Urbain Le Verrier

Urbain Le Verrier Urbain Jean Joseph Le Verrier
Data i miejsce urodzenia	11 marca 1811 Saint-Lô
Data i miejsce śmierci	23 września 1877 Paryż
Zawód, zajęcie	matematyk, astronom
Odznaczenia

Urbain Jean Joseph Le Verrier (ur. 11 marca 1811 w Saint-Lô w Normandii; zm. 23 września 1877 w Paryżu) – francuski astronom i matematyk, dyrektor Paryskiego Obserwatorium Astronomicznego, profesor École polytechnique i Sorbony^[1]. Członek Francuskiej Akademii Nauk i Towarzystwa Królewskiego w Londynie (ang. Royal Society), laureat Medalu Copleya (1846) oraz dwóch Złotych Medali Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego (1868 i 1876).

Le Verrier jest znany głównie z osiągnięć w mechanice nieba:

• przewidział istnienie Neptuna – niezależnie od J.C. Adamsa – doprowadzając do odkrycia tej planety;
• badał ruch peryhelium w orbicie Merkurego. Jego wyjaśnienie tego zjawiska przez hipotetyczną planetę Wulkan okazało się fałszywe, ale i tak wywarło duży wpływ na fizykę. Falsyfikacja tej koncepcji doprowadziła do rewizji teorii grawitacji Newtona – w XX w. stała się jednym z dowodów ogólnej teorii względności Einsteina.

Zasługi Le Verriera uwieczniono nazewnictwem kilku obiektów astronomicznych, napisem na Wieży Eiffla, postawieniem mu co najmniej dwóch pomników oraz francuskim banknotem.

Życiorys

Grób Le Verriera na paryskim Cmentarzu Montparnasse

W 1833 roku ukończył Politechnikę w Paryżu, po czym w latach 1837–1846 wykładał na niej astronomię. W roku 1846 został kierownikiem specjalnie dla niego utworzonej katedry mechaniki nieba w Uniwersytecie Paryskim, a w 1849 roku – kierownikiem katedry astronomii^[2].

Od 1846 roku był profesorem uniwersytetu w Paryżu. W latach 1854–1870 oraz 1873–1877 był dyrektorem obserwatorium w Paryżu. W 1846 roku na podstawie analizy perturbacji orbity Urana przewidział istnienie Neptuna, a następnie obliczył parametry orbity tej nieznanej wówczas planety. Swoje prace przedstawił niezależnie od angielskiego astronoma Johna C. Adamsa. W tym samym roku niemiecki astronom Johann Galle na podstawie obliczeń Urbaina Le Verriera w ciągu godziny odnalazł Neptuna. W 1848 roku za to odkrycie zarówno Adamsowi, jak i Le Verrierowi, przyznano Złoty Medal Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego. Samodzielnie ten medal otrzymał dopiero w roku 1868 oraz ponownie w 1876.

Innym ważnym dokonaniem Urbaina Le Verriera było wykazanie w 1859 roku, że powolny ruch peryhelium Merkurego nie może być w pełni wyjaśniony na gruncie ówcześnie obowiązującej mechaniki newtonowskiej oddziaływaniem perturbacyjnym wszystkich znanych wtedy planet. W związku z tym postulował istnienie Wulkana, planety obiegającej Słońce wewnątrz orbity Merkurego. Taka planeta nie istnieje, a ruch peryhelium Merkurego wytłumaczyła dopiero ogólna teoria względności Alberta Einsteina.

Od 1847 roku był zagranicznym członkiem brytyjskiego Royal Society^[3].

Hołd

Francuski banknot 50-frankowy – egzemplarz z 1950 roku

Pomniki Le Verriera we Francji

Posąg w rodzinnym Saint-Lô

Posąg przed Paryskim Obserwatorium Astronomicznym

Na cześć uczonego nazwano:

• kratery występujące na Księżycu i na Marsie,
• drugi licząc od Neptuna z pierścieni tej planety (1989 N2R ('Leverrier')),
• jedną z planetoid: (1997) Leverrier.

Jego nazwisko pojawiło się na liście 72 nazwisk na wieży Eiffla^[4].

Przypisy

Bibliografia

• John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Urbain Le Verrier w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)

Linki zewnętrzne

• Urbain Le Verrier na francuskim banknocie