja

Region

Uppsala

Gmina

Uppsala

Powierzchnia

43,01[1] km²

Populacja (2018)
• liczba ludności
• gęstość


160 926[1]
3742[1] os./km²

Nr kierunkowy

(+46) 18

Kod pocztowy

751 70 - 757 59

Położenie na mapie regionu Uppsala
Mapa konturowa regionu Uppsala, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Uppsala”
Położenie na mapie Szwecji
Mapa konturowa Szwecji, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Uppsala”
Ziemia59°51′N 17°38′E/59,850000 17,633333
Strona internetowa
Portal Szwecja
Zdjęcie lotnicze Uppsali
Uppsala w 1920 roku
Fyrisån

Uppsala, Östra Aros do XIII wieku[2] – miasto (tätort)[a] w Szwecji, w prowincji historycznej (landskap) Uppland. Siedziba władz (residensstad) regionu administracyjnego (län) Uppsala. Ośrodek administracyjny (centralort) gminy Uppsala. Do 1970 roku Uppsala miała administracyjny status miasta.

Od 1164 roku Uppsala stanowi centrum kościelne Szwecji. Jest siedzibą arcybiskupa Uppsali, zwierzchnika ewangelicko-luterańskiego Kościoła Szwecji oraz biskupa i władz diecezjalnych diecezji Uppsali. Założony w 1477 roku Uniwersytet w Uppsali jest najstarszą uczelnią wyższą w Skandynawii.

Czwarte pod względem zaludnienia, po Sztokholmie, Göteborgu i Malmö, miasto Szwecji. W 2015 roku Uppsala liczyła 149 245 mieszkańców[3].

Położenie

Uppsala leży 70 km na północ od Sztokholmu i około 35 km na północ od lotniska Arlanda. Miasto leży na obu brzegach rzeki Fyrisån, około 8 km w górę od jej ujścia do Ekoln, zatoki jeziora Melar (szw. Mälaren), poniżej, a częściowo w ramach pasma wzgórz Uppsalaåsen. Od wschodu do miasta przylega droga E4[4].

Historia

W czasach przedhistorycznych obecna Gamla Uppsala (stara Uppsala), znajdująca się na północ od Uppsali, była siedzibą królów, a także centrum kultu pogańskiego z ogromną świątynią w Uppsali. Dlatego właśnie tutaj ustanowiono pierwsze szwedzkie arcybiskupstwo. W dalszych latach, w związku ze zmianą biegu pławnych wód, miasto stopniowo przeniosło się na obecne miejsce.

Katedra w Uppsali zbudowana w stylu gotyckim jest, ze swoimi wieżami sięgającymi 118,7 m[5], największą budowlą sakralną w Skandynawii. Jest ona miejscem koronacji i spoczynku królów szwedzkich. W tej świątyni pochowana jest m.in. królewna Polska i królowa Szwecji Katarzyna Jagiellonka, żona króla Szwecji Jana III Wazy, matka Zygmunta III Wazy. Nad jej nagrobkiem znajduje się herb Rzeczypospolitej, a na ścianie powyżej znajduje się fresk wyobrażający Kraków. W katedrze tej znajdują się dwa ogromne dzwony zrabowane przez Szwedów w 1703 z Polski (z Torunia) podczas wojny północnej, jeden z nich jest obecnie największym dzwonem w Szwecji (odlany w 1601 r.) - tzw. Thornan.

W Uppsali znajduje się założony w roku 1477 najstarszy uniwersytet w całej Skandynawii. W mieście przez wiele lat żył Karol Linneusz – w dzisiejszych czasach wciąż można zwiedzać jego dom i ogród. W Uppsali znajduje się też XVI-wieczny zamek królewski. Miasto było poważnie zniszczone w pożarze z roku 1702. Pamiątki historyczne i kulturalne zostały utracone również, podobnie jak w wielu innych szwedzkich miastach, w wyniku wyburzeń jakich dokonano w latach 60 i 70 XX wieku. Mimo braku zrozumienia w tych czasach dla wartości starszych budynków wciąż w mieście pozostało wiele historycznych budowli, szczególnie w zachodniej części miasta.

