Uromyces pisi-sativi
 Spermogonium | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Klasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | Uromyces pisi-sativi | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Uromyces pisi-sativi (Pers.) Liro Bidr. Känn. Finl. Nat. Folk 65: 100 (1908) | |||
| Synonimy | |||
| |||
.jpg)
Uromyces pisi-sativi (Pers.) Liro – gatunek grzybów z rodziny rdzowatych (Pucciniaceae)[1]. Grzyb mikroskopijny, saprotrof i pasożyt roślin. Wywołuje chorobę zwaną rdzą grochu[2].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Uromyces, Pucciniaceae, Pucciniales, Incertae sedis, Pucciniomycetes, Pucciniomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon nadając mu nazwę Uredo appendiculata ß pisi-sativi. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Johan Ivar Liro w 1908 r.[1]
Morfologia
Pyknidia (spermogonia) występują zazwyczaj razem z ecjami, na liściach wilczomleczy, często pokrywając całą ich powierzchnię. Pomarańczowoczerwone ecja mają średnicę 0,3–0,4 mm. Powstają w nich szeroko elipsoidalne ecjospory o średnicy 17–22 μm i powierzchni gęsto pokrytej brodawkami o wysokości 1 μm. Uredinia powstają głównie na dolnej stronie liści grochu. Są na nich nierównomiernie rozproszone, mają cynamonową barwę i średnicę do 1 mm. Urediniospory są szeroko elipsoidalne, mają rozmiary 22–28 × 19–24 μm, ścianę o grubości 1,5–2 μm i powierzchnię bardzo drobno brodawkowatą. Posiadają 3-6 rozproszonych por rostkowych. Telia podobne do uredniniów, ale o kasztanowej barwie. Teliospory szeroko elipsoidalne, o rozmiarach 22–28 × 17–22 μm. Mają ścianę o grubości 2–3 μm po bokach i 4–5 μm przy wierzchołku i kruchy, krótki i niemal hialinowy trzonek[4].
Rozwój
Jest to gatunek pełnocyklowy, tzn. wytwarza wszystkie 5 rodzajów zarodników właściwych dla rdzy. Jest pasożytem dwudomowym, tzn. do pełnego cyklu rozwojowego wymagającym dwóch gatunków. Żywicielem ecjalnym (pośrednim) są niektóre gatunki wilczomleczy, na których tworzą się sporogonia i ecja, żywicielem ostatecznym różne gatunki grochu i groszku, na których powstają uredinia i nieco później telia. Powstające w teliach teliospory są przetrwalnikami. Zimują na pozostałych w ziemi po zbiorze resztkach roślin. Wiosną wytwarzają na drodze płciowej bazydiospory, które przenoszone przez wiatr infekują wilczomlecze. Wytwarzane na wilczomleczach ecjospory dokonują infekcji pierwotnej grochu i groszku. Powstające na nich urediniospory rozprzestrzeniają chorobę dokonując infekcji wtórnych[2].
Może zimować także w formie grzybni na podziemnych pędach wilczomleczy. Grzybnia rozwija się w pędach wilczomleczy systemowo, przerastając tkanki. Wiosną z pędów takich wyrastają zainfekowane rośliny, na liściach których rozwijają się ecja[2].
Występowanie
Znane rejony występowania: Afryka (Wyspy Kanaryjskie, Etiopia, Libia, Maroko); Azja (Chiny, Indie, Iran, Pakistan, Turcja, ZSRR); Europa (Austria, Belgia, Bułgaria, Korsyka, Cypr, Czechosłowacja, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Grecja, Węgry, Włochy, Malta, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Sycylia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, ZSRR, Jugosławia); Ameryka Południowa (Argentyna, Chile)[4] i Australia[5].
W Polsce notowany na następujących gatunkach roślin: Euphorbia cyparissias, Euphorbia esula, Lathyrus latifolius, Lathyrus nissolia, Lathyrus sativus, Lathyrus sylvestris, Lathyrus tuberosus, Lathyrus vernus, Pisum sativum[2][6].
Gatunki podobne
Niektóre gatunki Uromyces są morfologicznie bardzo podobne. Trzeba ostrożnie je identyfikować. Najbardziej podobne są[7]:
- Uromyces viciae-fabae. Jego urediniospory urediniospory o kształcie od elipsoidalnego do owalnego i rozmiarach 22-28–11 × 19–22 μm. Mają barwę żółtawą i są pokryte gęsto kolcami o wysokości 1-2,5 μm. Pory rostkowe 3-4[4]
- Uromyces heimerlianus ma urediniospory z 4-6 rozproszonymi porami rostkowymi, teliospory brodawkowate, o rozmiarach 25-30 × 20-27 μm[4]
- Uromyces viciae-craccae ma urediniospory z 4-6 rozproszonymi porami rostkowymi, teliospory prążkowane[4]
- Uromyces ervi ma urediniospory z 2 jednakowymi porami rostkowymi, teliospory gładkie ze ścianą pogrubioną na wierzchołku[4].
Przypisy
- ↑ a b c d Index Fungorum [dostęp 2017-09-21] (ang.).
- ↑ a b c d Zofia Fiedorow, Barbara Gołębniak, Zbigniew Weber: Choroby roślin rolniczych. Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2008. ISBN 978-83-7160-468-3.
- ↑ Species Fungorum [dostęp 2017-07-22] (ang.).
- ↑ a b c d e f Mycobank. ''Uromyces pisi-sativi'' [dostęp 2017-09-21].
- ↑ Discover Life Maps [dostęp 2017-09-21].
- ↑ Władysław Wojewoda. Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Mycobank. ''Uromyces viviae-fabae'' [dostęp 2017-09-21].
Media użyte na tej stronie
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stipe with leaves, infected by Uromyces pisi and strongly changed habitus
Taxon: Euphorbia cyparissias (sensu Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9)
Location: object XII, Alte Schanzen, Vienna-Floridsdorf - ca. 225 m a.s.l.
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Uromyces pisi-sativi on leaf Lathyrus sylvestris. Location: Poland, Złożeniec, Wyżyna Częstochowska
Fig. 1. Uromyces Pisi; ein Spermogonium. Fig. 2. Puccinia Grossulariae; ein Aecidium, wie Fig. 1 im Verticalschnitt.