Demografia

Uppsala jest czwartym co do wielkości miastem w Szwecji i siódmym co do gęstości zaludnienia (2015)[3]. Powierzchnia miasta (miejscowości, szw. tätort) według SBC Statistiska centralbyrån wynosiła 4767 ha w 2005 roku (gęstość zaludnienia – 3201 mk./km²), a 4877 ha w 2010 roku (3412 mk./km²)[3][6][b].

Liczba ludności tätortu Uppsala w latach 1960–2015[7]:

Polityka

Historycznie Uppsala stanowi centrum konserwatyzmu i liberalizmu, czerpiących swoje ideologiczne podłoże z ruchu umysłowego na Uniwersytecie.

W latach 2002–2006 miasto było rządzone przez socjaldemokratów, Partię Lewicy i Zielonych.

Po wyborach w 2006 r. rządziła miastem koalicja składająca się z czterech partii: konserwatywnej Umiarkowanej Partii Koalicyjnej (szw. Moderata Samlingspartiet), Ludowej Partii Liberałów (szw. Folkpartiet Liberalerna), Partii Centrum (szw. Centerpartiet) i Chrześcijańskiej Demokracji (szw. Kristdemokraterna).

W bieżącej kadencji od 2014 miastem rządzi koalicja socjaldemokratów, Zielonych i Partii Lewicy[8].

Gospodarka

Obecnie Uppsala ma wysoką pozycję w badaniach medycznych i pełni wiodącą rolę w przemyśle biotechnologicznym. Ponadto w mieście rozwinął się przemysł poligraficzny, spożywczy, maszynowy, środków transportu, ceramiczny oraz odzieżowy[9].

  • Pharmacia
  • Fresenius
  • Slotts
  • Lindvalls kaffe

Edukacja

  • Uniwersytet w Uppsali – najstarszy w Skandynawii
  • Szwedzki Uniwersytet Nauk Rolniczych (Sveriges Lantbruksuniversitet)

Herb

Najstarszy ślad stosowania przez Uppsalę postaci lwa w herbie pochodzi z roku 1737, kiedy to użyto jej na pieczęciach miasta. Wzór widoczny na stronie pochodzi z roku 1943, obecnie jest używany obraz o bardziej syntetycznej postaci oficjalnie nadany w roku 1986.

Interesujące miejsca

Ogród botaniczny w Uppsali
Zamek w Uppsali
Budynek dworca głównego i rzeźba Brora Hjortha Näckens polska
Muzeum Upplandu
  • Katedra w Uppsali
  • Uniwersytet w Uppsali
  • Muzeum Gustavianum
  • Zamek królewski – wewnątrz m.in. muzeum sztuki
  • Ogród botaniczny
  • Park Uniwersytecki z kamieniami runicznymi
  • Muzeum Ewolucji
  • Muzeum Upplandu
  • Muzeum historii medycyny
  • Dom Filonka Bezogonka (szw. Pelle Svanslös Hus) – muzeum bohatera serii książek dla dzieci (zlikwidowane 2013)[10]
  • Dom Brora Hjortha – muzeum poświęcone twórczości szwedzkiego artysty
  • Muzeum Linneusza w domu, w którym mieszkał
  • Ogród Linneusza (szw. Linnéträdgården) – rekonstrukcja XVIII-wiecznego ogrodu botanicznego
  • Muzeum przyrodnicze Biotopia
  • Muzeum Pokoju (szw. Fredsmuseum) – wystawy dotyczące wojny i pokoju

Sport

Bandy (Studenternas IP(szw.))

Osoby związane z Uppsalą

Uwagi

  1. ↑ Według definicji Statistiska centralbyrån (SCB).
  2. ↑ Miejscowość (szw. tätort) jest pojęciem statystycznym, a nie administracyjnym, jej powierzchnia może zmieniać się w zależności od przyjętych kryteriów, a także wraz z budową kolejnych budynków.

Przypisy

  1. ↑ a b c Statistiska tätorter 2018; befolkning, landareal, befolkningstäthet (szw.). Statistikmyndigheten SCB, 2020-03-20. [dostęp 2020-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-24)].
  2. ↑ John Everett-Heath: The Concise Dictionary of World Place Names. Oxford University Press, 7 gru 2017. ISBN 978-0-19-255646-2.
  3. ↑ a b c SCB Statistiska centalbyrån: Tätorter 2015 Befolkning och arealer [dostęp 2016-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-19] (szw.).
  4. ↑ Mapa - Uppsala karta, Uppsala: Uppsala kommun, 2015.
  5. ↑ Uppsala domkyrka: Uppsala domkyrka (szw.). [dostęp 2010-03-23].
  6. ↑ SBC Statistiska centralbyrån: Landareal, folkmängd och invånartäthet (inv/km2), per tätort 2005 och 2010 [dostęp 2016-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (szw.).
  7. ↑ Statistiska centralbyrån: Landareal per tätort, folkmängd och invånare per kvadratkilometer. Vart femte år 1960 - 2015 (szw.). [dostęp 2016-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-20)].
  8. ↑ Oficjalna strona miasta
  9. ↑ Uppsala, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-26].
  10. ↑ Pelle Svanslös hus stängs, UNT 19.08.2013 http://www.unt.se/kultur-noje/pelle-svanslos-hus-stangs-2554197.aspx [dostęp 05.10.2016]

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Tätorty w gminie Uppsala
  • Almunge
  • Björklinge
  • Blackstalund
  • Bälinge
  • Bärby
  • Danmark
  • Funbo
  • Gunsta
  • Gåvsta
  • Håga
  • Jälla
  • Järlåsa
  • Knutby
  • Läby
  • Länna
  • Lövstalöt
  • Ramstalund
  • Selknä och Marielund
  • Skyttorp
  • Skölsta
  • Stenbron
  • Storvreta
  • Sävja
  • Ultuna
  • Uppsala
  • Vattholma
  • Vrångelsta
  • Vänge
  • Ytternäs och Vreta
  • Region administracyjny Uppsala
  • Kategoria:Gmina Uppsala

Media użyte na tej stronie

Sweden location map.svg
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Sweden
Uppsala centralstation.jpg
in the RAÄ buildings database.
Fyris River 1988 Uppsala.jpg
Fyris River running through town with the Cathedral in the distance
Place: Upsala, Sweden
Botaniska trädgården, Uppsala II.jpg
Autor: Per Enström, a friend of en:User:Plrk (User:Plrk), Licencja: CC BY-SA 4.0
The Formal Garden and Orangerie of the Botanical gardens of Uppsala University — seen from Uppsala Castle, in Uppsala, Sweden.
Upplandsmuseet.JPG
Autor: JensPersson, Licencja: CC BY 3.0
The Uppland Museum
Uppsala vapen.svg
Autor: Marmelad, Licencja: CC BY-SA 2.5
This coat of arms was drawn based on its blazon which – being a written description – is free from copyright. Any illustration conforming with the blazon of the arms is considered to be heraldically correct. Thus several different artistic interpretations of the same coat of arms can exist. The design officially used by the armiger is likely protected by copyright, in which case it cannot be used here.
Individual representations of a coat of arms, drawn from a blazon, may have a copyright belonging to the artist, but are not necessarily derivative works.
Dodatkowe informacje: Commons:Coats of arms oraz Template:Coa blazon
Sweden Uppsala location map.svg
Autor: Erik Frohne, Licencja: CC BY 3.0
Location map of Uppsala county in Sweden

Equirectangular projection, N/S stretching 200 %. Geographic limits of the map:

  • N: 60.80° N
  • S: 59.30° N
  • W: 16.60° E
  • E: 18.90° E
0545Uppsala Domkyrka.jpg
Autor: L.G.foto, Licencja: CC BY-SA 4.0
in the RAÄ buildings database.
Bandyfinal20101.JPG
Bandyfinalen 2010, Bollnäs har precis slagit en hörna.
Uppsala by air 17-Apr-2009.jpg
Autor: Europrobe, Licencja: CC BY-SA 3.0
Aerial photo of the Swedish town of Uppsala, taken from a commercial airliner. North is (roughly) up on the image.
Uppsala slott as seen from the botanical garden.jpg
Autor: Per Enström, a friend of en:User:Plrk (User:Plrk), Licencja: CC BY-SA 4.0
sv:Uppsala slott, as seen from the neighbouring botanical garden.